Alergia pokarmowa u dzieci i niemowląt

Alergia pokarmowa (inaczej uczulenie) to indywidualna, niepożądana reakcja układu odpornościowego na wybrane składniki pokarmowe. Niestety, alergia pokarmowa jest coraz częstszym problemem, szczególnie u małych dzieci. Układ odpornościowy noworodka jest jeszcze niedojrzały, a w organizmie dziecka dominują proalergiczne limfocyty. Wzrost skłonności do alergii jest wynikiem nadmiernego reżimu higienicznego podczas okresu noworodkowo-niemowlęcego, zbyt późnej lub zmienionej kolonizacji przewodu pokarmowego oraz zaburzeń funkcjonowania układu odpornościowego.

1. Ryzyko alergii pokarmowej u dzieci i niemowląt

Alergia pokarmowa nazywana również uczuleniem lub nadwrażliwością alergiczną na określone pokarmy, może występować w dwóch podstawowych formach:

• alergii pokarmowej zależnej od przeciwciał IgE,
• alergii pokarmowej niezależnej od przeciwciał IgE.

Zobacz film: "Choroby serca najczęstszą przyczyną zgonów Polaków"

Ta zależna od przeciwciał charakteryzuje się szybkim wystąpieniem objawów – do 2 godzin od spożycia pokarmu uczulającego. Objawy takiej alergii pojawiają się zwykle na skórze, w przewodzie pokarmowym, w układzie oddechowym czy w krążeniu.

Około 60% przypadków alergii daje o sobie znać już w pierwszym roku życia. Najbardziej powszechna jest alergia na mleko krowie. Większość dzieci wyrasta z niej przed rozpoczęciem nauki szkolnej. Ryzyko wystąpienia alergii jest o 20-40% większe, jeśli w rodzinie dziecka były przypadki chorób alergicznych. Jeśli co najmniej dwie osoby w rodzinie zmagają się z tego typu chorobami, prawdopodobieństwo alergii u dziecka wzrasta do 50-80%.

Alergia to zbyt gwałtowna reakcja układu immunologicznego na specyficzną część pokarmu, zwykle na białko. Białko znajduje się nie tylko w produktach spożywczych, ale i w pyłkach, kurzu, sierści oraz pleśni. Są to tak zwane alergeny) – niegroźne substancje, które mogą wywoływać reakcję alergiczną. Zdecydowana większość, bo aż 90 proc. alergii pokarmowych u dzieci, jest wywoływanych przez produkty takie jak mleko krowie, jajka, orzeszki ziemne i solone, ryby i skorupiaki, soja oraz gluten. Nie należy mylić alergii na białka mleka krowiego z nietolerancją laktozy, cukru obecnego w mleku ssaków. Nietolerancja laktozy wynika bowiem z niedoboru lub nieprawidłowego działania enzymu laktazy, który nie może rozłożyć zawartego w mleku cukru. Objawy nietolerancji dotyczą tylko zmian w przewodzie pokarmowym: biegunki, kolka brzuszna, wzdęcia.

Wśród czynników ryzyka alergii pokarmowej u dzieci i niemowlat wymienia się także:

• nadmierną ekspozycję na dym papierosów,
• nadmierną ekspozycję na zanieczyszczenia środowiskowe,
• krótki okres laktacji,
• nieodpowiednia dieta matki (posiłki, które nie zawierają kwasów omega-3).

Kolejnym czynnikiem, który sprzyja wystąpieniu alergii pokarmowej u dzieci i niemowląt są choroby zakaźne. Nie bez znaczenia jest również stwierdzone przez specjalistę uczulenie na inne alergeny.

Alergia pokarmowa to dolegliwość dotykająca około 6 proc. dzieci. Uczulenia na pokarmy najczęściej spotykają niemowlaki oraz małe dzieci – im starsze jest dziecko, tym zmniejsza się ryzyko wystąpienia alergii pokarmowej. Każde podejrzenie alergii u niemowlaka lub małego dziecka wymaga konsultacji lekarskiej.

2. Alergia pokarmowa a nietolerancja laktozy

Alergia pokarmowa zazwyczaj objawia się zbliżonymi symptomami co nietolerancja laktozy, warto mieć na uwadze, że istnieją jednak istotne różnice pomiędzy nimi.

Alergia pokarmowa	Nietolerancja laktozy
Oznaki alergii pokarmowej pojawiają się bardzo szybko po spożyciu alergenu.	Objawy nietolerancji pokarmowej mogą rozwinąć się nawet po 12-24 godzinach od posiłku. Nietolerancja na produkty spożywcze ma zwykle związek z ilością spożywanego jedzenia.
Objawy alergii pokarmowej mogą dotyczyć układu pokarmowego, oddechowego oraz skóry. W obrębie przewodu pokarmowego mogą pojawić się biegunki, kolki, wzdęcia oraz ulewania. Zmiany w układzie oddechowym to: sapka, alergiczny nieżyt nosa, spastyczne zapalenie oskrzeli oraz zapalenie błony śluzowej ucha środkowego. Najczęstsze zmiany skórne w alergii pokarmowej to: zaczerwienienie, suche, polakierowane policzki, suchość, świąd oraz zmiany grudkowo-wysiękowe.	Po spożyciu mleka u osoby z nietolerancją laktozy może pojawić się biegunka, wzdęcia oraz ból brzucha.

Reakcja alergiczna może mieć postać wstrząsu anafilaktycznego. Wówczas bywa groźna dla życia. Z tego względu osoba ze wstrząsem anafilaktycznym wymaga natychmiastowej opieki lekarskiej. Do alergenów, które najczęściej wywołują taką reakcję alergiczną należą orzechy, szczególnie ziemne, ukąszenia owadów oraz niektóre leki.

W ciągu kilku minut od styczności z alergenem mogą pojawić się groźne dla życia objawy takie jak: trudności z oddychaniem, głośny oddech, obrzęk języka, ucisk lub opuchlizna w gardle, trudności z mówieniem, zachrypnięty głos, świszczący oddech, uporczywy kaszel, utrata przytomności, a także zblednięcie i zwiotczenie ciała (u małych dzieci). Na stan alergika ze wstrząsem anafilaktycznym wpływa wysiłek fizyczny, wysoka temperatura, spożyty alkohol, ilość skonsumowanego alergenu oraz sposób przyrządzenia i spożycia danego produktu.

3. Alergia pokarmowa u niemowląt

Alergia pokarmowa u niemowląt to dość powszechny problem. Alergię należy interpretować jako niepożądaną reakcję układu immunologicznego na alergen dostarczony razem z pokarmem. Wielu ekspertów sugeruje, by matki jak najdłużej karmiły swoje maluchy piersią (przynajmniej przez pierwsze 6 miesięcy). Dzięki takiemu postępowaniu można zapobiec wystąpieniu alergii pokarmowej u niemowlaka. Niezwykle ważne jest również stosowanie zdrowej zbilansowanej diety przez mamę karmiącą. Pierwsze lata życia dziecka to okres kluczowy dla rozwoju jego odporności. Wtedy w dużej mierze kształtuje się skład jego mikroflory jelitowej i doskonalą się mechanizmy odpowiedzi na pochodzące z zewnątrz czynniki szkodliwe.

Niestety, wiele przypadków zachorowań stwierdzanych jest u dzieci, które również były karmione piersią. Alergia zazwyczaj dotyka maluchy narażone na alergeny przenikające do mleka mamy. Niepożądane objawy alergii pokarmowej u niemowląt mogą być związane ze spożywaniem jajek, mleka krowiego, orzeszków ziemnych, soi, ryb czy skorupiaków.

W przypadku alergii u niemowlaka, objawy mogą obejmować tzw. pokrzywkę skórną (zazwyczaj wysypka widoczna jest na twarzy dziecka. Może również pojawić się na zgięciach łokci, kolanach. Problemy skórne pojawiają się zazwyczaj w formie czerwonych plam, suchej skóry, skóry z sączymi się grudkami). U malucha możemy dostrzec również katar, ulewanie, a także wymioty. Wiele niemowląt ma również tzw. sapkę. Pozostałe dolegliwości ze strony układu oddechowego to kaszel, świszczący oddech. Większość niemowląt w przebiegu alergii pokarmowej boryka się również z biegunką.

Musimy zdawać sobie sprawę również z tego, że niemowlęta często reagują niechęcią na nowe składnik w diecie i potrzebują chwili, by się oswoić z nowymi smakami. Nie oznacza to jednak od razu, że niemowlak jest na taki produkt uczulony – jeśli nie występuje żadne z powyższych objawów, nie ma podstaw, by tak sądzić.

3.1. Diagnozowanie alergii pokarmowej u niemowląt

Diagnozowanie alergii pokarmowej u niemowląt rozpoczyna się od obserwacji malucha i jego reakcji na to, co je on sam lub, dodatkowo, także jego mama (w przypadku niemowląt karmionych piersią). Pozwala to ustalić zależności między występowaniem objawów a spożyciem danego produktu.

Lekarz przeprowadzi z rodzicami dokładny wywiad, by stwierdzić, jaki produkt spożywczy jest przyczyną niepożądanych reakcji. Jeśli ma się już podejrzanego, kolejnym krokiem jest, przeprowadzona pod kontrolą lekarza, jego całkowita eliminacja z diety niemowlaka i/lub karmiącej matki.

W przypadku gdy wywiad nie przyniesie rezultatu, może zostać przeprowadzony test prowokacyjny. Pod opieką lekarza podaje się wtedy niemowlakowi lub kobiecie karmiącej produkt podejrzewany o wywołanie reakcji alergicznej i obserwuje się, czy wystąpią objawy. Najczęściej niemowlęta cierpią na alergię na białko mleka krowiego (często określaną jako skaza białkowa). W tych sytuacjach konieczne jest wykluczenie mleka i jego przetworów z diety samego dziecka i kobiety karmiącej piersią (jeśli jest karmione piersią).

4. Alergia pokarmowa u dzieci

Alergia pokarmowa u dzieci to równie popularne zjawisko, co alergia pokarmowa u niemowląt. Ta nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego jest skutkiem spożycia jedzenia, które ma w swoim składzie nieprzyjazny dla organizmu dziecka alergen. Zjedzenie choćby niewielkiej ilości żywności może skutkować przykrymi konsekwencjami. Dziecko z alergią pokarmową może uskarżać się na:

• problemy z oddychaniem (trudności w oddychaniu wywołane są skurczem oskrzeli),
• świąd skóry,
• uczulenie na skórze,
• uciążliwe kichanie,
• duszności,
• problemy z połykaniem,
• obrzęk gardła,
• obrzęk krtani,
• obrzęk języka,
• napady kichania oraz wodnistą wydzielina z nosa,
• pieczenie, mrowienie w jamie ustnej,
• obrzęk warg oraz powiek.

Niektóre dzieci mogą cierpieć na większe spektrum objawów spowodowanych alergią niż te wymienione wyżej. Ciężkie przypadki alergii pokarmowej mogą prowadzić do wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.

Niektóre z objawów mogą pojawić się dopiero dwie, trzy godziny po tym, jak dziecko spożyje pokarm z alergenem. Część objawów niepożądanych jest opóźniona i pojawia się kilka godzin lub nawet dni po spożyciu uczulającego pokarmu. Symptomy te mogą objemować: uporczywy kaszel, dolegliwości bólowe brzucha, zmiany na skórze (grudki, zadrapania, suchość skóry, zaczerwienienie skóry), biegunkę przewlekłą.

4.1. Diagnozowanie alergii pokarmowej u dzieci

Diagnozowanie alergii pokarmowej u dzieci, ze względu na obraz kliniczny, a także zmienność lokalizacji narządowej, bywa nieco problematyczne dla specjalistów. Niezwykle ważne w diagnostyce alergii pokarmowej jest przeprowadzenie testów alergicznych, które polegają na zbadaniu obecności przeciwciał we krwi lub reakcji skóry na alergen. Laboratoria mają w swej ofercie dwa rodzaje testów. Pierwszym z nich jest test na obecność przeciwciał IgE w przypadku, gdy reakcja alergiczna jest szybka. Drugi test jest testem, dzięki któremu możemy zweryfikować obecność przeciwciał IgG w sytuacjach, kiedy reakcja jest widoczna dopiero po upływie 12-48 godzin.

5. Leczenie alergii pokarmowej u dzieci i niemowląt

Po zdiagnozowaniu alergii pokarmowej u dziecka lub niemowlęcia, lekarz alergolog pomaga rodzicom opracować plan leczenia. Niestety, nie ma leku na alergię pokarmową. Z tego względu leczenie alergii polega zwykle na unikaniu alergenu i wszystkich produktów, które go zawierają. Na opakowaniu produktów spożywczych znajduje się zwykle informacja, czy w ich składzie obecne jest mleko, jaja, ryby, skorupiaki, orzechy, pszenica lub soja. Mimo iż nie ma lekarstwa na alergię pokarmową, leki mogą łagodzić zarówno niewielkie, jak i ciężkie jej objawy. W leczeniu tego typu alergii stosuje się różne leki:

• leki przeciwhistaminowe.

• leki rozrzedzające oskrzela – podawane są, gdy dziecko ma świszczący oddech lub ataki astmy w wyniku alergii pokarmowej. Należy korzystać z nich natychmiast po pojawieniu się trudności z oddychaniem.

• adrenalina – jest stosowana, jeśli dziecko ma atak astmy na tle alergicznym. Wskazane jest natychmiastowe wezwanie karetki, gdyż symptomy astmy mogą być częścią wstrząsu anafilaktycznego. Adrenalina jest często stosowana w leczeniu ciężkich reakcji alergicznych. Jeśli dziecko ma poważną alergię pokarmową, alergolog może zalecić noszenie specjalnych penów z adrenaliną, które należy zastosować w sytuacji zagrożenia życia. Wskazania do podania dziecku adrenaliny to łączne występowanie dwóch lub więcej objawów ze strony różnych układów. Są to: trudności z oddychaniem, uczucie ścisku w gardle, zachrypnięty głos, pokrzywka lub ból brzucha. Po tym jak dziecko otrzymało adrenalinę, należy natychmiast zabrać je na izbę przyjęć, by w razie potrzeby zastosować dodatkowe leczenie. Mały pacjent powinien przez co najmniej 4 godziny być na obserwacji, na wypadek gdyby pojawiła się druga fala objawów.

Jedną z metod postępowania w przypadku alergii pokarmowej jest zapobieganie jej występowaniu poprzez stosowanie odpowiednich probiotyków (np. Latopic). Skuteczność niektórych szczepów bakterii zawartych w tego typu preparatach została udowodniona w badaniach klinicznych.

Stosowanie probiotyków u dzieci do drugiego roku życia, u których kształtuje się ekosystem jelitowy, pomaga pobudzać rozwój mechanizmów antyalergicznych. Działanie probiotyków może być jednak różne w poszczególnych populacjach. Z tego powodu wskazane jest stosowanie tylko tych szczepów probiotycznych, których skuteczność w danej populacji została udowodniona. W Polsce badania wykazały efektywność trzech szczepów: Lactobacillus casei ŁOCK 0900, Lactobacillus casei ŁOCK 0908 oraz Lactobacillus paracasei ŁOCK 0919.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.