Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: mgr Inez Mayer

Skutki alkoholizmu

Avatar placeholder
02.02.2020 17:39
Skutki alkoholizmu
Skutki alkoholizmu (Zdjęcie mężczyzny / Shutterstock)

Alkoholizm niesie ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne, społeczne i psychologiczne. Choroba alkoholowa prowadzi do niewydolności wielu układów w organizmie, np. układu krążenia i układu odpornościowego. Nadużywanie alkoholu odciska piętno społeczne. Sprzyja zaburzeniu prawidłowego funkcjonowania rodziny, rozwojowi przemocy w rodzinie, a także przestępczości, utracie pracy i zniszczeniu więzi z bliskimi.

spis treści

1. Alkoholizm a choroby układu krążenia

Wprawdzie istnieją dowody na to, że umiarkowane spożywanie alkoholu zmniejsza ryzyko zgonu z powodu choroby wieńcowej, jednak znacznie więcej badań wykazuje, że przewlekłe intensywne picie alkoholu powoduje inne schorzenia układu sercowo-naczyniowego.

  • Nadciśnienie

    Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego wśród mężczyzn nadużywających alkoholu waha się w granicach 10-30%. Nadciśnienie jest głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia udaru mózgu oraz zawału serca. Stwierdzono, że różnorodne powikłania nadciśnienia tętniczego, w tym również związane z nimi zgony, zwiększają się wraz ze wzrostem spożycia alkoholu. Badania wykazują jednocześnie, że wraz z zaprzestaniem picia nadciśnienie tętnicze może być częściowo odwracalne.

  • Kardiomiopatie

    U osób długotrwale pijących alkohol rozwija się, spowodowana osłabieniem kurczliwości mięśnia sercowego, kardiomiopatia alkoholowa (zmiany zwyrodnieniowe włókien mięśnia sercowego, stłuszczenie i powiększenie serca, znaczne osłabienie siły skurczów mięśnia sercowego), która prowadzi do zaburzeń pracy serca oraz do niewydolności krążenia.

  • Zaburzenia rytmu serca

    Zarówno ostre zatrucie alkoholem, jak i jego przewlekłe spożywanie mogą powodować niemiarowość lub zaburzenia rytmu pracy serca. Jest to efektem działania alkoholu i jego metabolitów na układ przewodzący w sercu. Do najczęstszych zaburzeń należą migotanie i trzepotanie przedsionków. Nagłe zgony w populacji alkoholików tłumaczone są częściowo występowaniem arytmii.

Zobacz film: "Alkoholizm w Polsce [Specjalista radzi]"

U osób uzależnionych od alkoholu spotykane są często zmiany morfologiczne w szpiku kostnym, które uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie układu krwiotwórczego. Alkohol działa w sposób bezpośredni na wszystkie elementy morfotyczne krwi i ich rozwój.

2. Alkohol a wydolność seksualna

Wbrew powszechnej opinii, że alkohol wpływa korzystnie na wydolność seksualną, często obserwuje się efekt odwrotny. Etanol ma działanie „odhamowujące” – redukuje wstyd i zahamowania u osób nieśmiałych – przez ten mechanizm może powodować zwiększenie popędu płciowego. Długotrwałe nadmierne picie alkoholu prowadzi jednak najczęściej do osłabienia wydolności seksualnej. Systematyczne, a niekiedy nawet okazyjne, spożywanie alkoholu może u części mężczyzn prowadzić do impotencji. Stwierdzono, że wzrost stężenia alkoholu we krwi powoduje zaburzenia wzwodu, opóźnienie ejakulacji i osłabienie orgazmu. Ponadto, u wielu zdarza się obniżenie płodności.

Wpływ alkoholu na wydolność seksualną kobiet jest gorzej poznany. Wiele spośród uzależnionych kobiet skarży się na osłabienie popędu płciowego, zmniejszenie wydzielania śluzu pochwowego i zaburzenia cyklu miesięcznego. Z badań wynika, że kobiety mają obniżoną płodność na skutek zmniejszonej częstości owulacji i większej częstotliwości poronień samoistnych. Picie alkoholu przed okresem pokwitania może opóźnić dojrzewanie płciowe. U kobiet uzależnionych od alkoholu częściej występuje wczesna menopauza.

3. Alkoholizm a układ nerwowy

Powikłania alkoholizmu występują u około 50% mężczyzn i 10% kobiet. Najczęściej jednak lekarze nie dostrzegają, że ich przyczyną jest alkohol, zwłaszcza gdy pacjentem jest kobieta. W układzie nerwowym najwcześniej i najwyraźniej ujawniają się skutki neurotoksycznego działania etanolu. Na powstawanie patologicznych zmian w układzie neuronalnym wpływają dodatkowo niedobory witaminowe (głównie z grupy B), spowodowane przez alkohol.

  • Zapalenie wielonerwowe (polineuropatia) – powstaje w wyniku zmian czynności i struktury nerwów obwodowych wywołanych działaniem alkoholu i jego metabolitów. Charakteryzuje się przede wszystkim zaburzeniami czucia, nerwobólami oraz bolesnością uciskową nerwów, osłabieniem bądź brakiem odruchów ścięgnistych, a także bólami mięśniowymi. W skrajnych przypadkach mogą wystąpić niedowłady, a nawet porażenia. Zmianom tym towarzyszą prawie zawsze zmiany mięśniowe, manifestujące się osłabieniem siły i zanikami mięśni (pacjenci często skarżą się, że mają nogi „jak z waty”).
  • Toksyczna neuropatia wzrokowa – przewlekłe spożywanie może doprowadzić do toksycznego uszkodzenia pozagałkowej części nerwu wzrokowego. Przejawia się zaburzeniami widzenia różnego stopnia do pełnej ślepoty włącznie oraz różnego typu ograniczeniami pola widzenia i niekiedy prowadzi do zaniku nerwu wzrokowego.
  • Otępienie – organiczne poalkoholowe uszkodzenie mózgu. Charakteryzuje się postępującą niewydolnością intelektualną. Chory przestaje rozumieć, co się wokół niego dzieje, nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem, zaspakajać potrzeb. Wymaga pomocy przy załatwianiu najprostszych spraw, a także w przygotowywaniu posiłków i wykonywaniu toalety osobistej.

Inne poalkoholowe uszkodzenia mózgu to upośledzenie funkcji poznawczych i pamięci oraz encefalopatia Wernickego – wynik toksycznego działania alkoholu przy jednoczesnym niedoborze witamin (głównie B1). Występuje u około 5-10% osób uzależnionych, a jej objawy to:

  • zaburzenia gałkoruchowe,
  • oczopląs,
  • drżenia,
  • niezborność ruchowa,
  • niedowłady spastyczne kończyn,
  • polineuropatia,
  • napady drgawkowe,
  • zaburzenia przytomności.

Na podłożu encefalopatii Wernickego może rozwinąć się psychoza Korsakowa. Zasadniczym objawem tej choroby są nasilające się zaburzenia zapamiętywania. W chorobie w pełni rozwiniętej pacjent nie jest w stanie zapamiętać niczego, co się wokół niego dzieje. Jest zdezorientowany w czasie i w otoczeniu. Ma w pamięci luki, które stara się wypełnić mniej lub bardziej prawdopodobnymi zmyśleniami (konfabulacjami).

4. Alkoholizm a układ pokarmowy

4.1. Śluzówki

Najczęściej spotykane w układzie pokarmowym zmiany poalkoholowe to przewlekłe stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej, przełyku, żołądka i dwunastnicy, zaburzenia perystaltyki przełyku i jelit oraz upośledzone wchłanianie, prowadzące do powstania niedoborów pokarmowych. Nierzadko w stanach zapalnych spotykane są wybroczyny i nadżerki oraz krwawienia spowodowane pęknięciami błony śluzowej. Alkohol powoduje osłabienie zwieracza przełyku i występowanie refluksu żołądkowo-przełykowego, przełyku Barretta (stan przednowotworowy raka przełyku), urazowe pęknięcia przełyku oraz zespół Mallory'ego-Weissa.

4.2. Wątroba

Wątroba, w której metabolizowana jest większość alkoholu, reaguje na jego nadmierną podaż kolejno – stłuszczeniem (u 90% osób pijących intensywnie), zapaleniem, zwłóknieniem, a w końcu marskością. Stłuszczenie wątroby polega na nadmiernym odkładaniu się tłuszczu w komórkach wątrobowych i jest procesem w znacznym stopniu odwracalnym, tzn. ustępuje po zaprzestaniu picia.

Objawy stłuszczenia manifestują się dolegliwościami w okolicy prawego podżebrza i wyraźnym powiększeniem wątroby. Alkoholowe zapalenie wątroby jest kolejnym etapem jej uszkodzenia, a dolegliwości są bardziej nasilone niż w stłuszczeniu. Jeżeli osoba z alkoholowym zapaleniem wątroby pije nadal, w około 80% przypadków rozwija się zwłóknienie przechodzące w marskość.

Wątroba marska (obraz tomografii komputerowej)
Wątroba marska (obraz tomografii komputerowej)

Marskość wątroby to stan, którego nie da się całkowicie wyleczyć.

zobacz galerię

Marskość wątroby jest stanem, w którym miąższ wątroby zostaje zastąpiony przez włóknistą tkankę łączną – bezwartościową z punktu widzenia funkcji wątroby. Przebudowa ta utrudnia przepływ krwi przez wątrobę. Objawami marskości są: ogólne osłabienie, chudnięcie, obecność płynu w jamie brzusznej, obrzęki, żółtaczka oraz żylaki przełyku, które mogą powodować obfite krwotoki. Zdaniem niektórych badaczy ryzyko powstania zmian w wątrobie pojawia się już przy dziennym spożyciu 60-80 g alkoholu przez mężczyzn i powyżej 20 g przez kobiety. Pierwotny rak wątroby w 75% przypadków rozwija się na podłożu marskości wątroby.

Mimo istnienia pewnej osobniczej wrażliwości wątroby na alkohol, istnieje ścisły związek między ilością wypitego alkoholu, czasem trwania nadużywania alkoholu i modelem picia a patologią wątroby. Bardziej podatne na wystąpienie alkoholowej marskości wątroby są kobiety. U pijących kobiet marskość wątroby występuje częściej i po krótszym okresie picia niż w przypadku mężczyzn.

4.3. Trzustka

Większość, tj. około 65% ostrych i przewlekłych zapaleń trzustki są wynikiem nadmiernego spożywania alkoholu. Alkohol powoduje bowiem zagęszczenie i wytrącanie się substancji białkowych w kanalikach trzustkowych. Zalegające enzymy trzustkowe powodują samotrawienie trzustki, wywołując stan zapalny. Ponadto, alkohol wzmaga ich wydzielanie. W stanach bardziej zaawansowanych powikłaniem zapalenia trzustki staje się cukrzyca, ponieważ ulegają zniszczeniu wysepki Langerhansa, które wytwarzają insulinę, regulującą prawidłowy przebieg przemiany cukrów. Alkoholizm częściej powoduje przewlekłe zapalenie trzustki.

5. Alkoholizm a układ immunologiczny

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), alkohol znajduje się na trzecim miejscu wśród czynników ryzyka zagrażających zdrowiu populacji. Aldehyd octowy działa szkodliwie na niemal wszystkie tkanki i narządy, a spożywanie alkoholu jest związane z powstaniem ponad 60 chorób i urazów. Przewlekłe spożywanie alkoholu hamuje funkcje układu odpornościowego, co manifestuje się zwiększoną wrażliwością na choroby zakaźne – zapalenie płuc, gruźlicę. Alkohol upośledza m.in. zdolność limfocytów do spełniania ich funkcji, np. produkcji przeciwciał.

Alkohol to substancja psychoaktywna, której działanie widoczne jest niemal w całym organizmie. Z badań wynika, że w skali całego świata, alkohol jest odpowiedzialny za:

  • marskość wątroby w 32%,
  • nowotwory jamy ustnej i gardła w19%,
  • nowotwory przewodu pokarmowego w 29%,
  • raka piersi w 7%,
  • samobójstwa w 11%,
  • wypadki komunikacyjne w 20%.

Pacjenci nadużywający alkoholu dużo częściej niż pozostała populacja doświadczają urazów i wypadków komunikacyjnych. Spory odsetek wypadków drogowych jest spowodowanych przez osoby w stanie nietrzeźwym, a pijący ulegają śmiertelnym wypadkom 2,5-11 razy częściej niż niepijący.

6. Zatrucie alkoholowe

Zatrucie alkoholowe to zatrucie spowodowane zbyt dużą dawką alkoholu w zbyt krótkim czasie. Zatrucie alkoholem może nawet doprowadzić do śmierci. Odróżnienie „zwykłego” upojenia od zatrucia alkoholem może uratować komuś życie.

Krok 1. Objawy trzeba rozpoznać jak najszybciej, zanim pijana osoba straci przytomność. Pierwszymi objawami zatrucia alkoholowego są:

  • silne wymioty, jakby organizm chciał pozbyć się alkoholu z organizmu (wygląda jak zatrucie pokarmowe),
  • zamroczenie,
  • dezorientacja,
  • drgawki.

Krok 2. Jeśli osoba pijana już straciła przytomność, nadal można rozpoznać objawy zatrucia alkoholem:

  • płytki oddech,
  • mniej niż osiem oddechów na minutę lub mniej niż jeden oddech na dziesięć sekund,
  • niska temperatura ciała (hipotermia).

Krok 3. Obserwuj, czy ofiara nie wymiotuje po utracie przytomności. Zadławienie się lub uduszenie podczas wymiotów to najczęstsza przyczyna śmierci związanej z nadużywaniem alkoholu. Jak najszybciej połóż ofiarę na boku, aby zmniejszyć ryzyko uduszenia i zachłyśnięcia się wymiocinami.

Krok 4. Możesz spróbować ocucić nieprzytomnego. Jeśli nie udaje ci się go dobudzić, może to oznaczać nawet śpiączkę wywołaną przez alkohol.

Krok 5. Zwróć uwagę na to, czy ofiara nie ma ataków padaczkowych po utracie przytomności. Przy regularnym spożyciu alkohol może spowodować uszkodzenie mózgu, a to z kolei doprowadzić do napadów drgawkowych.

Krok 6. Jeśli masz podejrzenia, że nieprzytomna osoba cierpi na zatrucie alkoholowe, a nie zatrucie pokarmowe, zadzwoń po karetkę. Nawet jeśli się mylisz i osoba jest „tylko” bardzo pijana, nie bierzesz na siebie ryzyka utraty przez nią życia.

Krok 7. Po utracie przytomności poziom alkoholu we krwi nadal może się zwiększać. Dzieje się tak dlatego, że alkohol musi być przetransportowany z układu trawiennego do krwi, a do tego potrzebuje czasu. Dlatego osobę nieprzytomną, początkowo bez objawów zatrucia, także należy obserwować.

7. Czas życia alkoholików

Szacuje się, że wśród dorosłych Polaków znajduje się około miliona osób uzależnionych od alkoholu i ponad 2 miliony osób pijących w sposób ryzykowny. Statystyki średniego spożycia alkoholu, niekorzystna struktura spożycia, a więc picie alkoholi wysokoprocentowych oraz sięganie po alkohol przez coraz szersze i coraz młodsze grupy osób pozwala oczekiwać, że już obserwowany wzrost problemów alkoholowych przybierze jeszcze większe rozmiary. Warto pamiętać, że alkohol jest jednym z ważniejszych czynników zwiększających ryzyko zgonu przed 65. rokiem życia. Osoby nadużywające alkohol żyją średnio 10-22 lata krócej od wieku oczekiwanego. Prawdopodobieństwo popełnienia samobójstwa przez osoby pijące jest 3-9 razy wyższe niż przez niepijące. Te dane brzmią zastraszająco i są kolejnym powodem, aby zastanowić się, czy picie alkoholu nie przybiera juz rozmiarów problemu. Im dalej brnie się w nałóg, tym trudniej się z niego wydostać. W każdej chwili można zmienić wzorzec picia – zwykle dzieje się to kilka razy w ciągu życia, przy czym dużo łatwiej jest przejść z etapu picia kontrolowanego do picia ryzykownego niż w drugim kierunku. Powrót z uzależnienia od alkoholu do picia kontrolowanego jest niezmiernie trudny, a u wielu pacjentów niemożliwy.

8. Konsekwencje picia alkoholu

Z punktu widzenia toksykologii alkohol jest trucizną. Alkohol od wieków odgrywa rolę w codziennym życiu społecznym, pojawiając się przy takich okazjach, jak śluby, narodziny, stypy, ułatwiając kontakty towarzyskie. W wielu kulturach alkohol jest nieodzownym świadkiem spotkań z przyjaciółmi i katalizatorem dobrej zabawy. Korzyści dla tych, którzy piją towarzysko, zależą w znacznej mierze od oczekiwań względem picia.

Przekonanie o korzystnym wpływie alkoholu na samopoczucie jest prawdopodobnie tak stare, jak sam alkohol. Łatwo przekroczyć jednak granicę. Każde lekarstwo w nadmiarze jest trucizną. Czasem nawet śmiertelną trucizną. Uzależnienie od alkoholu to szczególny rodzaj choroby – choroby, która niepostrzeżenie wdziera się w życie, sieje spustoszenie w organizmie i powoli prowadzi do jego destrukcji. Niestety, jak to często bywa w przypadku poważnych chorób, pierwsze symptomy są niecharakterystyczne i często bywają przeoczane. Im dalej zabrniemy w chorobę, tym trudniej nam odwrócić bieg zdarzeń i zmienić swój wzorzec picia na nieszkodliwy.

Choroba alkoholowa sprzyja pojawieniu się zaburzeń ze strony OUN, zaburzeń świadomości, zespołów odstawiennych, zaburzeń elektrolitowych, kwasicy metabolicznej, zaburzeń zapamiętywania i otępienia. Odstawienie przez osobę uzależnioną alkoholu może wywołać ostry zespół objawów psychicznych i wegetatywnych, czyli alkoholowy zespół abstynencyjny (AZA).

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Następny artykuł: Alkoholik w rodzinie a depresja
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze