C peptyd - charakterystyka, przygotowanie do badania, normy, wykonanie badania
Oznaczanie stężenia peptydu C jest obecnie najlepszą metodą na poznanie rzeczywistej produkcji insuliny przez trzustkę. Już w kilka minut po uwolnieniu z trzustki około połowa insuliny jest degradowana w wątrobie. Dlatego oznaczanie stężenia insuliny w surowicy nie odzwierciedla do końca jej syntezy w trzustce. Peptyd C znacznie dłużej utrzymuje się we krwi, dzięki czemu badania są bardziej miarodajne. Badania stężenia C peptydu mają duże znaczenie w diagnostyce cukrzycy, hipoglikemii, guzów nowotworowych, wytwarzających insulinę oraz przy doborze schematu leczenia u cukrzyków. Testy są mało obciążające dla pacjenta, natomiast wnoszą wiele istotnych informacji do procesu diagnostyczno-terapeutycznego.
1. C peptyd - charakterystyka
Peptyd C powstaje w procesie produkcji insuliny. Komórki trzustkowe beta najpierw wytwarzają preproinsulinę, która musi zostać poddana dalszej obróbce. W kolejnym etapie następuje odłączenie kilkudziesięciu aminokwasów. Jest to konieczne, aby cząsteczka uzyskała formę przestrzenną (poprzednio była prostym łańcuchem). Teraz nazywamy ją proinsuliną. Składa się ona z łańcuchów A i B, połączonych ze sobą za pomocą peptydu C. W tej postaci hormon jest paczkowany w tzw. ziarnistościach komórek trzustkowych. Następnie od proinsuliny odszczepia się peptyd C, a insulina przyjmuje ostateczną formę, składającą się z łańcucha A i B. W tym procesie powstaje tyle samo cząsteczek insuliny i peptydu C.
Trzustka stale wydziela niewielką ilość insuliny (i peptydu C). Natomiast, gdy do organizmu dostanie się glukoza, trzustka otrzymuje sygnał do uwolnienia ziarnistości ze zmagazynowanymi cząsteczkami insuliny i peptydu C. Wydaje się, że peptyd C nie pełni ważnych funkcji biologicznych. Jednak w przeciwieństwie do insuliny nie jest degradowany w wątrobie. Sprawia to, że utrzymuje się we krwi znacznie dłużej. Dzięki temu można dokładnie określić, ile insuliny zostało wyprodukowane przez trzustkę i uwolnione do krwi.
2. C peptyd - przygotowanie do badania
Badanie można wykonać praktycznie w każdym laboratorium. Jedynym wymogiem jest bycie na czczo. Oznacza to, że przed pobraniem krwi nie wolno nic jeść przez co najmniej 8 godzin. Można jedynie pić czystą wodę.
Całe badanie zazwyczaj polega na pobraniu niewielkiej ilości krwi żylnej. Stężenie peptydu C oznacza się w surowicy, a wyniki można odebrać następnego dnia. Po pobraniu krwi od razu można wrócić do domu. Stężenie C peptydu odzwierciedla wówczas podstawowe wydzielanie insuliny.
W celu dokładnej oceny rezerw trzustkowych insuliny można wykonać oznaczenie peptydu C sześć minut po dożylnym podaniu 1 mg glukagonu. Glukagon stymuluje trzustkę do uwolnienia zmagazynowanych w ziarnistościach cząsteczek insuliny. Właśnie te rezerwy bada się za pomocą testu z glukagonem. Test przeprowadza się dwuetapowo. Najpierw pobiera się krew żylną na czczo do oznaczenia wyjściowego poziomu C peptydu. Następnie podaje się dożylnie glukagon. Po sześciu minutach ponownie pobiera się krew na oznaczenie C peptydu.
3. C peptyd - normy
Prawidłowo stężenie C peptydu na czczo powinno wynosić 0,2-0,6 nmol/l (0,7-2,0 μg/l), a w szóstej minucie po podaniu glukagonu 1-4 nmol/l. Jeżeli stężenie peptydu C mieści się w normie (zwłaszcza po obciążeniu glukagonem) oznacza to, że trzustka posiada jeszcze wystarczające rezerwy insuliny.
Obniżony poziom C peptydu w surowicy świadczy o wyczerpywaniu się tych rezerw i zaniku komórek B. Otrzymanie takiego wyniku sugeruje cukrzycę typu 1 lub zaawansowane stadium cukrzycy typu 2.
Zwiększenie stężenia insuliny, a więc i C peptydu występuje w początkowej fazie cukrzycy typu 2. Jest to okres, gdy tkanki wykazują dużą oporność na działanie insuliny. Aby utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi, trzustka produkuje znacznie więcej tego hormonu. Podwyższenie poziomu C peptydu w surowicy bywa też objawem guza nowotworowego, wydzielającego insulinę.
4. C peptyd - wykonanie badania
Badanie stężenia peptydu C wykonuje się przeważnie w następujących sytuacjach:
- na początku diagnostyki cukrzycy, aby rozróżnić typ 1 od 2:
Ponieważ w typie 1 komórki trzustki są niszczone, rezerwy insuliny sukcesywnie maleją, a stężenie C peptydu jest niskie. W cukrzycy typu 2 początkowo tkanki wykazują oporność na działanie insuliny, więc trzustka produkuje jej coraz więcej, żeby obniżyć poziom glukozy – stężenie C peptydu jest wysokie.
- w diagnostyce insulinooporności:
Insulinooporność (czyli stan, w którym komórki organizmu są mniej wrażliwe na działanie insuliny) może występować w wielu chorobach, nie tylko w cukrzycy. Wówczas oznaczenie peptydu C w łatwy sposób może wykryć to zaburzenie.
- do oceny rezerwy wydzielniczej trzustki:
W cukrzycy typu 1 - w tej postaci podstawą leczenia jest stosowanie insuliny. Aby odróżnić, ile insuliny produkuje sam organizm, a ile pochodzi z zewnątrz (podawana w formie leku), oznacza się stężenie peptydu C. Ilość C peptydu daje obraz stopnia zniszczenia komórek trzustkowych;
W cukrzycy typu 2 - badanie stężenia peptydu C wykonuje się w następujących celach:
- do oceny skuteczności doustnych leków przeciwcukrzycowych:
Leki te pobudzają trzustkę do uwalniania większej ilości insuliny, do czego potrzebne są rezerwy trzustkowe tego hormonu. Jeżeli w teście z obciążeniem glukagonem ilość C peptydu nie wzrośnie, leki nie będą skuteczne. W sytuacji, gdy glukagon powoduje wyrzut dodatkowej insuliny, terapia doustna może być wystarczająco skuteczna;
- aby podjąć decyzję o rozpoczęciu leczenia insuliną:
Ponieważ terapia insuliną jest uciążliwa dla pacjenta, trzeba mieć solidne podstawy, aby ją rozpocząć. Gdy badania potwierdzą, że rezerwy trzustkowe zostały wyczerpane, rozpoczyna się insulinoterapię;
- w diagnostyce hipoglikemii:
Aby sprawdzić, czy powodem spadku poziomu cukru we krwi nie jest nadmierny wyrzut insuliny, wykonuje się badanie stężenia peptydu C;
- w diagnostyce i ocenie skuteczności leczenia guzów, wydzielających insulinę:
Musisz to wiedzieć
W wykrywaniu guzów hormonalnych, wydzielających insulinę, badanie peptydu C pełni ważną rolę (wynik powyżej normy). To samo dotyczy oceny efektywności leczenia. Wysokie stężenie C peptydu może oznaczać wznowienie choroby lub obecność przerzutów.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.