Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Dr n. med. Tigran Torosian

Rejestry dawców komórek krwiotwórczych

Avatar placeholder
24.03.2017 16:14
Rejestry dawców komórek krwiotwórczych
Rejestry dawców komórek krwiotwórczych

Przeszczepianie komórek krwiotwórczych wykonuje się w celu leczenia wielu chorób nowotworowych i nienowotworowych krwi. Prowadzi do odbudowy zniszczonego lub funkcjonującego w niewłaściwy sposób szpiku. Przeprowadzane jest poprzez przeszczepienie komórek od osoby zdrowej do chorej (tzw. alogenicznych, alotransplantacja) lub poprzez podanie choremu jego własnych komórek (tzw. autologicznych, autotransplantacja). Po kwalifikacji chorego do przeszczepienia alogenicznego następuje poszukiwanie dawcy, czyli osoby zdrowej od której będą pobierane komórki krwiotwórcze.

spis treści

1. Poszukiwanie dawcy

Konsekwencje przeszczepu dla dawcy
Konsekwencje przeszczepu dla dawcy

Pomimo naszej świadomości o możliwości ratowania ludzkiego życia poprzez wykonywanie przeszczepu - liczba

zobacz galerię

Poszukiwania dawcy komórek krwiotwórczych rozpoczyna się wśród osób najbliższych, czyli w rodzinie. Należy wykonać badanie tzw. cząsteczek HLA (human leukocyte antigens) u chorego, a także u jego rodzeństwa i rodziców. Optymalny dawca powinien mieć ten sam zestaw cząsteczek HLA (tj. w uproszczeniu “wzór genetyczny”), co biorca.

Zobacz film: "Czy rak boi się noża?"

Prawdopodobieństwo, że brat lub siostra ma ten sam zestaw cząsteczek HLA wynosi 1:4. Wśród rodziców prawdopodobieństwo jest minimalne. Im większa liczba rodzeństwa, tym większe prawdopodobieństwo, że występuje wśród nich zgodny dawca.

W przypadku braku zgodności dawcy rodzinnego dawcy poszukuje się w rejestrach dawców w Bazie Niespokrewnionych Dawców Szpiku (BMDW – Bone Marrow Donors Worldwide) która gromadzi dane zebrane ze wszystkich Rejestrów na świecie. Każdy dawca w tej bazie ma swój niepowtarzalny kod/numer oraz podany jest tam wzór cząsteczek HLA potencjalnych dawców. Jest też informacja na temat Rejestru, skąd pochodzi dany dawca.

Poszukuje się takiego dawcy, który ma dokładnie ten sam wzór HLA, co biorca. Prawdopodobieństwo znalezienia zgodnego dawcy niespokrewnionego zależy od tego, jak “popularny” zestaw cząsteczek HLA posiada chory. Dla polskiego społeczeństwa jest to obecnie do 80 proc. przypadków.

U pozostałych można rozważyć przeszczepienie od dawcy z niewielkim (1 na 10 cząsteczek HLA) lub większym (5-8/10 cząsteczek HLA, tzw. dawca haploidentyczny) poziomem niezgodności. Jeśli odnaleziono więcej niż jednego dawcę zgodnego w układzie HLA, o wyborze wśród nich decydują inne czynniki, jak np. kraj pochodzenia (dla Polaków najwygodniej, aby dawca pochodził też z Polski) wiek (wybiera się młodszego), płeć (wybiera się mężczyznę) czy grupa krwi (najlepiej, żeby była zgodna z biorcą, choć to nie jest konieczne).

Po odnalezieniu potencjalnego dawcy w rejestrze, Ośrodek Poszukujący Dawców zwraca się do rejestru, skąd pochodzi dawca z prośbą o sprawdzanie dostępności dawcy. Rejestr Dawców, który gromadzi dane z różnych Ośrodków Dawców Szpiku – ODS (jakim m.in. jest DKMS) przekierowuje zapytanie do danego ODS, gdzie dany dawca został zarejestrowany. Pracownik ODS kontaktuje się z Dawcą ponownie z zapytaniem, czy nadal gotowy jest oddać szpik, zbiera podstawowy wywiad medyczny i dokładnie bada dawcę oraz planuje pobieranie krwi w celu Typizacji potwierdzającej, czyli sprawdzenia ostatecznego, czy dany chory i dawca są zgodną „parą” pod względem cząsteczek HLA. Przy tym sprawdza się również wybrane czynniki infekcyjne, które mogą w razie obecności być przyczną dyskwalifikacji dawcy.

2. Rejestr dawców szpiku kostnego

Rejestr dawców szpiku kostnego gromadzi dane podstawowe zarejestrowanych w ODS dawcach. Są tam dane kontaktowe do dawcy oraz oczywiście umieszczone są informacje na temat antygenów zgodności tkankowej dawców (HLA). Dane te są prawnie chronione, a udostępniane zostają na prośbę Ośrodków Poszukujących Dawców, współpracujących z ośrodkami transplantacyjnymi. Każdy dawca szpiku, którego dane genetyczne znajdują się w Rejestrze Dawców otrzymuje swój numer identyfikacyjny i tylko w tej formie anonimowe informacje o nim przekazywane są do ośrodków transplantacyjnych.

W pierwszej kolejności przeszukuje się rejestry lokalne, krajowe. Jest to związane z największym prawdopodobieństwem znalezienia dawcy wśród ludzi o zbliżonym zestawie genów. W Polsce obecnie znajduje się jeden z największych Rejestrów Dawców Szpiku – Centralny Rejestr niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej - Poltransplant. Największy ODS, który przekazuje swoje dane do Rejestru Centralnego prowadzi DKMS Polska, gdzie zgromadzone są obecnie dane ponad 1 mln dawców. Polska zajmuje pod tym względem chlubne trzecie miejsce w Europie.

Jeśli w Rejestrze krwjowym nie można znaleźć dawcy, przeszukuje się rejestry światowe - najpierw w Europie, a następnie na innych kontynentach. Wszystkie rejestry udostępniają i uwspólniają dane dawców tak, aby np. dla pacjenta z Polski móc odnaleźć dawcę np. w Stanach Zjednoczonych.

Jak już wspomniano wcześniej, BMDW to ogólnoświatowa baza potencjalnych dawców szpiku, w skład której wchodzą 72 rejestry dawców komórek krwiotwórczych z 52 krajów oraz 48 banków krwi pępowinowej z 33 krajów. Na dzień 28.01.2017 w ogólnoświatowym rejestrze BMDW znajdowało się ponad 29 milionów dawców. BMDW powstało w 1988 roku. Co miesiąc drogą elektroniczną trafia aktualizacja danych do centralnego serwera mieszczącego się w Leiden w Holandii. Dawcy zgłaszają się jednak do lokalnych Ośrodków Dawców Szpiku a ich dane umieszczane są najpierw w lokalnych rejestrach.

3. Dawca komórek krwiotwórczych - kto nim może zostać?

Dawcą szpiku może zostać każdy człowiek z ogólnie dobrym stanem zdrowia w wieku od 18 do 55 lat. Przeciwwskazaniami do zostania dawcą są:

Czasowymi przeciwskazaniami są:

  • ciąża i laktacja,
  • masa ciała poniżej 50 kg i BMI > 40,
  • pobyt w zakładzie karnym i do 6 miesięcy po wyjściu na wolność.

Względnych przeciwwskazań jest dużo i wtedy o wyborze dawcy może zdecydować lekarz w zależności od konkretnej sytuacji. W razie pojawienia sie watpliwości, warto skontaktować się z Ośrodkiem Dawców Szpiku, np. DKMS medczne@dkms.pl.

4. Jak zostać dawcą?

Aby zostać zarejestrowanym Dawcą szpiki i komórek krwiostwórczych, najpierw trzeba wyrazić na to zgodę - po wypełnieniu dokumentów pobiera się wymaz ze śluzówki policzka lub próbkę krwi od potencjalnego dawcy. Następnie oznacza się antygeny zgodności tkankowej (HLA), które zostają umieszczone w bazie ODS, przekazane do odpowiedniego Rejestru a następnie w BMDW. Jeśli okaże się, iż osoba chora poszukująca dawcy komórek krwiotwórczych ma antygeny zgodności tkankowej takie same jak dawca zostanie on poproszony o donację.

Komórki krwiotwórcze można oddać tylko honorowo i nieodpłatnie. Można oddać komórki krwiotwórcze, które pobiera się z krwi lub ze szpiku. Sama procedura oddania komórek krwiotwórczych jest bezpieczna. Koordynajca całego procesu pobrania komórek zajmują sie koordynatorzy w ODS, a samo pobranie odbywa się w ustalonych Ośrodkach Pobierających.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze