Choroby reumatyczne – rodzaje, przyczyny, objawy i leczenie
Choroby reumatyczne to grupa schorzeń, które są związane z dolegliwościami bólowymi w obszarze układu kostno-stawowego, zaburzeniami czynnościowymi narządu ruchu oraz zmianami zwyrodnieniowymi tkanki łącznej. Jakie są ich przyczyny? Na czym polega leczenie?
1. Co to są choroby reumatyczne?
Choroby reumatyczne to grupa schorzeń o podłożu zapalnym, które obejmują mięśnie, kości i stawy. Są znacznie rozpowszechnione w społeczeństwie. Wbrew pozorom zmagają się z nim nie tylko osoby w podeszłym wieku, ale także dużo młodsze, również młodzież i dzieci.
Rodzaje chorób reumatycznych
Grupę chorób reumatycznych tworzy około 200 różnych schorzeń o podłożu zapalnym, o zróżnicowanej genezie, specyficznym przebiegu oraz swoistych lub nieswoistych objawach.
Choroby reumatyczne można podzielić na zapalne oraz niezapalne oraz takie, przy których objawy stawowe są przejawem innej choroby ogólnoustrojowej np. nowotworu. Niezapalne choroby reumatyczne to na przykład choroba zwyrodnieniowa stawów. Przykładem choroby reumatycznej zapalnej jest reumatoidalne zapalenie stawów.
Do klasyfikacji chorób reumatyczny wykorzystuje się podział opracowany przez American College of Rheumatology (ACA). I tak zalicza się do nich:
- układowe choroby tkanki łącznej, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS), zespół antyfosfolipidowy, twardzina układowa, toczeń rumieniowaty układowy (autoimmunologiczne choroby tkanki łącznej),
- choroba zwyrodnieniowa stawów,
- zaburzenia nerwowo-naczyniowe, w tym zespół cieśni nadgarstka i neuropatyczne choroby stawów,
- spondyloartropatie, w tym zespół Reitera, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i łuszczycowe zapalenie stawów,
- choroby kości i chrząstek, takie jak zapalenie kości, dysplazja kości i stawów, osteoporoza, osteoartropatia przerostowa, osteomalacja,
- zapalenie stawów oraz zapalenie pochewek ścięgien i kaletek,
- choroby gruczołów dokrewnych i metaboliczne, którym towarzyszą choroby stawów (np. cukrzyca, dna moczanowa),
- reumatyzm pozastawowy (zmiany zapalne w obrębie tkanek miękkich), takie jak zapalenia powięzi, torbiele i fibromialgia, zapalenia ścięgien,
- choroby z objawami ze strony stawów, takie jak sarkoidoza, urazy, choroby trzustki i hemofilie,
- nowotwory.
Najczęściej rozpoznaje się reumatoidalne zapalenie stawów, chorobę zwyrodnieniową stawów, zespół cieśni kanału nadgarstka, dnę moczanową, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, reaktywne zapalenie stawów i przyczepów ścięgnistych, toczeń rumieniowaty układowy (jego charakterystycznym objawem jest rumień na twarzy w kształcie motyla) i łuszczycowe zapalenie stawów (rozpoznaje się je u osób zmagających się z łuszczycą skóry lub paznokci. Nietypowe choroby reumatyczne to zespół Churga-Strauss, nawracające zapalenie chrząstek, choroba Behçeta czy choroba Stilla.
2. Przyczyny chorób reumatycznych
Choroby reumatyczne mają podłoże autoimmunologiczne. Oznacza to, że są skutkiem nadmiernej, nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego. Reumatyzm rozwija się wtedy, gdy układ odpornościowy człowieka atakuje błonę maziową, czyli wyściółkę otaczającą stawy.
Jednocześnie przypuszcza się, że na rozwój chorób reumatycznych wpływają czynniki genetyczne, urazy mechaniczne, infekcje wirusowe i zakażenia bakteryjne czy zażywane leki, niedobór witaminy D i wapnia w organizmie, siedzący tryb życia lub nadmierna aktywność (przeciąża stawy), długotrwałe przebywanie w chłodnym i wilgotnym otoczeniu, palenie papierosów, zaburzenia immunologiczne i endokrynologiczne, niedoleczone choroby wieku dziecięcego czy nadmiar soli w diecie.
3. Choroby reumatyczne - objawy
Dla chorób reumatycznych typowe jest występowanie przewlekłych stanów zapalnych tkanki łącznej i zmiany zwyrodnieniowe w stawach i kościach oraz objawy, takie jak:
- nawracający, przewlekły ból reumatyczny, obrzęk, ocieplenie stawów,
- sztywność stawów, ograniczenie ruchomości stawów w różnych partiach ciała,
- parestezje, czyli czucie opaczne,
- zaburzenia czucia powierzchniowego,
- trzaski podczas poruszania stawem,
- problemy z poruszaniem się.
Chorobom reumatycznym towarzyszyć również objawy ogólne, takie jak osłabienie, zmęczenie, spadek siły czy masy ciała czy podwyższona temperatura.
4. Choroby reumatyczne – badania i leczenie
Rozpoznaniem i leczeniem chorób reumatologicznych zajmuje się reumatolog lub reumatolog dziecięcy w przypadku najmłodszych pacjentów. W diagnostyce kluczowe znaczenie ma wywiad lekarski i badanie fizykalne, ale także badania laboratoryjne z krwi. Wskazane jest wykonanie morfologii oraz oznaczenie:
- odczynu Biernackiego (OB),
- stężenia białka CRP,
- czynnika reumatoidalnego,
- przeciwciał anty-CCP,
- kwasu moczowego,
- antystreptolizyny.
Pomocne są także badania obrazowe zajętych stawów: RTG, USG czy rezonans magnetyczny. W uzasadnionych przypadkach stosuje się badania genetyczne czy histopatologiczne.
Zarówno rozpoznanie, jak i terapia w chorobach reumatycznych są ważne, ponieważ ich zlekceważenie może prowadzić do znacznego spadku jakości życia, także niepełnosprawności.
5. Leczenie chorób reumatycznych
Choroby reumatyczne można leczyć jedynie objawowo. Postępowanie ma na celu złagodzenie dokuczliwości objawów, a i spowolnienie postępu choroby. Działania obejmują farmakoterapię (leki przeciwbólowe, glikokortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZ), ale ćwiczenia, masaże, zabiegi fizjoterapeutyczne, w tym fizykoterapeutyczne (np. leczenie ciepłem i zimnem, magnetoterapia, laseroterapia). Bardzo duże znaczenie ma zdrowa i zbilansowana dieta.
Dieta w chorobach reumatycznych powinna być zasobna w kolagen i kwasy omega-3, białko i antyoksydanty. Należy unikać wysoko przetworzonej żywności, dań typu fast food, mocnej kawy i herbaty, tłuszczów nasyconych, soi, octu i alkoholu.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.