Choroby układowe - przyczyny, rodzaje, leczenie, objawy

Choroby układowe to zespół dolegliwości związanych z jednym schorzeniem, ale atakujących kilka obszarów ciała. Często objawiają się pod postacią niewydolności wielonarządowej, choć nie wszystkie mają tak poważny przebieg. Czym są choroby układowe i jak można je leczyć?

1. Czym są choroby układowe?

O chorobach układowych mówimy, kiedy jeden czynnik chorobotwórczy atakuje stopniowo kolejne tkanki w różnych obszarach ciała. Najczęściej są to schorzenia wielonarządowe, ale także choroby autoimmunologiczne oraz metaboliczne.

Większość chorób atakuje początkowo tylko jeden układ w organizmie i stopniowo przechodzi na kolejne tkanki. Zdarza się jednak tak, że czynnik chorobotwórczy rozwija się jednocześnie w różnych obszarach organizmu.

Zobacz film: "Ból zapalny pleców"

Atakowane tkanki i narządy nie muszą być ze sobą powiązane funkcjonalnością. Bardzo często pacjenci zgłaszają się z dolegliwościami, które pozornie nie są ze sobą związane, co nierzadko spowalnia postawienie prawidłowej diagnozy.

2. Rodzaje chorób układowych

Istnieje wiele chorób układowych. Są to przede wszystkim schorzenia metaboliczne i autoimmunologiczne, bardzo często także związane z układem hormonalnym.

Do chorób układowych zaliczają się przede wszystkim:

• cukrzyca
• nadciśnienie tętnicze
• AIDS
• sarkoidoza
• układowe zapalenie naczyń krwionośnych
• zespół metaboliczny
• zespół Sjögrena
• toczeń rumieniowaty
• twardzina układowa
• reumatoidalne zapalenie stawów.

2.1. AIDS

AIDS to choroba wywołana zakażenie wirusem HIV. Nazywana jest także zespołem nabytego niedoboru odporności. Stanowi ostatni etap zakażenia wirusem HIV i kończy się najczęściej śmiercią.

Kiedy wirus namnaża się, stopniowo atakuje kolejne układu. Pojawiają się bóle głowy i mięśni, częste zapalenia gardła oraz powiększanie węzłów chłonnych. Czasem dochodzi także do powiększenia wątroby czy śledziony.

Charakterystycznym objawem AIDS jest wysypka przypominająca różyczkę. Plamy pojawiają się na twarzy, tułowiu oraz kończynach.

2.2. Sarkoidoza

Sarkoidoza to choroba zapalna, w której przebiegu dochodzi do rozwoju guzków (ziarniniaków). Atakuje przede wszystkim płuca, czasem także skórę, mięsień sercowy, wzrok czy układ nerwowy.

Objawy charakterystyczne to przede wszystkim powiększenie węzłów chłonnych, ogólne zmęczenie, nocne poty, spadek apetytu czy podwyższona temperatura. Bardzo często jednak sarkoidoza przebiega bezobjawowo. Czasem pojawia się jedynie rumień, który może być skojarzony z wieloma innymi schorzeniami

2.3. Zespoły metaboliczne

Zespół metaboliczny, nazywany także zespołem X, to choroba układowa, w której skład wchodzi kilka schorzeń – przede wszystkim otyłość trzewna, nadciśnienie tętnicze oraz insulinooporność. Zespół metaboliczny sprzyja rozwojowi cukrzycy typu 2. Bardzo często schorzenie nie daje wyraźnych objawów. Symptomy mogą przypominać cukrzycę (zwiększone pragnienie, wielomocz) albo być niecharakterystyczne (zaburzenia snu).

3. Choroby układowe tkanki łącznej

Choroby układowe, obejmujące tkankę łączną, zwykle mają podłoże autoimmunologiczne. Dawniej nazywane były kolagenozami, jednak w rzeczywistości schorzenia te nie dotyczą tylko zaburzeń produkcji kolagenu, ale wszystkich tkanek łącznych.

3.1. Układowe zapalenie naczyń krwionośnych

Układowe zapalenie naczyń polega na rozwoju rozległych stanów zapalnych, które mogą przerodzić się w martwicę tkanek. Schorzenie może prowadzić do poważnych konsekwencji, np. do udaru mózgu.

Na skutek UZN może dojść także do uszkodzenia nerwów obwodowych, czyli do polineuropatii. Jeśli zapalenie obejmuje płuca, pojawia się astma i dolegliwości w obrębie zatok.

Istnieje wiele chorób, których wspólnym mianownikiem jest zapalenie naczyń krwionośnych. To przede wszystkim:

• zespół Hortona
• choroba Behceta
• choroba Kawasaki
• choroba Takayasu

3.2. Reumatoidalne zapalenie stawów

W przypadu RZS stan zapalny rozwija się wewnątrz stawu i stopniowo obejmuje kolejne tkanki – chrząstki, więzadła, kości, ścięgna. W przebiegu choroby pojawia się obrzęk i ból, a wraz z postępem objawów – utrata ruchomości stawów. Mogą one stawać się także zdeformowane, usztywnione oraz wrażliwe na dotyk.

Zapalenie stawów sprzyja rozwojowi zwyrodnień w stawach. Z czasem może także atakować inne narządy i układy, przede wszystkim serce, płuca, układ nerwowy oraz naczynia krwionośne.

RZS często idzie w parze z osteoporozą, może wywoływać także miażdżycę i udar mózgu.

3.3. Toczeń rumieniowaty

Toczeń jest chorobą autoimmunologiczną, którą charakteryzują naprzemienne okresy remisji i zaostrzenia. W jej przebiegu organizm zaczyna atakować własne tkanki. Autoprzeciwciała skierowane wobec własnym komórkom wywołują przewlekły stan zapalny. Stopniowo atakuje on kolejne układy i narządy.

Najczęściej objawy dotyczą skóry, stawów oraz nerek. Choroba objawia się początkowo w sposób niecharakterystyczny. Pojawia się zmęczenie, osłabienie i spadek masy ciała, a także stany podgorączkowe i powiększenie węzłów chłonnych.

Następnie pojawia się charakterystyczny rumień na twarzy, czasem także na szyi i dekolcie. Osoby z toczniem często są wrażliwe na światło słoneczne i odczuwają sztywność mięśni po przebudzeniu.

3.4. Twardzina układowa

Twardzina układowa jest chorobą autoimmunologiczną, która stopniowo powoduje włóknienie skóry oraz narządów wewnętrznych. Na skutek zmniejszonego przepływu krwi dochodzi do uszkodzenia struktury tkanek i ograniczenia ich funkcjonalności.

Charakteryzuje się zgrubieniami na skórze, a także bólem mięśni i stawów (szczególnie kolanowych). Choroba może objąć jedynie niewielki obszar ciała albo jego znaczną część. Leczenie nie jest możliwe i opiera się na hamowaniu postępu choroby.

3.5. Zespół Sjögrena

W zespole Sjögrena dochodzi do upośledzenia funkcji gruczołów łzowych i ślinianek. W efekcie choroba nazywana jest zespołem suchości. To dość popularne schorzenie, które często dotyka kobiety w wieku menopauzalnym.

Objawy to przede wszystkim uczucie suchości oczu, piasku pod powiekami, zaczerwienienie spojówek oraz wrażliwość na światło. Dodatkowo pojawia się suchość w ustach, zaburzenia smaku i węchu, problemy z mową, żuciem, a także często nawracająca próchnica zębów.

Pojawia się także powiększenie węzłów chłonnych, niedokrwistość, zapalenie trzustki lub tarczycy. Charakterystyczny jest także objaw Raynauda.

Nieznana jest przyczyna zespołu Sjögrena. Skutkiem schorzenia może być zapalenie płuc, suchość w pochwie, a także problemy z zatokami. Leczenie opiera się na stosowaniu kropli do oczu (tzw. sztucznych łez). Często stosuje się także ikokortykosteroidy i leki immunosupresyjne.

4. Objawy chorób układowych

Choroby układowe różnią się od siebie, ale mają kilka wspólnych symptomów, które mogą pomóc w prawidłowym zdiagnozowaniu. To przede wszystkim:

• bóle i obrzęki stawów
• podwyższone wyniki CRP i OB w morfologii
• nadwrażliwość na silne światło (w tym słoneczne)
• objaw Raynauda (blednięcie i sinienie palców)
• rumień lub zgrubienia na skórze
• osłabienie, ciągłe zmęczenie

5. Badania w diagnostyce chorób układowych

W przypadku podejrzenia którejś z chorób układowych warto wykonać podstawową morfologię, a także określić parametry zapalne – OB oraz białko CRP. Dodatkowo lekarz powinien zlecić badania oceniające funkcje nerek (kreatyninę, eGFR) oraz tzw. próby wątrobowe (badanie ALAT, AspAT).

W niektórych przypadkach konieczne są dania obrazowe RTG, tomografia, rezonans magnetyczny, a także biopsja.

Profilaktyka chorób układowych zakłada przede wszystkim regularne badania. Wczesne wykrycie choroby daje szanse na spowolnienie jej rozwoju i podjęcie odpowiedniego leczenia.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.