Trwa ładowanie...

Cukier w diecie i w domu - rodzaje, właściwości, bezpieczeństwo. Czy cukier zawsze szkodzi?

 Kinga Olchowy
08.03.2021 14:58
Cukier to potocza nazwa ogólna dla węglowodanów, w rzeczywistości jednak jest to konkretna grupa słodkich substancji, wytwarzanych z niektórych roślin.
Cukier to potocza nazwa ogólna dla węglowodanów, w rzeczywistości jednak jest to konkretna grupa słodkich substancji, wytwarzanych z niektórych roślin. (123rf)

Cukier to potocza nazwa ogólna dla węglowodanów, w rzeczywistości jednak jest to konkretna grupa słodkich substancji, wytwarzanych z niektórych roślin. Jest nieodłącznym elementem diety niemal każdego człowieka na świecie, a jednocześnie jest przedmiotem sporu międy dietetykami i naukowcami. Czy cukier jest zdrowy? Krzepi jak w przysłowiu, a może to tzw. biała śmierć i powinniśmy go unikać?

spis treści

1. Czym jest cukier?

Cukier to potoczna nazwa sacharozy - jednego z węglowodanów. Występuje także pod nazwą "cukier spożywczy" lub "cukier konsumpcyjny". Sacharoa należy do grupy dwucukrów, które powstają z połączenia dwóch cząsteczek wiązaniem glikozydowym. W jej przypadku są to cząsteczki glukozy i fruktozy.

Potocznie o wszystkich węglowodanach mówi się "cukry", jednak jest to określenie mylące i nieprawidłowe. Cukrem nazywa się także wszystkie monosacharydy oraz oligosacharydy, które mają słodki smak.

Zobacz film: "Erytrytol. Najzdrowszy zamiennik dla cukru"

Cukier wytwarza się głównie z buraków cukrowych i trzciny cukrowej poprzez proces rafinacji. W swojej naturalnej postaci przybiera formę białych kryształków lub drobno zmielonego proszku. Cukier trzcinowy ma brązowy kolor, natomiast ten z buraków jest biały. Casem kryształki cukru są bezbarwne.

Sacharoza dobrze rozpuszcza się w wodzie i ma bardzo słodki smak.

1.1. Rodzaje cukru

Cukier można podzielić ze względu na sposób produkcji i wykorystaną do niego roślinę. Budowa chemiczna każdego z cukrów z reguły jest bardzo podobna, różnią się one jednak smakiem i niektórymi właściwościami czy wartościami odżywczymi.

Najczęściej na sklepowych półkach pojawia się cukier rafinowany. Oznacza to, że w procesie produkcji został on oczyszczony i pozbawiony tzw. melasy, czyli gęstego syropu.

Cukier wytwarzany z buraków można podzielić ze względu na jego finalną postać na:

  • kryształ (najczęściej spotykan w sklepach)
  • radinafę
  • puder
  • cukier drobny
  • kandyz lodowy (najrzadziej spotykany)

Ten ostatni, kandyz lodowy, występuje w formie monokryształu i wygląda jak nieoszlifowany kamień szlachetny. Występuje także w wersji brązowej, wówczas przypomina bursztyn.

Cukier trzcinowy natomiast również ma brązową barwę i może przybierać różne formy:

  • demerara
  • muscovado
  • gur
  • panela
  • desi

Dwa pierwsze są najpowszechniej stosowane - można je spotkać na sklepowych półkach w niemal każdym markecie. Gur,panela i desi to odmiany, którę są dostępne tylko w niektórych krajach na świecie.

Na rynku istnieje także cukier waniliowy - to klasyczny biały cukier, wzbogacony aromatem wanilii. Nie należy go mylić z cukrem wainlinowym, który jest dodatkiem do wypieków, słodyczny czy naleśników. To dwie zupełnie inne substancje.

Cukier waniliowy jest drogi i posiada wysokie koszty produkcji, dlatego często prawdziwą wanilię zastępuje się aromatem.

2. Cukry a węglowodany

Mnóstwo osób nadal nazywa "cukrami" całą grupę węglowodanów, co jest błędne i może być mylące. W celu rozróżnienia tych pojęć, producenci żywności zaczęli umieszczać na swoich etykietach z wartością odżywczą dwa osobne pojęcia: węglowodany, w tym cukry.

Najpierw podaje się ogólną zawartośc węglowodanów w danym produkcie spożywczym, a następnie wydziela się szczegółową informację, ile cukrów się wśród z nich znajduje. Węglowodany same w sobie są doskonałym źródłem energii i nie należy unikać ich w diecie. Warto natomiast ograniczyć spożycie cukrów prostych, które szybko się trawią i nie mają wielu krozystnych właściwości.

2.1. Podział cukrów

Cukry, które występują w żywności, można podzielić ze względu na ich budowę i zastosowanie, są to:

  • cukry proste - to przede wszystkim glukoza i fruktoza oraz niektóre dwucukry, np. laktoza. Cukry proste występują w wielu produktach spożywczych w naturalnej lub syntetycznej postaci.
  • cukry złożone - to cukry złożone z wielu różnych cząsteczek. Zalicza się do nich na przykład skrobia, obecna w kaszach, makaronach i ryżach.
  • cukry wolne - to wszystkie substancje, które producenci dodają do swoich wyrobów samodzielnie. Służą wzmocnieniu smaku, a w naturalnych warunkach występują w niektórych koncentratach, miodzie i sokach. Często można je spotkać na etykietach pod nazwą "syrop glukozowo-fuktozowy".

3. Rola cukru w organizmie

Glukoza, czyli jeden z cukrów prostych, jest najważniejszym składnikiem naszej codziennej energii. Razem z tlenem wykorzystywana jest do tzw. oddychania komórkowego. Ważne jednak jest to, iż nasz organizm nauczył się pozyskiwać glukozę także z innych składników spożywczych, a zatem nie ma potrzeby spożywania dużych ilości czystej glukozy.

Cukry przekształcają się w procesach przemiany materii w glikogen, który odpowiada nie tylko za energię, ale także siłę mięśniową. Jest to tzw. cukier zapasowy, który organizm gromadzi w wątrobie i mięśniach. Przydaje się on przede wszystkim w przypadku sportowców, którzy potrzebują dużej dawki energii na zawodach i podczas treningów.

Dzienne zapotrzebowanie na cukier

Jak podaje WHO, każdego dnia dorosły człowiek nie powinien spożywać więcej, niż 50 gramów cukru. Odpowiada to 12 łyżeczkom. Jest to dawka, która ma realne szanse na pełne wchłonięcie się do organizmu i udział w procesach metabolicznych. Dzięki temu nie powstaje nadwyżka energetyczna, organizm nie musi jej magazynować, czego efektem jest zdrowa sylwetka.

Należy jednak pamiętać, że cukry ukryte są nie tylko w kawie i herbacie. Znajdziemy je w większości produktów spożywczych, dlatego należy bardzo dokładnie czytać etykiety.

4. Wpływ cukru na zdrowie

Cukier to przede wszystkim ogromna dawka pustych kalorii, czyli takich, które nie mają dla naszego organizmu żadnej wartości. Dodają nam energii, ale nie zapewniają żadnych innych wartości odżywczych, efektem czego jest częste odczuwanie głodu.

Jedzenie cukru wywołuje szybkie skoki poziomu cukru we krwi, a zatem dieta bogata w ten składnik może przyczynić się do rozwoju cukrzycy i otylości. Badania potwierdzają, że już wypicie dwóch słodzonych napojów w ciągu dnia może zwiększyć ryzyko powstania chorób metabolicznych o kilkanaście procent.

Cukry dodatkowo zwiększają ryzyko wystąpienia insulinooporności, która objawia się ciągłym zmęczeniem, problemami z koncentracją i szybką męczliwością podczas wysiłku fizycznego.

Dodatkowo cukier jest substancją uzależniającą, prowadzi do zaburzeń hormonalnych, rozwoju trądziku i chorób zębów. Zwiększa także stres oksydacyjny i przyczynia się do rozwoju chorób cywilizacyjnych.

4.1. Indeks glikemiczny cukru

Indeks glikemiczny to wskaźnik prędkości, z jaką cukry przedostają się do naszego krwioobiegu. Aby zachować pełne zdrowie, warto stosować produkty o niskim IG, a niestety cukier do nich nie należy. Cukier stołowy ma bardzo wysoki indeks glikemiczny i nie jest polecany do codziennego stosowania.

5. Cukier w kosmetyce i w chemii domowej

Cukier sprawdza się nie tylko w kuchni, ale znalazł taże szerokie zastosowanie w kosmetyce i w chemii domowej. Wymieszany z dowolnym olejem stworzy doskonały i skuteczny peeling, który można stosować na ciało oraz usta. Dodany do odżywki do włosów sprawi, że kosmyki będą miękkie i nawilżone (cukier jest naturalnym humektantem).

Pomaga usuwać także nieprzyjemny zapach ze sprzętów kuchennych, a w połączeniu z oliwą z oliwek pomaga usuwać z ubrań i mebli plamy ze smaru czy farb.

6. Zdrowe zamienniki cukru

Dietetycy są zgodni co do tego, że cukier warto jest wymieniać na jego zdrowsze zamienniki. W czołówce alternatyw dla białego cukru są szczególnie:

  • erytrytol - słodzik, który jest uważany za najbezpieczniejszy ze wszystkich dostępnych na rynku substancji słodzących. Ma roślinne pochodzenie, słodki smak, zero kalorii i zerowy indeks glikemiczny
  • syrop z agawy
  • ksylitol - równie zdrowy, co erytrytol, ale może powodować dolegliwości żołądkowe u osób, które mają problemy z układem trawiennym
  • cukier kokosowy - pozyskiwany jest z kwiatostanów palmy kokosowej, określa się go także cukrem palmowym, występuje zwykle w wersji nierafinowanej.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze