Czy astmę trzeba leczyć?

Astma to choroba przebiegająca z okresami nawracających zaostrzeń i remisji. Na dzień dzisiejszy jest to choroba nieuleczalna o wieloczynnikowym pochodzeniu i wymagająca przewlekłego leczenia. Stosowanie leków i unikanie czynników zaostrzających przebieg choroby jest ważne, gdyż nieleczona, źle kontrolowana astma z czasem może doprowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia oskrzeli, ograniczającego przepływ powietrza w drogach oddechowych.

1. Przebieg astmy

Każde przewlekłe leczenie astmy rodzi pewne pytania i wątpliwości, dotyczące konieczności leczenia i wpływu wieloletniego przyjmowania leków na zdrowie. W przypadku astmy właściwa kontrola choroby ma szczególne znaczenie. Charakterystyczne dla tej choroby jest występowanie naprzemiennych okresów zaostrzeń o różnym stopniu nasilenia i bezobjawowych remisji. Jednak w zdecydowanej większości przypadków, postęp choroby jest nieuchronny i jeśli astma nie jest leczona, zaostrzenia pojawiają się coraz częściej i mają cięższy przebieg.

Astma najczęściej pojawia się w dzieciństwie, choć może rozwinąć się w dowolnym momencie życia. Jeśli pierwsze objawy wystąpią w życiu dorosłym, częściej jest to astma niealergiczna i może mieć cięższy przebieg astmy. Istotą astmy jest przewlekły stan zapalny w oskrzelach, prowadzący do ich nadreaktywności. Na podłożu mechanizmów związanych z alergią bądź nie, dochodzi do odpowiedzi układu odpornościowego na specyficzne czynniki, np. pyłki roślin, zanieczyszczenia powietrza czy kurz domowy, co prowadzi do skurczu oskrzeli. Zmniejszenie światła dróg oddechowych zmniejsza przepływ powietrza i wywołuje objawy, takie jak: duszność, kaszel i świszczący oddech.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Dlaczego warto robić screening?"

Poza skurczem oskrzeli dochodzi do obrzęku błony śluzowej, zwiększa się także produkcja śluzu, który dodatkowo zmniejsza przepływ powietrza. Z czasem w oskrzelach rozwija się proces zwany przebudową oskrzeli, w którym dochodzi do zmiany budowy ścian oskrzeli. Związane z tym procesy włóknienia, przerostu mięśni gładkich i nadprodukcji śluzu mogą z czasem doprowadzić do trwałego upośledzenia funkcji płuc. Ryzyko wystąpienia nieodwracalnych zmian można zmniejszyć, dzięki właściwemu leczeniu astmy.

2. Astma a leczenie

Podstawą leczenia astmy jest opracowanie indywidualnego planu leczenia, którego celem jest właściwe kontrolowanie choroby. Obecna klasyfikacja astmy stawia nacisk na stopnień kontroli choroby, wyrażający się jako częstość występowania objawów astmy, występowanie objawów w nocy, konieczność stosowania leczenia doraźnego, ograniczenie aktywności życiowej i częstość zaostrzeń. W praktyce kontrolę choroby można osiągnąć stosując leczenie farmakologiczne i ograniczając kontakt z czynnikami wywołującymi objawy lub zaostrzenia.

W astmie stosuje się dwie podstawowe grupy leków – kontrolujące przebieg choroby i doraźne. Przyjmowane regularnie leki kontrolujące przebieg choroby to przede wszystkim długo działające wziewne glikokortykosteroidy. Hamują odpowiedź układu odpornościowego w oskrzelach, zmniejszając stan zapalny i związaną z nim nadreaktywność oskrzeli. W zaostrzeniach i źle kontrolowanej astmie konieczne może być przyjmowanie glikokortykosteroidów doustnych, które mają silniejsze działanie. W niektórych przypadkach stosuje się także leki przeciwleukotrienowe (np. montelukast), metyloksantyny (teofilina) i monoklonalne przeciwciała anty-IgE (w astmie IgE-zależnej).

Leki doraźne przyjmuje się w celu opanowania objawów astmy lub profilaktycznie, aby zapobiec skurczowi oskrzeli np. przed planowanym wysiłkiem fizycznym. Leki objawowe to szybko i krótko działające wziewne beta2-mimetyki, które rozszerzają oskrzela, umożliwiając większy przepływ powietrza.

3. Działania niepożądane leków przeciwastmatycznych

Jak każde leczenie przewlekłe, farmakoterapia astmy budzi również obawy o występowanie działań niepożądanych. Glikokortykosteroidy stosowane w zalecanych dawkach są lekami bezpiecznymi.

Powikłania miejscowe w przypadku wziewnych glikokortykosteroidów to:

• grzybica jamy ustnej i gardła,
• chrypka,
• kaszel.

Objawom tym można zapobiegać, przepłukując jamę ustną po każdym użyciu inhalatora.

Glikokortykosteroidy doustne mają działanie ogólnoustrojowe i stosowane przez długi czas mogą wywoływać więcej działań niepożądanych, takich jak np.:

• osteoporoza,
• cukrzyca,
• nadciśnienie tętnicze
• otyłość,
• zaćma.

Równie ważne jak regularne przyjmowanie leków jest unikanie czynników zaostrzających przebieg choroby, takich jak alergeny czy dym tytoniowy. Pozwala to utrzymać dawki leków na niższym poziomie i zmniejsza konieczność przyjmowania leków doraźnych.

4. Korzyści z leczenia astmy

Korzyści związane z leczeniem astmy są nieporównywalnie większe niż potencjalne działania niepożądane leków przeciwastmatycznych.

Skuteczne leczenie astmy pozwala na:

• opanowanie objawów chorobowych, takich jak duszność, świszczący oddech czy kaszel,
• zmniejszenie częstości występowania zaostrzeń,
• poprawę funkcji układu oddechowego pozwalającą utrzymać normalną aktywność fizyczną,
• zapobieganie trwałemu upośledzeniu funkcji płuc, związanemu z przebudową oskrzeli.

Opracowanie nowoczesnej terapii umożliwiło znaczną poprawę jakości życia chorych, a co najważniejsze zmniejszyło częstość dramatycznych zaostrzeń astmy, takich jak stan astmatyczny. Stan astmatyczny to ciężkie rozlane zwężenie oskrzeli, niereagujące na konwencjonalne leczenie i stanowiący bezpośrednie zagrożenie życia. U każdego chorego przebieg astmy jest inny, ale nie ulega wątpliwości, że prowadzenie leczenia od początku choroby spowalnia przebieg astmy i umożliwia stosowanie niższych dawek leków.

5. Remisje i odstawienie leków na astmę

W przypadku dobrej kontroli astmy lub u dzieci ok. 5 roku życia dochodzi często do remisji astmy, czyli ustąpienia objawów. Pozwala to zwykle na zmniejszenie dawek stosowanych leków. Należy pamiętać, aby nigdy nie zmniejszać dawek, a tym bardziej odstawiać glikokortykosteroidów na własną rękę. Leki te muszą być odstawiane stopniowo. Całkowite ostawienie leków w przypadku braku objawów jest sprawą kontrowersyjną.

Uważa się, że nawet przy braku objawów klinicznych, w oskrzelach wciąż toczy się stan zapalny, który z czasem prędzej czy później doprowadzi do napadu astmy w sprzyjających warunkach. Wyniki badań prowadzonych na ten temat są niejednoznaczne, wedle niektórych zaleceń leki w astmie mogą być odstawione, jeśli objawy astmy będą nieobecne przez 1 rok. Zdania ekspertów są w tej kwestii jednak podzielone.

Astma jest przewlekłą chorobą układu oddechowego, wymagającą stałego przyjmowania leków w celu ograniczenia objawów i zapobiegania zaostrzeniom. Współczesna terapia, oparta na lekach kontrolujących chorobę i wziewnych lekach doraźnych, umożliwiła znaczną poprawę komfortu życia chorych i zapobieganie odległym skutkom nieleczonej astmy, nieuchronnie prowadzącej do pogorszenia funkcji płuc. Zmniejszyła także częstość ciężkich zaostrzeń astmy, zagrażających życiu.

Leczenia astmy nie należy się bać – leki przeciwastmatyczne należą do bezpiecznych i często stosowane są w minimalnych dawkach, niewywołujących działań niepożądanych. Warto podkreślić, że ryzyko zdrowotne związane ze zrezygnowaniem z leczenia lub zaprzestaniem przyjmowania leków jest dużo większe, niż potencjalne powikłania farmakoterapii.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.