Diagnostyka bezsenności - badanie podmiotowe, przedmiotowe, laboratoryjne, pracowniane bezseności
Bezsenność należy leczyć, ważne jest zatem poznanie jej przyczyn. W celach diagnostycznych lekarz może zlecić szereg mniej lub bardziej skomplikowanych badań, aby móc skierować pacjenta do odpowiedniego specjalisty.
1. Badanie podmiotowe bezsenności
Gdy trafimy do lekarza, pierwsze, co zrobi, będzie dokładne zebranie wywiadów. Polega to na zadawaniu przez lekarza pytań dotyczących naszego stanu zdrowia, zarówno aktualnego, jak i przebytych chorób. Może zapytać o sytuację rodzinną i w pracy, o stresy, jakie aktualnie i niedawno przeżywaliśmy. No i przede wszystkim zada pytania dotyczące problemu, z którym się zgłaszamy, czyli zapyta o zaburzenia snu. Lekarz będzie nas prosił o dokładne opisanie występujących problemów z zasypianiem, z utrzymaniem snu, czy występują one codziennie, czy znajdujemy jakąś przyczynę tych problemów itp. Zapewne zapyta się także o leki, jakie przyjmujemy na stałe, a także doraźnie, o używki, jakie stosujemy (od kiedy, ile i jak często), czy zachowujemy zasady higieny snu. Wszystkie te pytania i odpowiedzi są najważniejszą częścią badania. Naprowadzają one lekarza na prawdopodobne przyczyny bezsenności. Dzięki nim może on zlecić odpowiednie badania, konsultacje specjalistyczne i w końcu zlecić odpowiednie leczenie.
2. Badanie przedmiotowe bezsenności
Następnym krokiem badania lekarskiego jest badanie przedmiotowe. To właśnie te czynności najbardziej kojarzą nam się ze słowem „badanie”. Polegają one na oglądaniu, osłuchiwaniu, opukiwaniu i badaniu dotykiem całego ciała. Często do tego badania lekarz potrzebuje takich narzędzi, jak: stetoskop, oftalmoskop (do badania oka), lampa Clara (do oglądania nosa i uszu), ciśnieniomierz itp.
Wbrew pozorom, w przypadku bezsenności to badanie również może być bardzo przydatne. Oglądając np. jamę ustną, a w szczególności podniebienie, lekarz może wysunąć podejrzenie zespołu bezdechu podczas snu z powodu wiotkiej budowy podniebienia, które opadając podczas snu, może zatykać przepływ powietrza, co w konsekwencji powoduje częste wybudzenia i m.in. przewlekłe zmęczenie i bezsenność objawową.
3. Badania laboratoryjne bezsenności
Kolejną czynnością lekarską, po badaniu przedmiotowym i podmiotowym, będzie zlecenie odpowiednich badań laboratoryjnych. Ich rola w przypadku bezsenności jest zazwyczaj mała, lecz istnieją sytuacje, gdy może być najważniejsza.
Przy podejrzeniu bezsenności z powodu nadczynności tarczycy wykonanie podstawowego badania, jakim jest stężenie hormonu TSH i ewentualnie wolnych postaci hormonów wydzielanych przez tarczycę (fT3 i fT4), pozwoli rozpoznać jednoznacznie tę jednostkę chorobową i praktycznie od razu wdrożyć leczenie.
Inną chorobą o podłożu hormonalnym, w której jednym z objawów jest bezdech podczas snu, co za tym idzie zaburzenie snu, jest akromegalia. O ile inne objawy tej choroby pozwalają postawić rozpoznanie na pierwszy rzut oka (niem. strassendiagnose), o tyle należy zawsze rozpoznanie to potwierdzić badaniem stężenia insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1), hormonu wzrostu, które są podwyższone.
Panel podstawowych badań – tj. morfologia krwi, badanie ogólne moczu, poziom glukozy na czczo, enzymy wątrobowe (AspAT, ALAT), mocznik, kreatynina, sód, potas, OB, ewentualnie inne – może również pozwolić rozpoznać choroby mogące być przyczyną dotykających nas zaburzeń snu.
4. Badania pracowniane w bezsenności
Jeśli lekarz uzna za stosowne, w następnym kroku bądź razem z badaniami laboratoryjnymi zleci odpowiednie badania pracowniane. Mogą to być badania niespecyficzne dla problemu bezsenności, które pozwalają pomóc zdiagnozować choroby mogące być przyczyną zaburzeń snu, oraz badania specjalnie przeznaczone do diagnostyki zaburzeń snu, tj. polisomnografia iaktygrafia.
Polisomnografia jest to badanie pozwalające najdokładniej analizować zaburzenia snu. Jest ono jednak bardzo drogie, wymagające specjalnych urządzeń, w związku z tym tylko nieliczne ośrodki w kraju mogą sobie pozwolić na jego przeprowadzenie. Dlatego lekarz kieruje na nie tylko w nielicznych przypadkach.
5. Polisomnografia
Polisomnografia polega na rejestrowaniu podczas snu wielu parametrów fizjologicznych. Pozwala ona m.in. na badanie aktywności mózgu za pomocą rejestracji fal mózgowych (badanie EEG) przy zastosowaniu elektrod przyczepionych do głowy. Inne badane parametry to np. aktywność mięśni czy ruchy gałek ocznych, co pozwala określić fazy snu, ich czas trwania oraz jakość snu. W celu dokładniejszej diagnostyki można rejestrować np.: EKG, ruchy oddechowe klatki piersiowej, przepływ powietrza przez nos i usta, a także badanie pH w dolnej części przełyku. To, jakie parametry mają być rejestrowane, jest ustalane przez lekarza kierującego lub lekarza specjalistę zaburzeń snu pracującego w ośrodku wykonującym badanie, który dobiera je, w zależności od tego, jaka jest prawdopodobna przyczyna bezsenności. Takie badanie snu zazwyczaj wykonywane jest przez całą noc. Pacjent zgłasza się na nie wieczorem. Po podłączeniu wszystkich urządzeń rejestrujących próbuje zasnąć. Wychodzi rano do domu. Obecnie istnieje również możliwość badania ambulatoryjnego, tzn. domowego. Niestety, urządzenia takie są dużo droższe od tych stacjonarnych, przez to ich dostępność jest nadal bardzo mała.
6. Aktygrafia
Innym badaniem, bardziej dostępnym, lecz mającym mniejszą wartość diagnostyczną, jest aktygrafia. Zgłaszając się na to badanie, otrzymujemy małe urządzenie, które przez cały kolejny dzień będzie rejestrować aktywność naszych mięśni. Pozwala określić takie parametry, jak: średni poziom aktywności w dzień i w godzinach nocnych, szacunkowy średni czas snu, szacunkowa ciągłość snu, liczba przebudzeń w czasie snu, liczba drzemek w czasie dnia, ilość czasu spędzonego aktywnie w czasie dnia, ilość czasu spędzonego nieaktywnie w czasie dnia. Dzięki temu badaniu lekarz jest w stanie obiektywnie określić, jaka jest nasza aktywność, czy przestrzegamy zasady higieny snu.
Oprócz tych specjalistycznych badań lekarz może zlecić inne, często niezbędne dla poznania przyczyny naszych zaburzeń. Przy podejrzeniu niewydolności serca może zlecić wykonanie badania echokardiograficznego serca (ECHO serca), które w sposób nieinwazyjny pozwala ocenić bardzo wiele parametrów określających pracę serca. Zlecając spirometrię, czyli badanie pozwalające określić naszą wydolność oddechową, pojemność płuc itp., może wykryć schorzenia układu oddechowego.
7. Konsultacje specjalistyczne w bezsenności
Niestety, często lekarz rodzinny, do którego zgłaszamy się pierwszy raz, nie jest w stanie w pełni zdiagnozować naszych problemów. Wtedy posiłkuje się konsultacjami specjalistów. Gdy dostaniemy skierowanie, musimy zgłosić się do odpowiedniej poradni.
Najczęstszymi specjalistami, którzy pomagają w zaburzeniach snu, są psychiatrzy. Lekarze tej specjalności mają największe doświadczenie w radzeniu sobie z bezsennością. Pomagają przeprowadzić dokładną diagnostykę – to oni najczęściej kierują na badanie polisomnograficzne oraz wdrażają najbardziej specjalistyczne leczenie. Wizyta u tego specjalisty jest często źle odbierana, zawstydzająca i piętnująca osobę szukającą u niego pomocy. Nie należy jednak bać się zwracać z problemem bezsenności do psychiatry. Często tylko on jest nam w stanie pomóc.
Innymi specjalistami, którzy mogą pomóc w diagnozowaniu i leczeniu bezsenności, są kardiolodzy, pneumonolodzy, lekarze poradni bólu, neurolodzy, endokrynolodzy. Wszyscy oni, dzięki wiedzy i umiejętnościom posiadanym w danym wąskim zakresie, są w stanie udzielić nam fachowej pomocy.
Często bardzo ważną rolę w leczeniu bezsenności odgrywają psychologowie. Ich rola w wielu przypadkach jest nieodzowna.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.