Trwa ładowanie...

Dochodzenie spornego ojcostwa

Dochodzenie spornego ojcostwa
Dochodzenie spornego ojcostwa

Dochodzenie ojcostwa jest wykonywane zwykle na wniosek wymiaru sprawiedliwości lub organów ścigania, a także z inicjatywy rodzica. Celem jest badanie pokrewieństwa pomiędzy mężczyzną i dzieckiem oraz dochodzenie spornego ojcostwa. Badania na potwierdzenie ojcostwa (potocznie test na ojcostwo) polegają na porównaniu wzoru DNA mężczyzny, dziecka oraz jego matki. Ojcostwo można wykluczyć w sposób pewny lub potwierdzić je na 99,999...%. Badania nie przeprowadza się u dzieci młodszych niż sześciomiesięczne.

spis treści

1. Krew niewystarczającym dowodem na ojcostwo

Kiedyś do wykluczania ojcostwa stosowano głównie

badanie grupy krwi potencjalnych rodziców i dziecka. Obecnie ta metoda straciła na znaczeniu i nie jest wykorzystywana w ustalaniu ojcostwa. Dlaczego tak się stało? Wynika to przede wszystkim z ograniczeń samej metody. Tylko w niektórych przypadkach może wykluczyć daną osobę jako ojca dziecka. Natomiast przez oznaczanie grup krwi nie da się potwierdzić ojcostwa. Po ustaleniu grup krwi dziecka i obojga rodziców sprawdza się, czy grupa krwi dziecka mogła powstać po zapłodnieniu danej kobiety przez badanego mężczyznę. Czasami z całą pewnością można ustalić, że mężczyzna nie jest ojcem. Jednak w wielu przypadkach stwierdza się tylko, że przy oznaczonych grupach krwi ojcostwo jest prawdopodobne (nigdy pewne). Nie jest to zatem metoda dokładna. Obecnie dysponujemy znacznie lepszymi.

2. Przebieg testu na ojcostwo

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czym jest ból?"

Obecnie test na ojcostwo można wykonać w wielu laboratoriach, zarówno prywatnych, jak i publicznych. Jedynym koniecznym warunkiem do przeprowadzenia badania jest dobrze zachowana próbka materiału biologicznego od diagnozowanego dziecka i ojca. Może to być standardowo wymaz z wewnętrznej strony policzka, ale również krew, materiał z przyborów osobistych (szczoteczka do zębów, maszynka do golenia) lub włos (koniecznie z zachowaną cebulką). Tak więc metodyka badania nie wymaga, by dziecko było kłute. Nie jest też nieprzyjemne w żaden inny sposób. Pobrany materiał jest analizowany w laboratorium. Wynik testu na ojcostwo otrzymuje się po około dwóch tygodniach. Wszystko można przeprowadzić dyskretnie, a nazwiska pacjentów są kodowane na próbkach.

Przed badaniem pokrewieństwa nie trzeba wykonywać dodatkowych badań, jednak należy poinformować wykonującego badanie o odbytym przetaczaniu krwi w ciągu ostatnich trzech miesięcy, o wieku dziecka i skłonności do krwawień. Osoby, którym przetaczano krew w ostatnich trzech miesiącach przed badaniem, nie mogą poddać się badaniu. Badanemu pobiera się 5 - 10 ml krwi z żyły lub próbki dowolnych tkanek człowieka zawierających jądra komórkowe (np. komórek nabłonkowych bezboleśnie pobieranych za pomocą wymazówki z wewnętrznej powierzchni policzka).

3. Cel wykonywania testu na ojcostwo

Cel jest jeden – potwierdzenie lub wykluczenie, kto jest ojcem dziecka. Należy jednak zawsze przy podjęciu takiej decyzji kierować się dobrem dziecka, gdyż chodzi tu o jego przyszłość. Inne przyczyny, dla jakich rodzice decydują się na wykonanie testu, to:

  • potrzeba uzyskania wsparcia finansowego w postaci alimentów, dodatków socjalnych,
  • pomoc w przypadku chorób występujących w rodzinie w celu ułatwienia diagnostyki,
  • rozwianie lub potwierdzenie własnych wątpliwości.

4. Domowy test na ustalenie ojcostwa

W Polsce coraz prężniej rozwijają się firmy, które oferują testy na ustalanie rodzicielstwa. Aby wykonać taki test, należy zakupić zestaw – tzw. domowy test na ustalenie ojcostwa. Można tego dokonać w aptece lub za pośrednictwem strony internetowej danej firmy. W zakupionym zestawie znajdują się pakieciki ze specjalnymi patyczkami do pobierania śliny, karty zabezpieczające DNA oraz sterylne rękawiczki. Wykonanie testu jest łatwe i zupełnie niebolesne – należy postępować według załączonej instrukcji.

Najczęściej wygląda to następująco:

  • Wewnętrzną część policzka pocieramy patyczkiem z zestawu w celu uzyskania próbki błony śluzowej. Oczywiście ten materiał pobieramy zarówno od ojca, jak i od dziecka (nawet niemowlaka).
  • Patyczki należy zawinąć w specjalną kartę zabezpieczającą, włożyć do koperty i przesłać do laboratorium. Można dołączyć także inne materiały biologiczne, jak: włos, guma do żucia, oczywiście odpowiednio zabezpieczone.

Wynik takiego badania otrzymuje się w ciągu około 2–3 tygodni. Oczywiście czas oczekiwania może być krótszy, jednak koszty są wtedy o wiele większe.

5. Prenatalne ustalanie rodzicielstwa

Wątpliwości dotyczące ojcostwa pojawiają się często, kiedy kobieta jest jeszcze w ciąży. Problem dotyczy zwłaszcza tzw. luźnych związków, w których nie ma deklaracji o byciu razem z żadnej ze stron.

Aby prenatalnie (jeszcze przed urodzeniem się dziecka) określić ojcostwo, należy pobrać materiał biologiczny od ojca oraz od nienarodzonego dziecka. Badanie genetyczne u ojca może być wykonane zarówno z krwi, jak i ze śliny. Bardziej skomplikowane i związane z większym ryzykiem jest pobranie materiału od dziecka. W tym celu wykonuje się amniopunkcję lub biopsję kosmówki. W uzyskanym materiale dokonuje się analizy DNA dziecka:

  • Amniopunkcja – zabieg wykonywany między 14. a 20. tygodniem ciąży. Polega na wprowadzeniu igły punkcyjnej do jamy macicy przez powłoki brzuszne matki. Pobiera się niewielką ilość płynu owodniowego, w którym znajdują się komórki płodu. Z nich izoluje się DNA i analizuje jego sekwencję. Amniopunkcja wiąże się z wystąpieniem ryzyka: uszkodzenia płodu, poronienia (0,5%).
  • Biopsja kosmówki – zabieg wykonywany między 10. a 13. tygodniem ciąży. Polega na pobraniu pod kontrolą USG kosmków kosmówki. Kosmki kosmówki rozwijają się z tego samego zapłodnionego jaja i dzięki temu mają identyczną sekwencję kodu DNA jak płód. Biopsja kosmówki, podobnie jak amniopunkcja, wiąże się z wystąpieniem ryzyka: uszkodzenia płodu, poronienia (1%).

6. Działanie testu na ojcostwo

Zasada testu opiera się na prawach dziedziczenia. Podczas zapłodnienia człowiek otrzymuje dwa komplety chromosomów jeden od matki i jeden od ojca. Każdy gen posiada więc w dwóch kopiach ojcowskiej i matczynej. Są to tak zwane allele. Zapłodniona komórka dzieli się przekazując taki sam zestaw genów każdej komórce organizmu płodu, a później dziecka. Dlatego do zbadania ojcostwa wystarczy jedna komórka dziecka (z dwiema kopiami materiału genetycznego: od matki i od ojca) oraz jedna komórka domniemanego ojca. Ponieważ sprawdzenie całego genomu byłoby bardzo drogie i w praktyce niemożliwe, do testu na ojcostwo wybiera się tak zwane SRT (short terminal repeat). Są to fragmenty, które zawierają krótkie informacje powielone wiele razy. Bada się zwykle 16 SRT. Porównuje się, czy dziecko i domniemany ojciec mają dokładnie tą samą liczbę powtórzeń dla każdego fragmentu SRT w genach odziedziczonych od ojca. Jeśli chociaż 3 z nich się różnią, możemy na 100% wykluczyć ojcostwo. Ojcostwo potwierdza się, jeśli fragmenty SRT dziecka mają swoje odpowiedniki u ojca.

7. Metody ustalenia ojcostwa

Badanie ojcostwa polega na porównaniu genetycznie uwarunkowanych cech grupowych matki, dziecka oraz potencjalnego ojca. Analizuje się klasyczne cechy grupowe, na przykład antygeny grupowe układu ABO, które są obecne w krwinkach czerwonych. Cecha nieobecna u któregoś z rodziców nie może pojawić się u dziecka. Oprócz tego analizuje się też izoenzymy zawarte na powierzchni krwinek czerwonych, na przykład ACP (kwaśna fosfataza krwinkowa), ESD (esteraza D), GLO (glioksolaza), GPT (aminotransferaza alaninowa), PGP (fosfataza fosfoglikolanowa) oraz antygeny układu zgodności tkankowej HLA.

Najbardziej obiektywnych wyników dostarcza jednak analiza tzw. polimorfizmu DNA. Pod pojęciem polimorfizm DNA rozumie się, że każdy człowiek, w każdej komórce swego ciała zawierającej jądro komórkowe, posiada unikatową, właściwą tylko jemu sekwencję DNA (spośród wszystkich ludzi na ziemi tylko bliźnięta jednojajowe teoretycznie mają jednakowe DNA). Wiadomo, że zgodnie z prawami dziedziczenia, dziecko otrzymuje połowę materiału genetycznego od matki i połowę od ojca. Wynika z tego, że wszystkie sekwencje DNA wyizolowane z komórek dziecka powinny się też znaleźć w materiale pobranym od matki i od ojca. Bazując na tych prawidłowościach, porównuje się materiał genetyczny pobrany od dziecka, matki i potencjalnego ojca. W tym celu stosuje się takie metody jak: PCR – reakcja łańcuchowa polimerazy, metoda pozwalająca skopiować dowolną ilość razy pozyskane fragmenty DNA oraz RLFP - analiza długości fragmentów restrykcyjnych DNA. Wykonujący badanie na podstawie jego wyników stwierdza, czy w DNA dziecka, matki i potencjalnego ojca występują takie same fragmenty DNA.

Badanie pokrewieństwa nie wymaga dodatkowych czynności po badaniu, nie występują także powikłania. Wyjątkiem jest niewielkie krwawienie lub krwiak w miejscu, z którego pobierana była krew.

8. Aspekty prawne testu na ojcostwo

Test na ojcostwo prawie zawsze ma mniej lub bardziej wyrażony aspekt prawny. Nie ważne czy chodzi o dziedziczenie, rozwód lub zdradę. W każdym przypadku może zaistnieć konieczność przedstawienia pewnych wyników przed sądem. Aby wyniki testu na ojcostwo były uznane przez polski sąd, muszą spełnić szereg warunków. Po pierwsze pobranie próbek musi się odbyć w kontrolowanych warunkach, tak żeby nie było możliwości podłożenia próbek. Ponadto zarówno domniemany ojciec, jak i domniemana matka dziecka mają wyrazić dobrowolną zgodę na badanie. W innej sytuacji takie badanie nie będzie mogło być dowodem w sądzie. Również dziecko, jeśli ukończyło 18. lat, musi zgodzić się na takie badanie.

Dochodzenie ojcostwa za pomocą badań DNA może być wykonywane wielokrotnie i u osób w różnym wieku, z wyjątkiem niemowląt poniżej szóstego miesiąca życia. Wyniki są bardzo wiarygodne.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze