Grzybica drobnozarodnikowa

Grzybica drobnozarodnikowa jest silnie zakaźnym schorzeniem owłosionej skóry głowy i często występuje epidemicznie u dzieci między czwartym a dziesiątym rokiem życia. Wywoływana jest zarówno przez grzyba drobnozarodnikowego pochodzenia ludzkiego jak i pochodzenia zwierzęcego. Choroba ta, choć przewlekła, nawet nieleczona, ustępuje w okresie pokwitania.

1. Etiologia i patogeneza grzybicy drobnozarodnikowej

Czynnikiem wywołującym chorobę w naszej szerokości geograficznej jest:

• najczęściej grzyb pochodzenia zwierzęcego Microsporum Canis, przenoszony zwykle przez zwierzęta domowe, najczęściej koty lub psy. Powoduje on często kilkuosobowe endemie rodzinne lub podwórkowe,
• znacznie rzadziej przyczynę stanowią grzyby antropofilne Microsporum Audouini i Microsporum Ferrugineum, powodujące zwykle, dzięki dużej zakaźności, epidemie w szkołach i internatach.

2. Grzybica drobnozarodnikowa u dzieci

Zobacz film: "Dlaczego warto wykonywać badania profilaktyczne?"

Zakażenia mikrosporą dotyczą przede wszystkim dzieci. Nieleczone mogą trwać w stanie stacjonarnym do wieku pokwitania, kiedy to samoistnie ustępują. M. Canis, rzadziej M. Ferrugineum powodują zmiany także u osób dorosłych, szczególnie u kobiet. Przekraczają one czasami obszar skóry owłosionej głowy, a mogą nawet występować wyłącznie na skórze gładkiej. M. Audouini u dorosłych nie występuje. Widoczne pod mikroskopem zewnątrzwłosowe ułożenie zarodników w kształce pochewek stanowi o zaliczeniu tych grzybów do grupy grzybów ectothrix.

3. Objawy przebieg grzybicy drobnozarodnikowej

Zmiany u chorych na grzybicę drobnozarodnikową lokalizują się w obrębie skóry owłosionej głowy. Mają charakter złuszczeń naskórka. Charakterystyczna jest obecność ognisk z równo ułamanymi włosami na wysokości 2-3 mm od powierzchni skóry, która pokryta jest szarawymi łuskami, jakby posypana popiołem. Ułamane włosy otoczone są przylegającymi do nich zarodnikami, które tworzą charakterystyczną szarobiałą pochewkę. Ogniska te są dość regularnie okrągłe, mniej liczne w zakażeniach powodowanych przez M. Audouini, z satelitami w zakażeniach wywoływanych przez M. Ferrugineum i zwykle liczniejsze przy zakażeniach, których przyczyną jest M. Canis. Często wewnątrz ognisk z włosami połamanymi utrzymują się małe grupy włosów długich i zdrowych. Skóra w ogniskach chorobowych nie wykazuje właściwości zapalnych, jedynie łuszczy się w rozmaitym stopniu.

4. Nietypowy przebieg grzybicy drobnozarodnikowej

Bardzo rzadko przy odmianach ludzkich, nieco częściej jednak podczas zakażenia przez M. Canis spotkać można na głowie owłosionej ogniska nieznacznie rumieniowe z wyraźniej zaznaczonym stanem zapalnym na obwodzie. Określa się je wtedy jako wykwity obrączkowate lub nawet opryszczkowate, które w mikrosporii odzwierzęcej przekraczają granicę włosów i pojawiają się w licznych ogniskach na skórze gładkiej szyi, karku i ramion. W przypadkach tych, określanych nazwą herpes microsporicus, badanie histopatologiczne potwierdza stan zapalny z obrzękiem międzykomórkowym, stanem wysiękowym i obecnością nacieków limfocytarnych. Z reguły po ustąpieniu ognisk chorobowych nie pozostają na skórze żadne trwalsze ślady i włosy odrastają prawidłowo.

Jako nietypowy, lecz niekiedy występujący w mikrosporii odzwierzęcej przyjąć trzeba obraz grzybicy, opisywany pod nazwą kerion microsporicum odpowiadający w zupełności głębokiej grzybicy strzygącej głowy. Rzadko również spotkać można w tej grzybicy krostkowo-guzowaty rodzaj odczynu głębokiego.

5. Diagnostyka grzybicy drobnozarodnikowej

Ogniska mikrosporii fluoryzują bardzo znamiennie w świetle lampy Wooda. Intensywne świecenie zielonkawoseledynowe powodują same włosy pokryte zarodnikami, słabiej fluoryzują łuski naskórka. Zjawisko to pozwala dostrzec początkowe zmiany ukryte w owłosieniu, odległe od ognisk większych, a nawet pojedyncze włosy objęte procesem chorobowym.

Rozpoznawanie polega na:

• stwierdzeniu obecności ognisk równo, na jednym poziomie ułamanych włosów,
• zielonkawoseledynowej fluorescencji w świetle lampy Wooda,
• badaniu włosa w mikroskopie,
• hodowli grzyba.

Istnieje metoda opracowana przez Steina umożliwiająca identyfikację włosów chorych. Polega ona na umieszczeniu chorych z obciętymi włosami w świetle słonecznym i naginaniu palcem włosów od czoła ku potylicy. Zdrowe włosy wracają do pierwotnego położenia, włosy chore zaś łamią się lub nie wracają do pierwotnego kształtu.

W ramach różnicowania grzybicy drobnozarodnikowej od innych schorzeń należy uwzględnić wiele stanów chorobowych. Wśród nich:

• w grzybicy strzygącej włosy ułamane są na różnych wysokościach, nie mają białawych pochewek i nie świecą w świetle lampy Wooda – decydująca jest hodowla,
• w grzybicy woszczynowej włosy fluoryzują mniej intensywnie – raczej szaro i nie ułamują się,
• w łuszczycy łuski są grubiej nawarstwione i bardziej suche, włosy są mniej przerzedzone i nie ułamane,
• w łupieżu azbestowym tłuste łuski unoszą się przy pociąganiu włosów,
• łysienie plackowate charakteryzuje zupełny brak łuszczenia i obecność włosów wykrzyknikowych na obwodzie ognisk,
• w trychotillomanii obecne jest 1 lub najwyżej 2 symetryczne ogniska bezwłose o nieregularnych zarysach.

6. Leczenie grzybicy drobnozarodnikowej

Podstawę leczenia stanowi doustne podawanie gryzeofulwiny przez kilka tygodni. Podawana w postaci mikrokrystalicznej, wchłania się najlepiej z tłustymi pokarmami i gromadzi w tkankach ulegających keratynizacji, tj. zrogowaciałym naskórku, włosach i paznokciach. W kontakcie z gryzeofulwiną grzyb przestaje się rozwijać i wraz ze złuszczającym się naskórkiem i odrastającymi włosami lub płytką paznokciową zostaje wyeliminowany z organizmu. Aby to nastąpiło, konieczne jest podawanie leku dostatecznie długo, w sposób ciągły. W przypadku grzybicy drobnozarodnikowej, która jest powierzchownym zakażeniem jest to około 6-8 tygodni. Przeciwwskazania stanowi ciąża i schorzenia wątroby. Ponieważ wśród działań niepożądanych występuje mielotoksyczność, konieczna jest w miarę częsta kontrola morfologii. Alternatywą dla gryzeofulwiny może być terbinafina.

Równocześnie ze stosowaniem leków przeciwgrzybiczych doustnych postępowanie miejscowe sprowadza się do:

• golenia lub strzyżenia włosów tuż przy skórze głowy co 7-10 dni,
• odkażania ognisk i ich otoczenia,
• stosowania maści przeciwgrzybicznych, odpowiednio do stanu ognisk: złuszczających i (lub) odkażających z kwasem salicylowym, czy siarką,
• częstego mycia głowy.

O terminie zakończenia leczenia decydują badania kontrolne włosów w świetle lampy Wooda i pod mikroskopem.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.