Hormony a otyłość

Nadwagę rozpoznajemy, jeśli BMI wynosi 25–29,9, otyłość – przy BMI powyżej 30. BMI = masa ciała (kg)/wzrost do kwadratu (m²). Nadwaga lub otyłość występuje się w Polsce aż u 65% kobiet po menopauzie. Jest to odsetek alarmujący i to bynajmniej nie dlatego, że zbyt duża waga wywołuje negatywny efekt estetyczny i tym samym psychologiczny u dotkniętej nią kobiety.

Ten aspekt otyłości/nadwagi jest ważny, ale nie najistotniejszy. Otóż otyłość, szczególnie otyłość brzuszna (a ta dominuje u starszych pań), znacznie zwiększa ryzyko poważnych chorób prowadzących do śmierci lub zniedołężnienia.

Zobacz film: "Jak pozbyć się uczucia ciężkich nóg?"

• choroby wieńcowej (objawiającej się np. w postaci zawału serca),
• udaru mózgu,
• nadciśnienia tętniczego,
• cukrzycy,
• raka: błony śluzowej macicy (endometrium), piersi, jajnika, jelita grubego, pęcherzyka żółciowego, trzustki, wątroby,
• zwyrodnienia stawów biodrowych i kolanowych, odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
• kamicy żółciowej (stanowi ona przeciwwskazanie do doustnej hormonalnej terapii zastępczej, można stosować HTZ w formie plastrów),
• żylaków kończyn dolnych,
• obrzęków,
• zakrzepicy żył kończyn dolnych,
• zespołu bezdechu podczas snu.

Jak widać, lista chorób, do których może prowadzić otyłość, jest długa. Warto więc zapoznać się z przyczynami tej przypadłości u pań po menopauzie, aby wiedzieć, jak się jej ustrzec.

U około 60% kobiet występuje nagły wzrost masy ciała w okresie menopauzy. Tkanka tłuszczowa lokalizuje się na brzuchu (nieprawidłowo duży obwód w pasie to więcej niż 88 cm), podobnie jak u mężczyzn. U młodszych kobiet tłuszcz odkłada się natomiast zwykle na udach i pośladkach (otyłość gynoidalna, czyli „kobieca”). Nie do końca wiadomo, dlaczego tak się dzieje – skąd bierze się nagła tendencja do otyłości, i to tej „męskiej”. Wiadomo zaś, że najbardziej narażone na tę przypadłość są panie, które unikają aktywności fizycznej i nie potrafią powstrzymać apetytu związanego nieraz ze wzmożonym stresem, który przeżywają w tym okresie, oraz ze zmianami nastroju. Często mówi się też o zmianach w stężeniach różnych substancji we krwi, które wywołują apetyt na określony rodzaj pożywienia. W szczególności u kobiet po menopauzie wzrasta stężenie galaniny (związku odpowiedzialnego za apetyt na tłuszcz), a obniżeniu ulega stężenie neuropeptydu Y (związku odpowiedzialnego za apetyt na węglowodany). Zmiany te prowadzą do powstania nowych nawyków żywieniowych – preferencji pokarmów tłustych, bogatoenergetycznych. Następstwem tych zmian, przy braku wystarczającej aktywności fizycznej, jest tycie.

Czasem pacjentki zgłaszając się do lekarza w okresie przekwitania, wyrażają obawy, że proponowana przez niego hormonalna terapia zastępcza wywoła u nich wzrost masy ciała. Udowodniono jednakże, że hormony powodują wręcz polepszenie w zakresie zaburzeń związanych z otyłością (zaburzeń gospodarki lipidowej, zaburzeń tolerancji glukozy, czasem zwanych stanem przedcukrzycowym).Natomiast nierzadko obserwowany wzrost masy ciała o 1–2 kg w początkowym okresie HTZ spowodowany jest nagromadzeniem wody w tkankach i jest to efekt przejściowy. A zatem jeśli otyłość pojawia się w czasie stosowania HTZ, winą za to obarczyć należy dodatni bilans energetyczny (zbyt dużą ilość tłuszczu w diecie, zbyt mało ruchu), niewywołany jednak przyjmowaniem hormonów.

1. Sposoby na otyłość przy menopauzie

Jeśli kobieta po menopauzie cierpi na otyłość lub nadwagę i jest gotowa podjąć walkę z nadmiarem tkanki tłuszczowej, powinna przyswoić sobie kilka podstawowych zasad stosowanych w odchudzaniu i dotyczących diety:

• zmniejszyć liczbę spożywanych pokarmów, najlepiej o połowę; nie jadać do syta,
• jeść kilka razy dziennie (najlepiej 5 posiłków),
• nie głodować,
• w razie głodu jeść warzywa, NIE słodycze czy słone przekąski,
• pić wodę mineralną, która w ogóle nie dostarcza kalorii; szklanka wody wypita na 10 minut przed posiłkiem istotnie ogranicza ilość spożytego pokarmu,
• nie pić alkoholu (jest bardzo kaloryczny: 0,5 litra piwa dostarcza 225 kcal, 100 g wina wytrawnego – 95 kcal),
• zapisywać zjadane pokarmy, liczyć kalorie,
• nie spieszyć się przy jedzeniu, nie jeść w biegu,
• unikać wszelkich pokarmów bogatych w tłuszcz,
• jeść ostatni posiłek (kolację) ok. godziny 18.00.

Przy stosowaniu „reżimu” dietetycznego nie należy zapominać o dostarczeniu wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Szczególnie ważne, w ramach profilaktyki osteoporozy u pań po menopauzie, są wapń i witamina D) umożliwiająca jego wchłanianie z jelit. Pamiętajmy więc o kefirach, maślankach i jogurtach (z niską zawartością tłuszczu), które są jednocześnie produktami o dość niskiej kaloryczności. Oprócz tego obowiązują zasady zdrowego odżywiania się aktualne dla osób w każdym wieku, zarówno szczupłych, jak i otyłych: spożywanie dużej ilości świeżych warzyw i owoców, produktów zbożowych oraz – jako podstawowego źródła tłuszczów – białego sera i oliwy z oliwek, jedzenie ryb kilka razy w tygodniu. Często bardzo przydatna okazuje się wizyta u dietetyka, który pomoże zmienić złe nawyki żywieniowe.

Sama dieta może się jednak okazać mało skuteczna w pozbywaniu się zbędnych kilogramów. Nie zapominajmy, że każda forma ruchu powoduje spalanie kalorii! Najbardziej polecane formy wysiłku fizycznego w nadwadze to: bieganie, jazda na rowerze, aerobik, ćwiczenia na siłowni z małym obciążeniem. Przy czym spalanie tłuszczu rozpoczyna się dopiero po 30 minutach od początku ćwiczeń. Najlepiej więc ćwiczyć co najmniej 45 minut minimum 3 razy w tygodniu. Jeśli osoba otyła jest zupełnie niewytrenowana lub choruje, należy od początku unikać dużego wysiłku. Bardzo ważna jest w każdym razie regularność w aktywności fizycznej.

W niektórych przypadkach, po konsultacji z lekarzem, rozważyć można stosowanie leków wspomagających odchudzanie się, np.: metforminy (Metformax, Glucophage, szczególnie u osób z cukrzycą typu 2), nadciśnieniem tętniczym), sibutraminy (Meridia), orlistatu (Alli). Osobom z bardzo dużym BMI (powyżej 35–40) czasem proponuje się zabiegi operacyjne (zmniejszanie żołądka, zakładanie opaski zmniejszającej pojemność żołądka i inne).

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.