Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy, rodzaje, dieta

Nietolerancja laktozy oznacza, że organizm nie potrafi prawidłowo przetwarzać laktozy – naturalnego cukru znajdującego się w mleku i nabiale. Jeżeli laktoza nie ulegnie rozkładowi podczas procesów trawiennych i przemieszcza się do jelita grubego, może powodować dolegliwości takie jak ból brzucha oraz wzdęcia.

1. Co to jest nietolerancja laktozy?

Laktoza to cukier mleczny składający się z galaktozy i glukozy. Największą jego zawartość odnotujemy w słodkim mleku owczym (5,1/100 g) oraz krowim (4,6-4,9/100g). Za rozpad laktozy odpowiada laktaza. Nietolerancja laktozy to schorzenie pokarmowe, które powstaje w wyniku niedoboru laktazy. Skutkuje to nieprzyjemnymi dolegliwościami układu pokarmowego.

Większość Europejczyków lub osób o europejskich korzeniach ma odpowiedni poziom laktazy w organizmie. Spowodowane to jest dietą bogatą w krowie mleko. Sprawia to, że w organizmie produkowane jest więcej laktazy. U mieszkańców Europy Zachodniej i Północnej niedobór laktazy sięga 20% społeczeństwa. Mieszkańcy Afryki lub Azji charakteryzują się o wiele gorszym wynikiem, który wynosi około 70-100%. W Polsce na nietolerancję laktozy cierpi około 25% dorosłych i 1,5 % niemowląt.

2. Rodzaje nietolerancji laktozy

Zobacz film: "Czym zastąpić mleko?"

Po urodzeniu aktywność laktozy w jelitach jest wysoka. W pierwszych latach życia spada o prawie 90%. Nietolerancję laktozy można podzielić na dwa rodzaje:

• Nietolerancja pierwotna – w pierwszych latach życia jest nieaktywna. Jej pierwsze objawy można zaobserwować po 2. roku życia, lecz zazwyczaj dotyka nastolatków i osoby dorosłe. Najczęściej powstaje w wyniku dziedzicznego niedoboru laktazy. Czasem może być wynikiem przebytych chorób;
• Nietolerancja wrodzona – spotykany niezwykle rzadko rodzaj nietolerancji laktazy. Noworodek dotknięty tego typu schorzeniem musi być karmiony pokarmem niezawierającym mlecznego cukru.

3. Trawienie laktozy

Nietolerancja laktozy ma miejsce, gdy w przewodzie pokarmowym nie zostają wytworzone dostateczne ilości enzymu o nazwie laktaza, który jest niezbędny do trawienia laktozy. Schorzenie to może być dziedziczne. Zdarza się, że problem jest obecny już u noworodków.

Wówczas dziecko nie może spożywać żadnych produktów zawierających laktozę. Tymczasowa nietolerancja laktozy może wystąpić u wcześniaków, ponieważ ich organizm nie jest jeszcze w stanie wytwarzać laktazy. Problem ustępuje zwykle samoistnie w momencie, gdy w jelitach zaczyna się proces wytwarzania tego enzymu.

Nietolerancji laktozy sprzyjają schorzenia takie jak:

• Celiakia;
• Pasożyty przewodu pokarmowego;
• Zespól Leśniewskiego – Crohna;
• Choroba Whipple’a;
• Zespół jelita krótkiego;
• Mukowiscydoza;
• Choroba Duhringa;
• Alergia pokarmowa;
• Zakażenia żołądkowo – jelitowe.

Za problemy z tolerancją laktozy odpowiadają także niektóre leki np. antybiotyki, leki przeciwzapalne.

4. Objawy nietolerancji laktozy

Objawy nietolerancji laktozy mogą być zróżnicowane, od łagodnych po ciężkie w zależności od ilości laktazy wytwarzanej przez organizm. Symptomy nietolerancji laktozy pojawiają się zazwyczaj po 30-120 minutach od spożycia mleka lub jego przetworów. Są to najczęściej: wzdęcie, kurczowe bóle brzucha, nadmierne gazy, luźne stolce lub biegunka, wymioty oraz odgłosy "przelewania" w brzuchu.

5. Diagnoza

W celu rozpoznania nietolerancji laktozy wykonuje się badania takie jak:

• Badanie pH stolca – kwaśne pH świadczy o nietolerancji laktozy. Niestrawiona laktoza wpływa na zakwaszenie kału;
• Wodorowy test oddechowy – polega na podaniu osobie badanej laktozy, a następnie zmierzeniu stężenia wodoru przy wydychanym powietrzu. Podczas fermentacji laktozy w jelicie grubym wydzielany jest wodór, którego organizm pozbywa się za pośrednictwem dróg oddechowych;
• Doustne podanie laktozy – po podaniu pacjentowi laktozy oznacza się stężenie glukozy we krwi;
• Próba eliminacyjna – pacjent przez 14 dni stosuje dietę niezawierającą laktozy. Obserwacja objawów pomaga stwierdzić nietolerancję laktozy;
• Endoskopia – jest to bardzo skuteczna metoda inwazyjna. Polega na pobraniu wycinka jelita cienkiego w celu oceny zawartości laktozy;
• Badanie molekularne – służy potwierdzeniu lub wykluczeniu hipolaktazji u osób dorosłych.

6. Wykluczenie laktozy z diety

Niestety wyleczenie schorzenia jest niemożliwe. Osoby cierpiące na nietolerancję laktozy powinny wykluczyć ją z diety lub ograniczyć. Można także zażywać tabletki zawierające laktozę. U osób chorych kluczowa jest odpowiednia dieta dostosowana do stopnia nasilenia choroby.

7. Rezygnacja z nabiału

Mimo iż nie istnieje lek na nietolerancję laktozy, dzięki zmianom w diecie można znacząco złagodzić objawy tego problemu. Dieta bezlaktozowa wymaga wyeliminowania świeżego mleka, słodkiej śmietany i maślanki. Całkowita rezygnacja z nabiału jest jednak niewskazana, organizm dziecka potrzebuje bowiem odpowiedniej ilości wapnia.

Aby nie doszło do niedoboru tego składnika mineralnego, należy zadbać o to, by w jadłospisie dziecka znalazły się następujące produkty:

• jogurty, kefiry i kwaśne mleko – są dobrze tolerowane przez większość dzieci z nietolerancją laktozy; produkty te zawierają żywe kultury bakterii produkujące laktazę, dzięki czemu zwiększa się ich tolerancja przez organizm dziecka;
• ser żółty, kwaśny ser biały i przetwory mleka sojowego – można podawać je dziecku z nietolerancją laktozy, ale w rozsądnych ilościach;
• migdały, orzechy i żółtka jaj – to doskonałe źródła wapnia dla osób z nietolerancją laktozy;
• warzywa strączkowe;
• ryby (szczególnie dla cierpiących na nietolerancję laktozy wskazane są szprotki).

W diecie dziecka z nietolerancją laktozy wskazane są również inne zmiany. Aby maluch nie doświadczał problemów trawiennych, zaleca się całkowitą rezygnację nie tylko ze świeżego mleka i śmietany, ale i z majonezu, kremów na bazie śmietany lub mleka, czekolady, lodów, budyniu, tortów, ptasiego mleczka, ciastek maślanych, herbatników oraz naleśników.
Warto pamiętać, że mleko w proszku wchodzi często w skład płatków śniadaniowych, chipsów, krakersów, batonów proteinowych i sosu do spaghetti.

Produkty mleczne mogą być również stosowane jako dodatki smakowe do mięs przetworzonych: parówek, kiełbasek i konserw. W postępowaniu dietetycznym u osób z nietolerancją laktozy warto wspomóc się sprawdzonymi probiotykami dla dzieci.

8. Nietolerancja mleka

Nietolerancja laktozy nie jest tym samym co nietolerancja mleka. W przypadku nietolerancji mleka za nieprzyjemne dolegliwości odpowiada alergia na białko mleka. Układ odpornościowy w kontakcie z tym alergenem powoduje znane nam dolegliwości. Objawy związane z nietolerancją mleka mogą wystąpić kilkanaście godzin po spożyciu.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.