Bradykardia, czyli niskie tętno - przyczyny, towarzyszące dolegliwości, leczenie

Niskie tętno to sytuacja, w której serce pracuje wolniej, niż warunkują to ustalone normy. Nie jest to bardzo groźna sytuacja, jednak nie należy lekceważyc tego stanu. Zwłaszcza, jeśli rytm tętna pogorszył się z dnia na dzień, wówczas koniecznie trzeba zgłosić się do lekarza. Zobacz, czym jest bradykardia i jak sobie z nią radzić.

1. Co to jest bradykardia?

Bradykardia to określenie nieprawidłowego stanu pracy serca, charakteryzującego się niskim tętnem. Normalna praca serca u dorosłego człowieka w spoczynku to od 60 do 100 uderzeń na minutę. O niskim tętnie mówi się, gdy serce uderza wolniej niż 50 razy na minutę. U niektórych osób nie wywołuje ona żadnych objawów i nie prowadzi do powikłań. Mówimy wtedy o bradykardii fizjologicznej, często występującej u młodych, zdrowych osób i sportowców.

Ich układ krwionośny jest na tyle wydajny, że przy niskiej liczbie uderzeń na minutę zaspokaja potrzeby organizmu w stanie spoczynku. Jednostką chorobową jest natomiast bradykardia patologiczna, kiedy organizm potrzebuje więcej tlenu, a serce z pewnych przyczyn nie osiąga niezbędnego do tego rytmu.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czym jest ból?"

Zdarza się, że przypadłość ta staje się przyczyną poważnego niedotlenienia organizmu. Przeciwieństwem bradykardii jest tachykardia, czyli wzrost uderzeń serca do ponad 100 na minutę.

2. Objawy bradykardii

U osoby cierpiącej na niskie tętno mózg oraz inne ważne organy mogą nie otrzymywać wystarczającej ilości tlenu. W rezultacie pojawiają się takie objawy, jak:

• omdlenia;
• zawroty głowy;
• osłabienie;
• zmęczenie;
• problemy z oddychaniem;
• ból w klatce piersiowej;
• zaburzenia snu;
• problemy z pamięcią.

3. Przyczyny bradykardii

Niskie tętno spowodowane może być zarówno czynnikami wewnętrznymi, związanymi z funkcjonowaniem samego serca, jak i zewnętrznymi, związanymi z wpływem obcych substancji, leków czy chorób ogólnoustrojowych.

Do przyczyn niskiego tętna zaliczamy takie czynniki, jak:

• degeneracja tkanki serca w wyniku procesu starzenia;
• uszkodzenie tkanki serca w wyniku choroby serca lub zawału;
• nadciśnienie tętnicze;
• wrodzona wada serca;
• zapalenie mięśnia sercowego;
• powikłania operacji serca;
• niedoczynność tarczycy;
• zaburzenia równowagi elektrolitowej;
• zespół bezdechu śródsennego;
• kumulowanie się żelaza w tkankach;
• choroby zapalne, jak na przykład toczeń czy gorączka reumatyczna;
• przyjmowane leki.

Najczęstszą przyczyną bradykardii są zaburzenia automatyzmu serca. W ścianie prawego przedsionka serca znajduje się węzeł zatokowo-przedsionkowy (łac. nodus sinuatrialis), zwany często w skrócie węzłem zatokowym. Jest to zespół wyspecjalizowanych komórek, które wytwarzając impulsy elektryczne, rozpoczynają każdy cykl pracy serca.

Od częstości tych wyładowań zależy więc tempo pracy całego serca. Jeśli ośrodek ten funkcjonuje w sposób prawidłowy, kardiolodzy używają terminu rytm miarowy, oznaczający równą pracę serca w odpowiednim tempie. Wszelkie nieprawidłowości w pracy węzła zatokowego prowadzić będą do zaburzeń pracy serca. Jedną z takich nieprawidłowości są zbyt rzadkie wyładowania, skutkujące wolną pracą serca.

Szukasz leków nasercowych? Skorzystaj z KtoMaLek.pl i sprawdź, która apteka ma na stanie potrzebny lek. Zarezerwuj go on-line i zapłać za niego w aptece. Nie trać czasu na bieganie od apteki do apteki.

4. Bradykardia zatokowa

Jeśli tempo „narzucane” przez węzeł zatokowo-przedsionkowy jest niższe niż 50 uderzeń na minutę (niektóre konwencje zakładają 60 uderzeń na minutę), mówimy o występowaniu bradykardii zatokowej. Jeśli nie towarzyszą jej żadne niepokojące objawy, przyjmuje się, że jest to bradykardia fizjologiczna, związana z wysoką wydajnością układu krwionośnego i oddechowego.

Z sytuacją taką mamy do czynienia u młodych osób, w szczególności u sportowców trenujących sporty wytrzymałościowe (biegi długodystansowe, kolarstwo, triathlon, etc.). U niektórych z nich, charakteryzujących się szczególnie wysoką wydolnością, tempo pracy serca w spoczynku może oscylować nawet w granicy 30 uderzeń na minutę.

Ich organizm nie potrzebuje szybszej pracy serca, aby w pełni zaspokoić potrzeby tlenowe związane z normalnym funkcjonowaniem w stanie spoczynku. Podobnie w czasie snu, kiedy zapotrzebowanie organizmu na tlen jest mniejsze, tempo pracy serca zwykle obniża się istotnie, przekraczając umowną granicę bradykardii u większości zdrowych, dorosłych osób i nie powodując żadnych ujemnych konsekwencji.

Wyróżniamy również przejściową bradykardię zatokową, związaną z zaburzeniem przewodzenia nerwu błędnego, który pośredniczy pomiędzy mózgiem a węzłem zatokowym w sterowaniu sercem.

Do zjawiska tego dochodzi w przebiegu tzw. omdleń wazowagalnych, np. w reakcji na widok krwi, w sytuacji gwałtownego stresu, przemęczenia, przebywania w warunkach wysokiej temperatury i wilgotności (sauna), a najczęściej przy połączeniu co najmniej dwóch wyżej wymienionych czynników.

4.1. Dlaczego nie można lekceważyć bradykardii zatokowej

Gwałtowny spadek tempa akcji serca może doprowadzić nawet do omdlenia. Zwykle objawami towarzyszącymi są zawroty głowy, nudności, wymioty, bóle brzucha oraz zaburzenia widzenia. W takim przypadku bradykardia ustępuje, gdy miną przyczyny zewnętrzne powodujące omdlenie wazowagalne.

Bradykardia zatokowa jest powodem do interwencji kardiologicznej (w postaci wszczepienia stymulatora pracy serca), jeśli posiada charakter przewlekły oraz powoduje negatywne efekty dla osoby nią dotkniętej, jak np.:

• powtarzające się utraty przytomności,
• zawroty głowy,
• zaburzenia widzenia i słyszenia,
• zaburzenia koncentracji,
• gwałtowne pogorszenie wydolności organizmu,
• niewydolność serca czy jego kołatanie.

Mówimy wtedy o dysfunkcji węzła zatokowego.

Zaburzenia te mogą mieć charakter przejściowy i być związane z przebytym zawałem serca czy przyjmowanymi lekami.

5. Leczenie zbyt niskiego tętna

W leczeniu niskiego tętna należy zwrócić szczególną uwagę na tych pacjentów, u których choroba nie rozwinęła się w nasilonej formie. Nie mają oni niskiego tętna spoczynkowego, ale nie są w stanie podnieść tętna ponad spoczynkowe, w efekcie nie będąc zdolnymi do podejmowania żadnego istotnego wysiłku.

Nie są oni w stanie prowadzić normalnego życia. Taka forma choroby może być równie dokuczliwa, jak jej bardziej zaawansowane formy, a zostać przeoczona przez lekarza. Diagnozę postawić można na podstawie obserwacji pracy serca w czasie wysiłku fizycznego, a leczenie sprowadza się do zastosowania odpowiedniego układu stymulującego pracę serca.

6. Konsekwencje niskiego tętna

Niskie tętno może prowadzić do różnych komplikacji, w zależności od tego, jak niski jest puls, gdzie leży problem z przewodnictwem elektrycznym oraz w zależności od stopnia ewentualnego uszkodzenia tkanki serca.

Jeżeli problem niskiego tętna jest na tyle poważny, że towarzyszą mu zewnętrzne objawy, powikłaniami tej przypadłości mogą być nagłe zatrzymanie krążenia, udar mózgu czy zator obwodowy, mogące się zakończyć zgonem osoby nimi dotkniętej. Ponadto, omdlenia są zagrożeniem samym w sobie, mogą prowadzić do upadków, złamań, urazów głowy, etc.

Zwykle jednak same arytmie związane z dysfunkcją węzła zatokowego nie zagrażają życiu. Niektórzy chorzy stosunkowo dobrze znoszą niskie tętno. Konieczność leczenia związana jest więc z nasileniem objawów zewnętrznych oraz ewentualnie z rodzajem choroby podstawowej wpływającej na zaistnienie zespołu chorego węzła zatokowego.

7. Bradykardia a stymulator pracy serca

Elektrostymulacja serca to inicjowanie jego skurczów za pomocą zewnętrznych urządzeń elektronicznych. Stymulator zawiera generator impulsów elektrycznych, elektrody przekazujące impulsy oraz mikrokomputer, który można dowolnie programować, dobierając indywidualne ustawienia dla danego pacjenta. Dobierać można między innymi częstotliwość pracy serca, siłę i czas trwania impulsu, czułość oraz inne parametry jego pracy.

Zabieg wszczepienia stymulatora przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym oraz po uśpieniu pacjenta, nie jest to więc zabieg nieprzyjemny czy szczególnie uciążliwy. Elektrody wprowadza się przez żyły, pod kontrolą aparatu Roentgena, do prawej komory, a czasem również do prawego przedsionka.

W czasie zabiegu wszczepiania dokonuje się pomiaru parametrów pracy serca, umożliwiających prawidłowe zaprogramowanie urządzenia. Sam stymulator wszczepia się podskórnie, pod obojczykiem. Układ ten zwykle pozostaje wszczepiony aż do kresu funkcjonowania baterii go zasilających, co daje zwykle ponad 5 lat pracy.

Chory z wszczepionym układem stymulującym powinien przechodzić rutynowe, coroczne badania kontrolne. Posiadanie wszczepionego układu niesie niestety pewne ryzyko powikłań. Do najczęstszych należą:

• przemieszczenie elektrody w sercu, powodujące zaburzenia stymulacji (w takiej sytuacji konieczny jest kolejny zabieg);
• wzrost progu stymulacji (wymagający przeprogramowania stymulatora);
• częstoskurcz stymulatorowy (wynika z błędnego zaprogramowania stymulatora, może zostać doraźnie przerwany przez przyłożenie magnesu do układu stymulującego, wymagane jest przeprogramowanie stymulatora);
• zakażenia miejscowe; przy obniżonej odporności ogólnej może dojść nawet do sepsy.

Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.