Rodzaje nadwrażliwości

Do niedawna uważano, że nadwrażliwość jest tożsama z alergią. Okazuje się, że nadwrażliwość to pojęcie, które obejmuje procesy powstawania objawów alergii. Nadwrażliwość to odpowiedź organizmu (objawy kliniczne) powstała z powodu kontaktu z określonym czynnikiem, który w danej dawce nie byłby szkodliwy dla osób zdrowych. Nadwrażliwość może mieć charakter alergiczny lub niealergiczny. Kryterium charakteru alergicznego to immunologiczne podłoże powstania reakcji.

Rodzaje nadwrażliwości to kwestia, którą zajmowali się P. H. G. Gell i Robin Coombs. Opracowana przez klasyfikacja reakcji nadwrażliwości nie jest on do końca precyzyjna, gdyż reakcje często występują równocześnie. W związku z tym nie zawsze możliwe jest wydzielenie poszczególnych zjawisk. Rodzaje nadwrażliwości o charakterze alergicznym - czyli o podłożu immunologicznym oznaczamy cyframi rzymskimi. Wyróżniamy cztery typy nadwrażliwości o podłożu alergicznym. Nadwrażliwość pokarmowa nie ma charakteru alergicznego.

1. Nadwrażliwość typu I

Zobacz film: "Polacy żyją aż 7 lat krócej niż Szwedzi"

Nadwrażliwość typu I to rodzaj reakcji na alergen nazywany natychmiastowym lub anafilaktycznym. Reakcja ta pojawia się w tkankach obfitych w komórki tuczne (mastocyty):

• w skórze,
• spojówkach,
• górnych i dolnych drogach oddechowych,
• w śluzówce przewodu pokarmowego.

Typ I nadwrażliwości odpowiada za występowanie następujących objawów:

• wstrząs anafilaktyczny,
• pokrzywka ostra,
• obrzęk naczynioruchowy Quinckego,
• choroby alergiczne górnych i dolnych dróg oddechowych,
• choroby przewodu pokarmowego.

Zgodnie z nazwą reakcja na alergen (w tym przypadku - leki, pyłki, pokarmy, jady owadów czy szczepionki) pojawia się w przeciągu kilku sekund do kwadransa. Niekiedy typ I reakcji może pojawić się z 10-12 godzinnym opóźnieniem.

Po każdej niepokojąco dotkliwej reakcji na ukąszenie przez owada należy skonsultować się z lekarzem. Jest to niezwykle istotne, gdyż każdy następny kontakt z alergenem może mieć fatalne skutki.

Badania pozwalające rozpoznać alergię na jad owadów to głównie alergiczne testy skórne. Badania określają typ alergii oraz rodzaj jadu i owada, na który wystąpiła reakcja alergiczna. Badanie przeprowadza się w około sześć tygodni po użądleniu, gdyż wtedy dopiero poziom przeciwciał w klasie IgE wraca do normy. Ponieważ testy skórne z użyciem alergenu z wydzielin owadzich niesie za sobą pewne ryzyko wystąpienia objawów uczulenia, diagnostykę przeprowadza się w pełni wyposażonym gabinecie alergologa.

Wstępnie podaje się bardzo rozcieńczony roztwór zawierający cząsteczki alergenu, by stopniowo przechodzić do wyższych stężeń. Wystąpienie odczynu zapalnego w miejscu kontaktu z odczynnikiem oznacza rozpoznanie alergii na jad owadów.

Niestety lekarze nie są w stanie przewidzieć, jak zaawansowana klinicznie postać alergii występuje u danego pacjenta, więc nie mogą określić, jak silna klinicznie postać wystąpi po kontakcie z jadem owada.

2. Nadwrażliwość typu II

Typ II reakcji nadwrażliwości jest to typ cytotoksyczny. Nie jest on zdefiniowany tak jednoznacznie, jak typ I. Może wystąpić w różnych tkankach i narządach.

Antygenem (czyli obcą substancją, na którą reaguje organizm) mogą być na przykład leki, których cząsteczki wiążą się w ustroju w białkami. Często też dochodzi do powstania nadwrażliwości na antygenem wewnątrzpochodny.

Choroby, które powoduje typ II nadwrażliwości to:

• trombocytopenia polekowa (obniżenie ilości płytek krwi),
• niedokrwistość hemolityczna,
• agranulocytoza (brak lub minimalna ilość granulocytów) polekowa.
• zespół Goodpasture'a - choroba o podłożu alergicznym doprowadzająca do niewydolności nerek i płuc.

Czas pojawienia się reakcji jest różny - od kilku minut do kilku godzin.

3. Nadwrażliwość typu III

Reakcja związana z powstawaniem kompleksów immunologicznych (specyficznych połączeń między antygenem a przeciwciałem), czyli typ III nadwrażliwości, może ograniczać się do wybranych tkanek, lecz może mieć również charakter uogólniony.

Antygeny, które wywołują typ III reakcji nadwrażliwości to najczęściej leki, toksyny bakteryjne lub obce białka (w chorobie posurowiczej).

Kompleksy immunologiczne przyczyniają się do powstania takich schorzeń, jak:

• pokrzywka ze zmianami naczyniowymi,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• toczeń rumieniowaty,
• kłębuszkowe zapalenie nerek,
• choroba posurowicza.

Nadwrażliwość typu III pojawia się około 3 do 10 godzin po kontakcie z alergenem. Wyjątkiem jest choroba posurowicza (reakcja na leki, głównie antybiotyki), która prezentuje objawy po około 9 dniach. Kompleksy immunologiczne odkładają się w tkankach, co przejawia się objawami klinicznymi.

4. Nadwrażliwość typu IV

Nadwrażliwość typu IV nosi nazwę reakcji opóźnionej. Można go podzielić na dwa rodzaje - typu tuberkulinowego i typu wyprysku kontaktowego.

Rodzaj IV dotyczy wielu tkanek i leży u podstaw licznych chorób o różnorodnym charakterze. Bierze udział w:

• patogenezie odrzucania przeszczepów, wysypek polekowych, zmian zapalnych w gruźlicy,
• typ wyprysku kontaktowego - w powstawaniu wyprysku kontaktowego ostrego i przewlekłego.

W grupie antygenów tworzących typ IV nadwrażliwości można znaleźć zarówno leki, toksyny bakteryjne oraz antygeny wewnątrzpochodne, jak i alergeny typowo kontaktowe (kosmetyki, leki stosowane zewnętrznie czy inne substancje - pyły, guma).

Pierwsze objawy pojawiają się zwykle po kilku godzinach do kilku dni (dla typu tuberkulinowego to zwykle około 24 godziny a dla typu wypryskowego - 48 godzin). Natomiast za charakterystyczny objaw - naciek zapalny na skórze - odpowiadają gromadzące się w tym rejonie monocyty i makrofagi.

5. Nadwrażliwość pokarmowa

Alergia pokarmowa (nadwrażliwość pokarmowa) jest nieprawidłową reakcją organizmu układu odpornościowego, który odpowiada odmiennie na zazwyczaj spożywane pokarmy lub związki dodawane do żywności w sposób powtarzalny i odtwarzalny jeśli chodzi o objawy.

Uważa się, że nadwrażliwość pokarmowa jest pierwszym klinicznym objawem choroby atopowej; może się ujawnić w każdym wieku. Jednak ze względu na specyficzny stan morfologiczno-biochemiczno-immunologiczny przewodu pokarmowego niemowląt i małych dzieci najczęściej jest diagnozowana w tym okresie życia. Dzieci, z niedoborami odporności są na tą nadwrażliwość szczególnie narażone.

Do rozwoju nadwrażliwości pokarmowej przyczyniają się czynniki genetyczne i ekspozycja organizmu na alergeny pokarmowe oraz zbyt wczesne wprowadzanie do diety mieszanek mleka krowiego i produktów stałych. Istotnym czynnikiem jest również czas karmienia piersią. Jednak jego ochronna rola zapobiegania rozwojowi nadwrażliwości pokarmowej u dziecka jest ciągle przedmiotem dyskusji, wobec faktu obecności tych alergenów w mleku matki, które spożywa jako produkty odżywcze.

Objawy alergii pokarmowej mogą być jednonarządowe lub dotyczyć kilku narządów (układów) jednocześnie. Z tego też powodu możemy wyróżnić kilka typów klinicznych nadwrażliwości, bazując na objawach stwierdzanych w alergii na białka mleka krowiego:

• żołądkowo-jelitową,
• skórną,
• z układu oddechowego i/lub uszu,
• z niedożywieniem przewlekłym,
• wstrząsową,
• a także inne objawy kliniczne: niedokrwistość, znaczny niedobór masy ciała, nadpobudliwość.

U dzieci starszych, powyżej 3. r. ż. na nadwrażliwość pokarmową mogą wskazywać:

• wyraz twarzy dziecka świadczący o stałym zmęczeniu,
• obrzęknięte lub podkrążone oczy,
• uczucie lub objawy zatkania nosa, wycieranie nosa ręką z powodu stałego wycieku wydzieliny śluzowej, obecność poprzecznej zmarszczki na nosie,
• obłożony język,
• różne nawyki mimowolne (tiki, grymasy twarzy, dłubanie w nosie, pocieranie nosa, chrząkanie, przetykanie - fukanie, chrapanie, obgryzanie paznokci),
• niedobór masy ciała.

Jeżeli leczenia dietetyczne nie powoduje złagodzenia reakcji alergiczno-immunologicznej lub też pacjent reprezentuje ciężką postać kliniczną, należy zastosować środki farmakologiczne, jeśli dotychczasowe starania wzmacniające odporność dziecka nie skutkują.

Wraz z wiekiem ulega zmniejszeniu patogenetyczny udział alergenów pokarmowych. Zatem w okresie poprawy klinicznej po pewnym czasie stosowania diety eliminacyjnej należy podejmować próbę jej rozszerzenia o dotychczas eliminowane pokarmy.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.