Statyny – leki, nazwy, działanie, wskazania i przeciwwskazania
Statyny to leki na cholesterol. Mechanizm ich działania polega na hamowaniu enzymu, który bierze udział w jego syntezie w wątrobie. W efekcie substancje obniżają poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji LDL i triglicerydów oraz powodują nieznaczny wzrost frakcji HDL. Kiedy się je stosuje? Jakie preparaty są dostępne?
1. Co to są statyny?
Statyny to grupa leków zawierających naturalne lub syntetyczne związki chemiczne, które są stosowane w celu modyfikowanie stężenia lipidów odpowiedzialnych za powstawanie miażdżycy. Obniżają poziomu cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL.
Dlaczego działania są ważne? Cholesterol to substancja tłuszczowa zaliczana do grupy steroli. Odpowiada za prawidłowy przebieg wielu procesów w organizmie. Choć pełni wiele ważnych funkcji, jego nadmiar może być szkodliwy.
Ponieważ wysoki cholesterol długo nie wywołuje objawów, to miażdżyca, choroba do której prowadzi, zyskała miano cichego mordercy XXI wieku. Jest niebezpieczna, ponieważ może prowadzić do zawału serca, udaru mózgu, chorób naczyń obwodowych i niewydolności mięśnia sercowego
2. Wskazania do stosowania statyn
Wskazaniem do stososowania statyn jest:
- podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL w surowicy krwi – hiperlipidemia. Podstawowym celem wdrażania statyn jest leczenie hipercholesterolemii. Leki tego rodzaju obniżają cholesterol całkowity oraz tak zwany zły cholesterol (LDL). Nieznacznie wpływają również na poziom trójglicerydów,
- profilaktyka chorób układu sercowo-naczyniowego, przede wszystkim miażdżycy naczyń krwionośnych, zapobieganie nawrotom powikłań miażdżycy u pacjentów po przebytym zawale serca czy udarze.
3. Jak działają statyny?
Statyny obniżają stężenie tak zwanego złego cholesterolu (cholesterol LDL) we krwi, który odpowiada za powstawanie blaszek miażdżycowych i rozwój miażdżycy, ale i chorób, do których ta prowadzi. To na przykład choroba niedokrwienna serca, udar czy zawał.
Substancje są skuteczne, ponieważ hamują działanie enzymu odpowiedzialnego za wytwarzanie cholesterolu w wątrobie. Dzięki temu narząd produkuje mniej cholesterolu i wychwytuje frakcję LDL z krwi.
Ponadto statyny wpływają na stabilizację blaszki miażdżycowej w naczyniach, zapobiegają pękaniu blaszki miażdżycowej, co znacznie zmniejsza ryzyko zawału serca.
Mają także działają przeciwzapalne, przeciwzakrzepowe i profibrynolityczne (ułatwiają rozpuszczanie skrzeplin), hamują również rozwój patologicznych zmian w sercu, nasilając rozwój drobnych naczyń krwionośnych.
4. Rodzaje statyn
Na rynku farmaceutycznym funkcjonuje wiele statyn, zarówno związki otrzymane syntetycznie oraz statyny naturalne, będące produktami metabolizmu grzybów pleśniowych, czyli tzw. To:
- atorwastatyna,
- rosuwastatyna,
- fluwastatyna,
- lowastatyna,
- prawastatyna,
- simwastatyna.
Statyny naturalne to lowastatyna, prawastatyna, simwastatyna. Statyny syntetyczne to atrowastatyna, fluwastatyna i rosuwastatyna. Obecnie zaleca się głównie stosowanie atorwastatyny i rozuwastatyny.
Statyny - nazwy handlowe
Statyny dostępne w Polsce to:
- atorwastatyna (Atoris, Atrox, Apo-Atorva),
- fluwastatyna (Lescol),
- prawastatyna (Pravator),
- rosuwastatyna (Crestor, Romazic, Rosucard, Roswera, Suvardio, Zahron),
- simwastatyna (Apo-Simva, Simratio, SimvaHEXAL, Zocor).
Większość statyn jest wydawana na podstawie recepty. Można jednak kupić monakolinę K pozyskiwaną z fermentowanego czerwonego ryżu, która jest dostępna bez recepty w postaci suplementów diety.
5. Przeciwwskazania i działania niepożądane
Statyny nie mogą być stosowane przez każdego pacjenta. Przeciwwskazanie stanowi nadwrażliwość na tę grupę leków, ciąża i okres karmienia piersią, ale również czynna choroba wątroby przebiegająca z trzykrotnym wzrostem ponad normę poziomu enzymów wątrobowych, czyli transaminaz – aminotransferaza alaninowa (ALAT) i aminotransferaza asparaginianowa (AST).
Z leczeniem statynami wiąże się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Najczęściej obserwuje się takie skutki uboczne jak bóle głowy, bóle brzucha, bóle stawów, wzdęcia, nudności, zaparcia, biegunki, zaburzenia snu, wysypka, miopatia (uszkodzenie mięśni). Najgroźniejsza jest rabdomioliza, czyli rozpad mięśni poprzecznie prążkowanych.
Jeśli chodzi o środki ostrożności, bardzo ważne jest, by przed rozpoczęciem terapii wykonać badania laboratoryjne. Kluczowe jest oznaczenie stężenia lipidów, aktywności aminotransferazy alaninowej (ALT) i kinazy kreatynowej (CK).
Powtórzenie badań jest konieczne po kilku tygodniach po rozpoczęciu leczenia lub zwiększeniu dawki (8-12). Kontrola jest zalecana co 4-6 tygodni. Wskazaniem do przerwania podawania statyn jest wynik badania krwi potwierdzający u pacjenta trzykrotny wzrost poziomu transaminaz.
Należy pamiętać, że w trakcie przyjmowania statyn należy stosować dietę o zmniejszonej zawartości cholesterolu. Podwyższony poziom transaminaz występuje u 0,5-2% pacjentów przyjmujących statyny.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.