Szczepienia przeciw gruźlicy
Szczepienie przeciwko gruźlicy jest jednym ze szczepień obowiązkowych, które należy podawać dzieciom już w pierwszej dobie ich życia. Szczepionkę aplikuje się wszystkim zdrowym noworodkom urodzonym w dobrym stanie.
Przeciwwskazania do szczepienia przeciwko gruźlicy to: masa ciała poniżej 2000 gramów, wrodzone i nabyte defekty odporności. Indywidualnie do szczepienia kwalifikuje się dzieci urodzone przez matki zakażone wirusem HIV. Wcześniaki urodzone z masą ciała poniżej 2000 gramów należy zaszczepić kiedy osiągną tę wagę.
1. Kto choruje na gruźlicę?
Szczepionka przeciw gruźlicy zapobiega gruźlicy pierwotnej tzn. zachorowaniu po pierwszym w życiu zetknięciu się z prątkami gruźlicy. Szacuje się, że rocznie na świecie na gruźlicę zapada 900 tys. osób poniżej 14 roku życia, z czego prawie 1/3 umiera. W Polsce, jak i w innych krajach europejskich, sytuacja epidemiologiczna nie jest zła, jednak notuje się ok. 100 nowych zachorowań rocznie. Zdarza się jednak stopniowo, z roku na rok, coraz więcej przypadków gruźlicy - najprawdopodobniej w wyniku migracji ludności z terenów, gdzie występuje ona częściej. Są to głównie kraje Europy Wschodniej: Rosja, Białoruś, Litwa, Łotwa, Estonia, Ukraina, Kazachstan, Gruzja. W ciągu kilku ostatnich lat liczba nowych zachorowań wzrosła tam dwukrotnie. Również w Polsce są tereny, gdzie gruźlica pojawia się częściej (mazowieckie, łódzkie, podlaskie) lub rzadziej i wcale (podkarpackie, zachodniopomorskie, lubuskie, bydgoskie). Dziecko nie może zarazić się gruźlicą od innego dziecka. Przejmuje tę chorobę tylko od dorosłych, gdyż dorośli chorują w sposób tzw. bogatoprątkowy. Oznacza to, że wydzielina, którą odkrztuszają w czasie choroby zawiera dużo bakterii. Dzieci mało odkrztuszają i nie rozsiewają prątków.
2. Czy gruźlica jest niebezpieczna?
Zarażenie gruźlicą jest najbardziej dzieci w wieku niemowlęcym oraz w okresie dojrzewania płciowego. Do zarażenia wystarcza niewielka ilość bakterii, zwłaszcza u dzieci z przewlekłymi, ogólnoustrojowymi chorobami, zbyt małą masą ciała, chorobami układu odpornościowego.
Większość przypadków gruźlicy u dzieci to gruźlica układu oddechowego, pozostałe maluchy chorują na inne jej postacie. Może to być gruźlica uogólniona z obecnością bakterii we krwi (tzw. prosówka), gruźlicze zapalenie węzłów chłonnych, kości i stawów, układu moczowego, opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Choroby te mają najczęściej ciężki przebieg i mogą prowadzić do śmierci lub poważnych następstw jak np. niepełnosprawność po przebyciu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
3. Jak diagnozuje się gruźlicę?
Gruźlica u dzieci nie jest chorobą łatwą do zdiagnozowania. Wynika to z kilku czynników. Objawy, jakie powoduje nie są charakterystyczne. Mogą być bardzo nasilone albo przebiegać początkowo łagodnie i skrycie. Ponadto u dzieci trudno jest w pobranym materiale takim jak plwocina czy płyn mózgowo-rdzeniowy wykryć prątki - wynika to z ich małej ilości. Badaniem, które pomaga powiedzieć lekarzowi, czy mamy do czynienia z gruźlicą jest próba tuberkulinowa, inaczej zwana próbą Mantoux. Polega na wstrzyknięciu w skórę przedramienia ekstraktu bakterii powodujących gruźlicę. Tworzy się wtedy pęcherzyk, a po kilkunastu godzinach pojawia naciek. Po 72 godzinach od podania tuberkuliny ocenia się spoistość i średnicę nacieku, co pozwala na ocenę reakcji białych krwinek w zetknięciu z białkiem prątków. Większy naciek świadczy o zakażeniu, mniej nasilony o odczynie poszczepiennym.
4. Co znajduje się w szczepionce przeciwgruźliczej?
Szczepionka przeciw gruźlicy zawiera żywy, atenuowany prątek. Jest to, jak powiedziano, bakteria żywa, ale osłabiona i w organizmie o prawidłowej odporności nie ma szans doprowadzić do rozwoju choroby. Kontakt z nią pozwala jednak na uformowanie odpowiedzi odpornościowej skierowanej przeciw prątkom i utrzymującej się przez wiele lat.
5. Jak przebiega szczepienie przeciw gruźlicy?
Szczepionkę przeciw gruźlicy podaje się śródskórnie wstrzykując 0,1 ml szczepionki, która zawiera prątki. Wstrzyknięcie wykonuje się w zewnętrzną górną powierzchnię ramienia. Wytwarza się niewielki (kilka mm średnicy) biały bąbelek, znika on po kilkunastu minutach. Ok. 2-3 tygodnie po szczepieniu w tym samym miejscu tworzy się grudka, na szczycie której powstaje pęcherzyk z ropną zawartością. Pęcherzyk pęka i obserwujemy nieduże owrzodzenie (2-5 mm), wokół obecne jest zaczerwienienie. Owrzodzenie goi się w ciągu kilku (2-4) miesięcy pozostawiając małą bliznę. Wszystkie te wykwity skórne są normalnym zjawiskiem poszczepiennym i nie powinny budzić niepokoju. Nie należy ich niczym smarować, dezynfekować, nie używać żadnych maści. Zalecane są jedynie jałowe, suche opatrunki.
6. Jakie mogą być powikłania szczepienia przeciw gruźlicy?
Mogą być to zmiany w miejscu szczepienia takie jak: duże owrzodzenie, krosta, ropień. Może dojść również do powiększenia węzłów chłonnych, które zbierają chłonkę z okolicy ramienia. Rzadko zdarza się rozsiew prątków w organizmie (u osób z upośledzoną odpornością). Może wytworzyć się keloid czyli blizna w miejscu szczepienia, która ma tendencję do ciągłego przerastania.
7. Jak wygląda schemat szczepienia?
Szczepionkę przeciwgruźliczą podaje się noworodkom w jednej dawce w pierwszej dobie życia. Wg aktualnie obowiązującego w Polsce kalendarza szczepień, nie zaleca się dawek przypominających.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.