Tarczyca - charakterystyka, hormony, choroby, diagnostyka chorób, leczenie chorób
Jesteś ciągle zmęczony, masz huśtawki nastroju oraz czujesz się senny nawet w ciągu dnia? To mogą być oznaki problemów z tarczycą. Zaburzenia w jej funkcjonowaniu dotyczą coraz większej ilości osób, chociaż wiele z nich często przez dłuższy czas nie zdaje sobie z tego sprawy. Sprawdź, jak duże znaczenie ma ten gruczoł dla twojego organizmu.
1. Charakterystyka tarczycy
Tarczyca jest niewielkim gruczołem, który znajduje się z przodu szyi w jej dolnej części. Swoim kształtem przypomina nieco motyla. Jest zbudowana z dwóch płatów, które są złączone ze sobą wąską cieśnią zwaną węziną. Tarczyca poprzez tzw. komórki pęcherzykowate produkuje ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu hormony: tyroksynę oraz trójjodotyroninę.
Z kolei jej komórki okołopęcherzykowe odpowiadają za produkcję kalcytoniny, która reguluje pracę nerek i wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforową.
Nad odpowiednim działaniem układu hormonalnego czuwa przysadka mózgowa, która steruje działaniem pozostałych gruczołów, w tym właśnie tarczycy. Poprzez hormon TSH pobudza tarczycę do produkowania hormonów. Z kolei jej hormony regulują wydzielanie TSH. Takie ujemne sprzężenie zwrotne pomaga utrzymać prawidłowy poziom hormonów w organizmie.
Tarczyca spełnia wiele ważnych funkcji. Przede wszystkim wpływa na prawidłowy rozwój organizmu. Odpowiada m.in. za właściwy przebieg procesu dojrzewania i stymuluje wzrost. Reguluje pracę układu pokarmowego, układu nerwowego oraz układu kostnego. Ma również wpływ na gospodarkę wodną, lipidową oraz wapniowo-fosforanową. Poza tym zarządza tempem przemian metabolicznych.
2. Hormony wydzielane przez tarczycę
Wydzielane przez tarczycę tyroksyna i trijodotyronina kontrolują oraz regulują wiele procesów zachodzących w organizmie. Hormony te odpowiadają m.in. za prawidłową pracę mózgu. Mają udział w przemianach węglowodanów, lipidów, białek oraz witamin.
Wpływają również na wzrost oraz dojrzewanie komórek. Regulują także temperaturę ciała. Prawidłowa praca tarczycy opiera się na produkowaniu hormonów w takiej ilości, aby nie doszło do ich nadmiaru lub niedoboru. Zbyt wysokie lub małe wydzielanie hormonów może powodować zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu metabolizmu i być przyczyną wielu poważnych chorób, jak nadczynność lub niedoczynność tarczycy.
W budowie hormonów tarczycy ważną funkcję spełnia jod. W związku z tym, że nie występuje on naturalnie w organizmie człowieka musi być dostarczany z zewnątrz, np. poprzez pożywienie. Źródłem jodu są m.in. owoce morza i ryby. Aby uzupełnić jego niedobory można także sięgać po otręby. 100 gram otrębów pokrywa 1/3 dziennego zapotrzebowania na jod. Niezmiernie ważne jest dostarczanie jodu w okresie dojrzewania oraz w czasie ciąży, żeby zapewnić prawidłowy rozwój płodu.
Nie możesz kupić swoich leków? Skorzystaj z KtoMaLek.pl i sprawdź, która apteka posiada potrzebny lek. Zarezerwuj go on-line i zapłać za niego w aptece. Nie trać czasu na bieganie od apteki do apteki.
3. Choroby tarczycy
Zaburzenia w produkcji hormonów tarczycowych mogą powodować nadczynność lub niedoczynność tarczycy. Do innych chorób związanych z nieprawidłowym działaniem tego gruczołu należą m.in. zapalenia tarczycy, guzki tarczycy, rak tarczycy oraz wole obojętne.
3.1. Niedoczynność tarczycy
W przypadku niedoczynności tarczycy jest uwalniana zbyt mała ilość hormonów. Powoduje to wiele różnych objawów, jak nadmierna senność, uczucie ciągłego zmęczenia oraz znaczne przybieranie na wadze.
Odchudzanie przy niedoczynności tarczycy może być problemem dla wielu pacjentów. Jeżeli mimo stosowanych diet i ćwiczeń fizycznych wciąż przybywa ci dodatkowych kilogramów, to warto zrobić badania na tarczycę i sprawdzić, czy te zaburzenia nie są związane właśnie z hormonami.
Częstotliwość występowania niedoczynności tarczycy wzrasta wraz z wiekiem. Przyczyn jej powstawania jest wiele. Można do nich zaliczyć m.in.:
- niedobór jodu;
- leki;
- zapalenie tarczycy;
- usunięcie tarczycy (np. z powodu nowotworu lub choroby Gravesa-Basedowa);
- leczenie promieniotwórczym jodem.
Chorobę diagnozuje się na podstawie badań hormonalnych. Dodatkowo lekarz może zlecić RTG klatki piersiowej, EKG i USG jamy brzusznej. Leczenie choroby polega na regularnym zażywaniu brakujących hormonów tarczycy.
Niestety pełne wyleczenie niedoczynności tarczycy zazwyczaj nie jest możliwe. Chorzy są zmuszeni zażywać leki przez całe życie.
Podczas leczenia niedoczynności tarczycy dużą rolę odgrywa odpowiednia dieta zasobna w białko i jod. Jod ma wpływ na wytwarzanie hormonów tarczycy, które odpowiadają za przemianę materii i wzrost. Chorzy na niedoczynność tarczycy powinni wykluczyć z diety produkty ograniczające przyswajanie jodu, czyli m.in. rzepę, kalafior, kapustę, soję i brukselkę.
3.2. Nadczynność tarczycy
Z kolei w nadczynności tarczycy gruczoł ten uwalnia dużo więcej hormonów niż potrzebuje ich organizm. W związku z tym u chorego można zaobserwować m.in.:
- znaczny spadek wagi,
- drażliwość,
- nerwowość,
- duszności,
- zaburzenia miesiączkowania.
Pacjenci skarżą się również na częste kołatania serca oraz nadmierną potliwość. Często tym objawom towarzyszy uczucie gorąca.
Nadczynność tarczycy wymaga leczenia. Może być szczególnie niebezpieczna w ciąży, gdyż zagraża wtedy życiu płodu. Przy nadczynności tarczycy częściej dochodzi do przedwczesnych porodów, poronień lub różnych komplikacji związanych z porodem.
Niestety choroba może nawracać lub zmienić się w niedoczynność. Aby uniknąć nadczynności tarczycy zaleca się spożywanie dużych ilości jodu. Znajdziemy go w pożywieniu takim jak np. ryby lub sól kuchenna. Ryzyko zachorowania zmniejsza się po rzuceniu palenia.
Niezwykle ważna przy leczeniu nadczynności jest dieta. Wymaga ona pewnych wyrzeczeń. Szczególnie istotne jest ograniczenie spożywanego tłuszczu do maksymalnie 70 g dziennie. Chorzy powinni zrezygnować z boczku, smalcu i podrobów. Ostre przyprawy należy zastąpić łagodnymi. Podczas nadczynności tarczycy wzrasta zapotrzebowanie na wapń i witaminy (C, B1, A).
3.3. Przyczyny powstania raka tarczycy
Rak tarczycy zaliczany jest do nowotworów złośliwych. Występuje stosunkowo rzadko. Częściej chorują na niego kobiety.
Do przyczyn powstawania raka tarczycy zalicza się:
- czynniki genetyczne;
- małą ilość jodu w diecie;
- promieniowanie jonizujące;
- nadmierną stymulację gruczołu tarczycy przez TSH;
- niektóre choroby dziedziczne.
Chorzy na raka tarczycy często skarżą się na duszności, problemy z połykaniem lub chrypkę. O nowotworze może świadczyć obecność guzków tarczycy. Podstawowym badaniem diagnozującym nowotwór jest USG tarczycy. Jeśli podczas badania stwierdzi się zmiany w tarczycy, wymagana będzie ocena endokrynologa. Dodatkowo może wtedy przeprowadzić biopsję tarczycy.
Nowotwór tarczycy najczęściej jest leczony operacyjnie. Zasięg operacji zależy od wieku chorego i rodzaju nowotworu. Decyzję o usunięciu całego lub części gruczołu podejmuje lekarz w trakcie operacji. Po usunięciu tarczycy pacjenci przyjmują leki hormonalne. Rokowania chorych zależą od typu raka, stopnia zaawansowania i wieku pacjenta.
4. Diagnostyka chorób tarczycy
W przypadku podejrzenia objawów chorób tarczycy warto wykonać badanie poziomu TSH. Przy nadczynności tarczycy jego poziom jest niski, z kolei w niedoczynności – wysoki. U osób z powiększoną tarczycą lub guzkami jest wskazane wykonanie badania USG, biopsji oraz scyntygrafii, czyli badania jodochwytności.
Często pacjenci nie są świadomi tego, że ich objawy mogą mieć związek z zaburzeniami w funkcjonowaniu tarczycy. Nadmierną nerwowość czy senność traktują jako chwilowy stan spowodowany zbyt dużą ilością obowiązków i przemęczeniem. Wczesna diagnostyka pomoże im zastosować odpowiednią terapię i znacząco poprawić jakość życia.
Zobacz także:
5. Tarczyca- leczenie chorób
Postępowanie przy chorobach tarczycy przede wszystkim zależy od zaleceń specjalisty, który pomaga dobrać właściwą terapię. W przypadku nadczynności tarczycy stosuje się leki przeciwtarczycowe, których celem jest zahamowanie produkcji hormonów. Wykorzystuje się także leczenie jodem promieniotwórczym. U pacjentów z podejrzeniem raka tarczycy wskazane jest leczenie operacyjne. Z kolei leczenie niedoczynności tarczycy opiera się przede wszystkim na regularnym uzupełnianiu braków hormonów tarczycy.
Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.