Tchawica – budowa, funkcje, najczęstsze choroby tchawicy

Tchawica jest ważną częścią dróg oddechowych, która biegnie poniżej krtani, a na końcu dzieli się na oskrzela główne – prawe i lewe. Zapewnia ona dopływ powietrza do płuc. Oczyszcza także powietrze, które przedostaje się z jamy nosowej do oskrzeli. Jakie są jej pozostałe funkcje? Jakie choroby najczęściej dotykają tchawicy?

1. Co to jest tchawica?

Tchawica (łac. trachea) jest narządem, który w górnym biegunie przechodzi w krtań, a w dolnym odcinku rozgałęzia się na oskrzela główne. Jest ona bardzo ważnym elementem systemu dróg oddechowych, który umożliwia przedostawanie się powietrza do płuc.

Tchawica jest rurowatą, elastyczną strukturą, która zbudowana jest z chrząstek połączonych więzadłami pierścieniowatymi.

Zobacz film: "Domowe sposoby na kaszel - syrop z buraka"

Zmiana położenia tchawicy występuje, kiedy połykamy pokarm, gdyż górna część tchawicy razem z krtanią unosi się o około 3 centymetry (przesunięcie tchawicy). Przyczyną jej wydłużenia jest z kolei prostowanie szyi, ale też wydech powietrza. Natomiast podczas zginania szyi i wydechu – tchawica ulega skróceniu.

2. Budowa tchawicy i jej funkcje

Tchawica stanowi przedłużenie krtani (między gardłem a tchawicą). Jest ona sprężystą rurą o długości ok. 10-12 cm.

W budowie jej ścian wyróżnić można:

• błonę włóknistą (w którą włączone są chrząstki tchawicze),
• błonę śluzową, która pokryta jest dodatkowo wielorzędowym nabłonkiem migawkowym,
• mięsień tchawiczy.

Gdzie jest tchawica? Tchawica rozpoczyna się na poziomie kręgu szyjnego C6/C7. Z kolei jej koniec zlokalizowany jest na wysokości kręgów piersiowych Th4/Th5. U dołu dzieli się na dwa oskrzela – prawe i lewe. W miejscu rozdwojenia tchawicy znajduje się też ostroga tchawicy, rozdzielająca powietrze do płuc.

Tchawica położona jest w pobliżu przełyku (sąsiaduje z nim od tyłu).

Funkcje tchawicy

Podstawową funkcją tchawicy jest transport powietrza do oskrzeli (odgałęzienie tchawicy), co dalej zapewnia stały dopływ powietrza do płuc.

Tchawica, między innymi, pełni także funkcję ochronną dla dróg oddechowych, gdyż wyścielający ją nabłonek wielorzędowy migawkowy oczyszcza powietrze.

3. Jakie jest znaczenie tchawicy w procesie oddychania?

Tchawica jest jednym z narządów układu oddechowego. Podczas wdechu powietrze przepływa przez nos, krtań i dalej przez tchawicę. Z kolei z tchawicy powietrze przemieszcza się do dwóch oskrzeli oraz do płuc.

Tchawica jest więc główną drogą oddechową, która umożliwia przepływ powietrza do płuc. Dlatego też wszelkie dysfunkcje w jej obrębie mogą ograniczać zdolność swobodnego oddychania.

4. Najczęstsze choroby tchawicy

4.1. Zapalenie tchawicy

Jedną z częstszych chorób tchawicy jest zapalenie tchawicy. Za chorobę często są odpowiedzialne te same wirusy, które wywołują zapalenie krtani. Zwykle to schorzenie jest bowiem następstwem choroby krtani. Mogą je wywołać, chociażby wirusy grypy, paragrypy, adenowirusy. Najczęściej zapalenie tchawicy stwierdza się u dzieci i osób palących papierosy.

Czy zapalenie tchawicy jest zaraźliwe? Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową – wystarczy, że osoba zarażona kichnie lub zakaszle w naszym towarzystwie, abyśmy pobrali wirusy wraz z wdychanym powietrzem.

Zapalenie tchawicy może przybrać jedną z dwóch postaci. Są to:

• ostre zapalenie tchawicy,
• przewlekłe zapalenie tchawicy.

Ile trwa zapalenie tchawicy?

Przewlekła postać schorzenia współtowarzyszy chorobom krtani lub oskrzeli. Z kolei ostra postać choroby mija po kilku dniach (bywa powikłaniem po grypie). Zapalenie tchawicy trwa jednak zwykle od 4 do 7 dni. Początkowo symptomy przypominają te, które towarzyszą przeziębieniu, jednak z czasem przybierają na sile.

Jak objawia się zapalenie tchawicy u dorosłych i dzieci?

Objawy zapalenia tchawicy:

• ból w mostku w trakcie wdechu i w czasie kaszlu,
• problemy z oddychaniem,
• osłabienie organizmu chorego,
• świszczący oddech,
• ropna wydzielina,
• katar.

W przebiegu tej choroby pojawia się kaszel, który bywa męczący i uporczywy. Na początku jest on suchy, a następnie przechodzi w mokry kaszel. Chory może skarżyć się na uczucie duszności, a badanie temperatury ciała wskazuje stan podgorączkowy. Te symptomy zapalenia tchawicy powodują, że chora osoba uskarża się na złe samopoczucie.

Jak leczyć zapalenie tchawicy?

Jaki antybiotyk na zapalenie tchawicy i krtani? Za rozwój tego schorzenia rzadko są odpowiedzialne bakterie. Terapia zapalenia tchawicy najczęściej polega, więc na podawaniu innych leków na zapalenie tchawicy.

Rano pacjent najczęściej sięga po leki wykrztuśne (na etapie kaszlu produktywnego, np. syrop na zapalenie tchawicy i krtani), z kolei wieczorem po leki zapobiegające kaszlowi.

Choremu podaje się też leki bez recepty na zapalenie tchawicy. Dla obniżenia gorączki stosuje się paracetamol (gdyż gorączka może być jednym z objawów zapalenia tchawicy). Kaszel, łaskotanie i ból gardła łagodzi się z kolei, podając przepisane przez lekarza środki farmakologiczne (pastylki do ssania, tabletki na tchawicę).

Objawy zapalenia tchawicy, zagrażające zdrowiu lub życiu, mogą wymagać przeprowadzenia intubacji.

Czego unikać w zapaleniu tchawicy?

Ważne jest, aby chory na zapalenie tchawicy unikał miejsc zapylonych i takich, w których unoszą się kłęby dymu papierosowego. Jeżeli pacjent pali papierosy, powinien bezzwłocznie porzucić nałóg tytoniowy.

Chory powinien również pamiętać o tym, aby dostarczać organizmowi dużych ilości płynów, co zapewni odpowiednie nawilżenie oskrzeli. Jest to istotne, ponieważ narządy te produkują wydzielinę, która pobudza tchawicę do odruchu kaszlu.

Zapalenie tchawicy u dziecka

Zapalenie tchawicy u dziecka, podobnie jak u dorosłych, sprowadza się najczęściej do łagodzenia objawów oraz eliminacji czynników podrażniających. W każdym przypadku konieczna jest jednak konsultacja z lekarzem, gdyż nieleczone zapalenie tchawicy i krtani u dziecka może zagrażać zdrowiu, a w skrajnych przypadkach nawet życiu dziecka.

Niektóre stany (np. ostre zapalenie krtani i tchawicy, związane z ciężką niewydolnością oddechową) mogą bowiem wymagać natychmiastowej interwencji medycznej oraz hospitalizacji.

Domowe sposoby na zapalenie tchawicy

Na forum pacjenci często pytają, jak leczyć zapalenie tchawicy naturalnymi metodami, co na zapalenie tchawicy z domowych sposobów? Otóż w każdym przypadku schorzenie w pierwszej kolejności należy skonsultować z lekarzem.

Leczenie farmakologiczne można też wspierać domowymi sposobami. Czasem zaleca się podawać pacjentowi witaminę E i witaminę A. Dla przyspieszenia powrotu do zdrowia można przygotowywać także soki marchwiowe, które są źródłem beta-karotenu – związek ten odgrywa niemałą rolę w przyspieszaniu procesu regeneracji błon śluzowych.

Ponadto nawilżaniu dróg oddechowych sprzyjają inhalacje parą wodną z dodatkiem na przykład olejku eukaliptusowego. Warto zadbać też o odpowiednie nawilżenie powietrza w pomieszczeniu, w którym przebywa chora osoba.

4.2. Chrypka

Chrypka sama w sobie nie jest chorobą, ale może być objawem ostrej choroby zapalnej gardła, krtani oraz tchawicy. Jest to zmiana jakości głosu – głos może być mniej słyszalny, niższy, chrapliwy lub szorstki. Ponadto pojawiają się także trudności w mówieniu.

Leczenie chrypki zależy od przyczyny. W przypadku wirusowych infekcji objaw najczęściej ustępuje samoistnie. W tym czasie zaleca się głównie wypoczynek, oszczędzanie głosu oraz leczenie objawowe – odpowiednie nawodnienie, inhalacje nawilżające błonę śluzową.

4.3. Stenoza tchawicy

Istotnym problemem zdrowotnym jest także zwężenie krtaniowo-tchawicze (ang. laryngo-tracheal stenosis, LTS). Jest to grupa chorób o zróżnicowanej etiologii, których cechą wspólną jest zaburzenie drożności krtani i tchawicy. Często są one wynikiem powikłań po intubacji i tracheotomii, czy urazach krtani i uszkodzeniach tchawicy.

Objawy zwężenia tchawicy to przede wszystkim duszność o różnym nasileniu, ale także suchy kaszel, czy trudności przy odkrztuszaniu.

4.4. Nowotwory tchawicy

Nowotwory tchawicy występują stosunkowo rzadko. Istnieją dwa główne typy nowotworów tchawicy. Są to przede wszystkim:

• rak płaskonabłonkowy – najczęstszy z nowotworów tchawicy,
• rak gruczołowo-torbielowaty – rzadszy niż rak płaskonabłonkowy, rozwija się wolniej.

Jakie są pierwsze objawy raka tchawicy?

Najczęstsze objawy raka tchawicy to:

• uporczywy kaszel,
• duszność,
• głośny lub świszczący oddech,
• odkrztuszanie krwi,
• problemy przy połykaniu (określane czasem przez pacjentów jako ból tchawicy przy przełykaniu),
• ochrypły głos,
• gorączka, dreszcze,
• nawracające infekcje klatki piersiowej.

Leczenie uzależnione jest od rodzaju nowotworu, stopnia jego zaawansowania oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

4.5. Dyskineza rzęsek tchawicy

W tym przypadku przyczyną choroby jest brak lub upośledzenie funkcji rzęsek. Rzęski są integralną częścią błony śluzowej układu oddechowego. Jeśli nabłonek urzęsiony funkcjonuje prawidłowo, tchawica oczyszcza drogi oddechowe.

Z kolei nieprawidłowy ruch rzęsek może być przyczyną zalegania śluzu w drogach oddechowych i związanych z tym konsekwencji.

5. Czynniki ryzyka i profilaktyka chorób tchawicy

Czynniki ryzyka chorób tchawicy obejmują przede wszystkim:

• trwałą ekspozycję na dym tytoniowy,
• wdychanie środków chemicznych, działających drażniąco na drogi oddechowe,
• przewlekłe infekcje układu oddechowego, choroby zapalne, niektóre choroby autoimmunologiczne,
• uszkodzenia powstałe w wyniku zabiegów chirurgicznych, wykonywanych na tchawicy, zewnętrzne urazy gardła i klatki piersiowej,
• guzy naciskające na tchawicę.

Profilaktyka chorób tchawicy sprowadza się przede wszystkim do rzucenia palenia oraz unikania narażenia na dym tytoniowy (bierne palenie).

Ważne jest także zwracanie uwagi na jakość wdychanego powietrza, zarówno w pomieszczeniach (domu, miejscu pracy), jak i na zewnątrz.

Równie ważne jest regularne korzystanie z badań kontrolnych.

6. Badania obrazowe i diagnostyka tchawicy

Badania wykorzystywane w diagnostyce chorób tchawicy zależą od typu choroby, czy stopnia jej zaawansowania. Najczęściej podstawę diagnostyki stanowi wywiad lekarski, wymaz z gardła oraz badania laryngologiczne.

Jeśli to konieczne lekarz może też poszerzyć badania krtani i tchawicy o diagnostykę obrazową klatki piersiowej – tomografia komputerowa, RTG klatki piersiowej, czy obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego.

Czasami wykonuje się też badanie nasycenia krwi tlenem, badanie foniatryczne, czy bronchoskopię.

7. Operacje tchawicy – kiedy są konieczne i jak przebiegają?

Operacje tchawicy wykonywane są stosunkowo rzadko. Bywają konieczne, chociażby w przypadku zwężenia krtaniowo-tchawiczego. W tym przypadku umożliwiają zabezpieczenie drożności dróg oddechowych przy zachowaniu funkcji połykania oraz fonacji.

Leczenie operacyjne może być konieczne także w przypadku niektórych wrodzonych wad tchawicy u dzieci, u których występują bezdechy i epizody sinicy.

Ponadto leczenia operacyjnego mogą wymagać także stany niedrożności tchawicy, spowodowane połknięciem ciała obcego.

W leczeniu operacyjnym tchawicy wykorzystuje się zwykle zabiegi endoskopowe lub otwarte. Dokładny przebieg procedury operacyjnej zależy od wybranej metody.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.