Trwa ładowanie...

Wszczepialny defibrylator serca - jakie są rodzaje defibrylatorów? Wskazania do wszczepienia defibrylatora

Avatar placeholder
09.04.2021 09:41
Wszczepialny defibrylator serca - jakie są rodzaje defibrylatorów? Wskazania do wszczepienia defibrylatora
Wszczepialny defibrylator serca - jakie są rodzaje defibrylatorów? Wskazania do wszczepienia defibrylatora

Wszczepialny defibrylator serca to małe, elektroniczne urządzenie umieszczane w klatce piersiowej, by zapobiec nagłej śmierci z powodu zatrzymania akcji serca lub niezwykle szybkiego rytmu serca (tachykardia). Niewłaściwa praca serca uniemożliwia prawidłową dystrybucję krwi w organizmie. Wszczepialny defibrylator serca monitoruje rytm serca. Gdy bije ono normalnie, urządzenie nie włącza się. Jeśli pojawia się tachykardia, wysyła elektryczny sygnał do serca, by przywrócić normalny jego rytm.

spis treści

Serce jest organem składającym się z dwóch przedsionków i dwóch komór pompujących krew. Dwie górne części to prawy i lewy przedsionek, dwie dolne – prawa i lewa komora. Prawy przedsionek otrzymuje krew żylną (ubogą w tlen) i pompuje ją do prawej komory. Prawa komora pompuje tę krew do płuc, aby została natleniona. Bogata w tlen krew z płuc udaje się do lewego przedsionka i pompowana jest do lewej komory, a stamtąd, poprzez sieć naczyń, zaopatruje w tlen i składniki odżywcze cały organizm. Oprócz tlenu we krwi są inne składniki odżywcze (na przykład glukoza, elektrolity).

Zapis EKG
Zapis EKG

Przykład zapisu EKG.

zobacz galerię
Zobacz film: "Podstawowe badania, jakie powinna wykonać każda kobieta"

By organizm funkcjonował prawidłowo, serce musi dostarczyć do tkanek wystarczającej ilości krwi. Jako pompa, serce jest najbardziej skuteczne w jej dostarczaniu, gdy funkcjonuje w pewnym zakresie częstości akcji serca. Normalnie naturalny stymulator serca – węzeł zatokowo-przedsionkowy (specjalna tkanka znajdująca się na prawej ścianie przedsionków, generująca impulsy) – utrzymuje bicie serca w zakresie normy. Sygnały elektryczne generowane przez węzeł zatokowo-przedsionkowy podróżują wzdłuż specjalnych tkanek przewodzeniowych na ścianach przedsionków i komór. Te sygnały elektryczne powodują skurcze mięśnia sercowego i pompują krew w uporządkowany i efektywny sposób.

Nieprawidłowy rytm serca obniża ilość pompowanej przez narząd krwi do tkanek. Bradykardia (rzadkoskurcz) występuje wtedy, gdy serce bije za wolno. Może być spowodowana chorobą węzła zatokowo-przedsionkowego lub mięśnia sercowego. Kiedy serce bije zbyt wolno, dostarcza za mało krwi do komórek ciała.

1. Tachykardia

Tachykardia to stan, w którym serce pracuje zbyt szybko. Gdy narząd pompuje zbyt dużo krwi, serce nie ma wystarczająco dużo czasu na wypełnienie krwią komór przed następnym skurczem, dlatego tachykardia może zmniejszyć ilość krwi dostarczanej do ciała. Wówczas ma miejsce nieefektywna dystrybucja krwi. Jednym ze skutków zmniejszenia jej dostaw jest niskie ciśnienie tętnicze krwi.

Tachykardia może być spowodowana przez szybkie sygnały elektryczne, które są wytwarzane przez dodatkowe miejsca pobudzenia pracy serca. Te sygnały zastępują sygnały generowane przez węzeł zatokowo-przedsionkowy i powodują szybsze bicie serca. Tachykardia spowodowana przez sygnały elektryczne z przedsionków nazywa się tachykardią przedsionkową. Zaburzenie spowodowane przez sygnały elektryczne z komory nazywane jest częstoskurczem komorowym.

1.1. Objawy tachykardii

Objawy tachykardii to palpitacje serca, zawroty głowy, utrata świadomości, omdlenia, zmęczenie, zaczerwienienie skóry. Częstoskurcz komorowy i migotanie komór zagrażają życiu. Są najczęściej spowodowane przez zawał serca lub blizny mięśnia sercowego z poprzednich miejsc niedokrwienia. Mniej typowe przyczyny częstoskurczu komorowego i migotania komór to poważne osłabienie mięśnia sercowego, kardiomiopatia, toksyczność leków, działania niepożądane leków, zaburzenia elektrolitowe we krwi.

1.2. Leczenie zaburzenia rytmu serca

Nawracające, groźne dla życia komorowe zaburzenia rytmu serca są na świecie wciąż częstą przyczyną nagłej śmierci sercowej. U tych chorych, którzy zostali skutecznie reanimowani, ryzyko ponownego wystąpienia tachyarytmii komorowej wynosi 30% w pierwszym roku, a 45% w drugim roku od pierwszego zdarzenia. Tradycyjnie stosuje się środki farmakologiczne, aby zapobiec tachykardii, ale nie zawsze takie leczenie jest skuteczne. Jeśli wystąpi tachykardia zagrażająca życiu, najbardziej skuteczną metodą leczenia jest łagodny wstrząs elektryczny serca (wykonywany w zabiegu kardiowersji, ewentualnie defibrylacji), aby zakończyć tachykardię i przywrócić normalny rytm serca.

Jeśli u pacjenta doszło do zatrzymania krążenia z powodu migotania komór, podawany jest bezzwłocznie silny wstrząs elektryczny do serca. Nieodwracalne uszkodzenia mózgu i innych narządów mogą wystąpić w ciągu kilku minut, jeżeli normalny rytm serca nie zostanie przywrócony, w związku z zaburzeniem ukrwienia, kluczowego dla życia narządów. Większość pacjentów mogłaby przeżyć, gdyby wstrząs elektryczny był dostarczony przed nieodwracalnymi szkodami mózgu.
Elektrowstrząsy mogą być dostarczane przez defibrylator zewnętrzny lub wszczepialny defibrylator serca. Defibrylatory zewnętrzne jednak nie mogą być łatwo dostępne. Dlatego u pacjentów z wysokim ryzykiem wystąpienia zagrażających życiu tachykardii, wszczepialny defibrylator może być środkiem zapobiegawczym i pozwolić zakończyć tachykardię i migotanie komór oraz uniknąć zatrzymania akcji serca.

2. Wskazania do wszczepienia defibrylatora

Wszczepienie jest wskazane u osób, które przebyły epizod nagłego zatrzymania krążenia w mechanizmie migotania komór lub częstoskurczu komorowego i zostały skutecznie reanimowane. W takich przypadkach ryzyko powtórzenia takiego zdarzenia jest bardzo duże.

Wszczepienie defibrylatora jest wskazane także u pacjentów, którzy są jedynie zagrożeni wystąpieniem tachyarytmii komorowej. Najczęściej do grup podwyższonego ryzyka zaliczamy chorych:

  • Z niewydolnością oraz krótkimi, ustępującymi samoistnie napadami częstoskurczu komorowego;
  • Z zaawansowaną niewydolnością serca, nawet jeżeli nie występują napady częstoskurczu komorowego;
  • Którzy tracą przytomność z niewyjaśnionych przyczyn;
  • Ze znacznym obciążeniem rodzinnym.

3. Defibrylator serca

Pierwszy zabieg implantacji wszczepialnego kardiowertera-defibrylatora (stosowany skrót to ICD - Implantable Cardioverter-Defibrillator) wykonano w 1980 r. w USA. W Polsce pierwsza implantacja miała miejsce w 1987 roku w Katowicach.

Wszczepialny defibrylator serca składa się z jednego lub więcej przewodów i tytanowej jednostki, zawierającej mikroprocesor, kondensator i baterię. Jeden koniec przewodu umieszczony jest w wewnętrznej ścianie serca, a drugi w jednostce defibrylatora. Przewód przewodzi sygnał elektryczny z jednostki defibrylatora do serca, gdy wystąpi tachykardia. Mikroprocesor monitoruje rytm serca i decyduje o wysłaniu impulsu elektrycznego.

4. Rodzaje defibrylatorów

W zależności od stwierdzonej choroby serca i rodzaju występujących zaburzeń rytmu, lekarz podejmuje decyzję o zastosowaniu jednego z dwóch rodzajów urządzeń:

  • Układ jednojamowy – kardiowerter połączony jest z jedną elektrodą umieszczoną w prawej komorze.
  • Układ dwujamowy – składa się z generatora impulsów i podłączonych do niego 2 elektrod, z których jedna umieszczona jest w prawym przedsionku, a druga – w prawej komorze.

Przy braku wskazań do stałej stymulacji serca, najlepszym rozwiązaniem jest wszczepienie urządzenia z jedną elektrodą umieszczoną w prawej komorze serca. W niektórych jednak przypadkach istnieje konieczność równoczesnego przerywania tachyarytmii komorowych i ciągłej stymulacji serca w przedsionku, komorze lub obydwu jamach.

5. Przebieg zabiegu wszczepienia defibrylatora

Samo wszczepienie defibrylatora zajmuje około 2-3 godzin. Odbywa się na sali operacyjnej, w warunkach całkowicie jałowego pola operacyjnego.

Najczęściej wykonuje się zabiegi planowe. Pacjenci kierowani na zabieg wszczepienia ICD wzywani są do szpitala przynajmniej na jeden dzień przed wyznaczoną datą operacji. Każdy pacjent jest badany przez lekarza w celu oceny aktualnego stanu zdrowia i obecności ewentualnych przeciwwskazań do zabiegu (na przykład infekcji). W dniu zabiegu konieczne jest pozostanie na czczo.

Zabieg najczęściej wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym w połączeniu z krótkotrwałym znieczuleniem dożylnym. Stosowane jest również znieczulenie ogólne dotchawicze pacjenta oraz znieczulenie ogólne dożylne. Decyzja odnośnie do zastosowanego znieczulenia jest indywidualna. Przed zabiegiem często stosowana jest premedykacja, czyli podawane są leki o działaniu uspokajającym. Zawsze zakładana jest również kaniula dożylna (wenflon).

Przed zabiegiem konieczne jest dokładne wymycie całego ciała. Dodatkowo mężczyźni powinni ogolić lewą połowę klatki piersiowej od mostka po obojczyk oraz okolicę pachową. U osób praworęcznych urządzenie wszczepia się zwykle po stronie lewej, w przypadku dominującej lewej kończyny górnej – po stronie przeciwnej.

Okolicę podobojczykową, najczęściej po stronie lewej, przemywa się kilkukrotnie roztworem płynów antyseptycznych. Następnie pole operacyjne okrywa się jałowymi serwetami. W miejscu, w którym urządzenie ma być umieszczone podaje się znieczulenie, co odczuwane jest przez pacjenta w pierwszej chwili jako uczucie rozpierania, pieczenia. Następnie wrażenie to ustępuje i w dalszej części zabiegu pacjent nie powinien odczuwać bólu, mimo że jest całkowicie przytomny. Lekarz przeprowadzający zabieg wykonuje niewielkie (około 7 cm) nacięcie skóry w okolicy pod obojczykiem. Następnie dociera głębiej do przebiegającej w tym miejscu niewielkiej żyłki. Jest ona delikatnie nacinana i wprowadza się do niej w zależności od rodzaju wszczepianego urządzenia – jedną lub dwie elektrody.

Po wprowadzeniu elektrod do układu żylnego, przesuwane są one pod kontrolą aparatu RTG do wnętrza serca. Prawidłowe położenie elektrod w prawym przedsionku i prawej komorze potwierdza się zapisem EKG i obrazem w RTG. Następnie wykonuje się pomiary parametrów elektrycznych stymulacji, w celu sprawdzenia, czy umieszczone w danym miejscu elektrody będą skutecznie stymulować i jednocześnie odbierać własne pobudzenia powstające w tkance serca. Jeżeli wszystko jest w porządku, umocowuje się elektrody tak, aby nie doszło do ich przemieszczenia.

Kolejnym etapem jest wykonanie w okolicy podobojczykowej tak zwanej loży - specjalnej, małej kieszonki w tkance podskórnej, w której zostanie umieszczony aparat. U bardzo szczupłych osób oraz u dzieci lożę wykonuje się głębiej – pod mięśniem piersiowym.

W dalszej kolejności podłącza się elektrody do kardiowertera-defibrylatora. Na tym etapie zabiegu lekarz anestezjolog podaje znieczulenie ogólne, w celu wykonania testu defibrylacji, który jest konieczny, aby sprawdzić skuteczność wykrywania i przerywania tachyarytmii. Po prawidłowym teście defibrylacji zakładane są szwy zamykające warstwowo tkankę podskórną i skórę oraz wykonywany jest opatrunek. Zarówno czas zabiegu (od 20 do 270 minut), jak i jego przebieg (od 2 do 12 defibrylacji) jest trudny do przewidzenia.

W czasie pobytu w szpitalu kontroluje się stan pacjenta, sprawdza rytm jego serca, puls, ciśnienie krwi, saturację. Obserwuje się również miejsce, przez które wprowadzono defibrylator. Przez 1-2 tygodnie pacjent może odczuwać ból w miejscu wszczepienia urządzenia. Po wypisaniu do domu osoba po zabiegu może w większości wypadków wrócić do swojej poprzedniej aktywności. Początkowo jednak pacjenci proszeni są o unikanie sportów kontaktowych, nadmiernie obciążających ćwiczeń, podnoszenia ciężkich przedmiotów. Po tygodniu od zabiegu zdejmowane są szwy.

Kiedy serce bije prawidłowo, defibrylator nie jest aktywny. Jeśli pojawią się jakieś objawy tachykardii, pacjent powinien usiąść lub się położyć, a defibrylator za pomocą impulsów elektrycznych wyrówna rytm serca. Gdy pojawi się częstoskurcz komorowy, pacjent może stracić przytomność. Defibrylator wysyła wtedy silny impuls, by przywrócić prawidłowy rytm serca. Po nim powraca także przytomność. Jeśli pacjent jest nieprzytomny dłużej niż 30 sekund, należy wezwać pogotowie.

W niektórych przypadkach przygotowanie do zabiegu wymaga większej ilości działań. Na przykład pacjenci leczeni przewlekle doustnymi lekami zmniejszającymi krzepliwość krwi (acenokumarol, warfaryna) na kilka dni przed przyjęciem do szpitala powinni dokonać zamiany tych leków na zastrzyki z heparyny drobnocząsteczkowej podawane podskórnie. Powinno się to odbyć pod nadzorem lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Działania takie wykonuje się w celu zapobiegania krwotokom podczas zabiegu. Po wszczepieniu ICD ponownie wraca się do stosowanych leków doustnych. W przypadku chorych na cukrzycę z powodu konieczności pozostawania na czczo w niektórych przypadkach konieczne jest zmodyfikowanie dawki stosowanych leków.

U kobiety w ciąży zabiegi wszczepienia ICD wykonuje się tylko w sytuacji absolutnej konieczności oraz zagrożenia życia i zdrowia matki (podczas zabiegu wykorzystywane są promienie rentgena, które mogą niekorzystnie wpłynąć na rozwój płodu).

6. Powikłania i zalecenia pooperacyjne dla pacjenta po wszczepieniu defibrylatora

Jest to zabieg obarczony stosunkowo małym ryzykiem. Powikłania po zabiegu mogą obejmować ból, puchnięcie, krwawienie z nacięcia, krwawienia wymagające transfuzji, odmę płucną, uszkodzenie mięśnia sercowego przez przewód, udar, zawał serca, śmierć. Może dojść również do zakażenia rany operacyjnej i układu wewnątrzżylnego.

Każdy pacjent po wszczepieniu defibrylatora otrzymuje kartę identyfikacji kardiowertera-defibrylatora. Jest to książeczka o niewielkich rozmiarach, którą warto nosić ze sobą na co dzień. Może ona być przydatna w sytuacjach nagłej konieczności skorzystania z pomocy medycznej czy nawet codziennych działaniach (na przykład kontroli z użyciem wykrywacza metalu na lotniskach). Karta zawiera podstawowe dane na temat pacjenta i wszczepionego urządzenia.

Chorzy z wszczepionym kardiowerterem-defibrylatorem zyskują poczucie bezpieczeństwa dzięki temu, że rytm ich serca jest stale monitorowany i w razie potrzeby urządzenie interweniuje w celu przerwania zagrażającej życiu arytmii. Ze względu na częste wykonywanie zabiegów w trybie planowym warto zadbać o wyeliminowanie możliwych ognisk infekcji (na przykład sprawdzić u stomatologa stan zębów), warto również rozważyć szczepienie przeciw WZW B.

Natomiast jeżeli po zabiegu ponownie pojawią się dolegliwości, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, gdyż istnieje podejrzenie niewłaściwego działania lub uszkodzenia urządzenia. Po zabiegu należy unikać silnych pól magnetycznych i elektrycznych. Również niektóre zabiegi medyczne mogą uszkodzić urządzenie. Zaliczamy do nich radioterapię, rezonans magnetyczny, niewłaściwie wykonaną kardiowersję elektryczną lub defibrylację. Zawsze należy informować lekarza o wszczepionym defibrylatorze.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze