Arachnofobia (lęk przed pająkami) - przyczyny, objawy, leczenie
Arachnofobia to jedna z najpopularniejszych fobii na świecie. Większość ludzi nie przepada za widokiem pająka na ścianie, obawia się skorpionów albo włochatych ptaszników. Ich reakcje wydają się być zupełnie normalne. Istnieją jednak jednostki, u których rozmiary uporczywej reakcji strachu pozostają w znacznej dysproporcji do wielkości realnego zagrożenia. Jakie są przyczyny tego problemu? Jak leczy się arachnofobię? Co jeszcze warto wiedzieć?
1. Czym jest arachnofobia?
Arachnofobia to rodzaj specyficznej (izolowanej) fobii, a więc zaburzenie lękowe, o którym można przeczytać w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 pod kodem F40.2. Termin arachnofobia pochodzi z języka greckiego (gr. arachne - pająk, phobia - strach) i oznacza silny lęk przed pająkami i innymi bezkręgowcami, które swoim wyglądem przypominają pająki.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
2. Przyczyny arachnofobii
Istnieją przynajmniej trzy wyjaśnienia psychologiczne co do możliwych dróg rozwoju strachu przed pająkami. Podejście psychoanalityczne uwypukla znaczenie nieświadomych mechanizmów powstawania reakcji fobicznych na widok pająka.
Arachnofobia może być skutkiem przeniesienia agresji, przypisywania swojej własnej wypartej wrogości pająkowi. Arachnofobię traktuje się też jako projekcję własnych skłonności analnych, bowiem pająk postrzegany jest jako brudny, wstrętny i kosmaty.
Inni upatrują źródeł strachu przed pająkami w przeżyciach z okresu edypalnego (etap w rozwoju psychoseksualnym według Zygmunta Freuda) – wówczas pająka postrzega się jako aktywnego, dominującego i niezależnego samca.
Podejście behawiorystyczne akcentuje znaczenie uczenia się strachu na drodze warunkowania klasycznego. Po prostu jednostka uczy się bać, kojarzy pająka z zagrożeniem, np. może naśladować reakcje fobiczne swoich rodziców, którzy reagowali paniką na widok pająka.
Arachnofobia mogła się też pojawić na skutek straszenia dziecka pająkami. Podejście ewolucjonistyczne zwraca uwagę na adaptacyjną rolę strachu przed pająkami. Człowiek nauczył się bać pająków i innych jadowitych stawonogów, by móc przetrwać i zapewnić sobie ciągłość reprodukcyjną.
3. Objawy arachnofobii
Najczęściej arachnofobicy reagują stanem paniki na widok pająka. Czasami paniczny strach nie pojawia się tylko w sytuacji realnego kontaktu ze zwierzęciem, ale też w takich okolicznościach, jak obserwowanie pająka w telewizji, zobaczenie rysunku pająka w książce albo widok zabawki-pająka. Typowe objawy arachnofobii to:
- paniczny lęk,
- obezwładniający strach,
- dreszcze,
- poty,
- gęsia skórka,
- przyspieszone tętno,
- uczucie gorąca,
- omdlenia,
- zawroty głowy,
- paraliż,
- niemoc poruszenia się,
- bezwład,
- zastyganie w bezruchu,
- nudności,
- wymioty,
- krzyk,
- płacz,
- pisk,
- histeria,
- ucieczka z miejsca obecności pająka,
- urojenia dotyczące pająków, np. że chodzą po ciele, są gdzieś w pobliżu, chodzą wewnątrz czaszki,
- koszmary nocne.
4. Rokowania w arachnofobii
Jakie są rokowania w arachnofobii? Zdaniem wielu specjalistów, fobie specyficzne, do których zaliczamy również arachnofobię, mogą być łatwiejsze do leczenia w porównaniu do fobii złożonych.
Irracjonalny lęk przed pająkami można pokonać dzięki pomocy lekarza psychiatry lub psychoterapeuty. Sposób terapii zawsze dostosowywany jest do stopnia nasilenia objawów, które występują u pacjenta. Niektóre osoby próbują samodzielnie opanować arachnofobię. W tym celu udają się do miejsca, w którym mogą skonfrontować się z bodźcem wywołującym lęk.
5. Test na arachnofobię
Fobia przed pająkami stanowi niezwykle powszechny problem wśród pacjentów. Niektóre osoby ukrywają swoje lęki przed znajomymi, inni z kolei nie mają oporów przed powiedzeniem prawdy: „boję się pająków”.
Jedni pacjenci długo zwlekają z wizytą u psychoterapeuty, inni od razu przechodzą do działania, jeszcze inni szukają pomocy na forach i w Internecie. Na wielu stronach znaleźć można nawet „test na arachnofobię”. Należy zaznaczyć, że psychotesty są rodzajem zabawy. Nie stanowią oną dogłębnej i szczegółowej analizy. Test na arachnofobię należy traktować raczej jako ciekawostkę, a nie jak źródło rzetelnej i wiarygodnej informacji. Diagnozowaniem fobii zajmują się wyłącznie wykwalifikowani specjaliści: psychologowie oraz psychiatrzy. Zadaniem psychoterapeutów i psychiatrów jest znalezienie odpowiedzi na pytanie: dlaczego boimy się pająków, gdzie leży źródło problemu.
Arachnofobia jest zaburzeniem o podłożu nerwicowym. Zaburzeniu temu towarzyszy nieuzasadniony lęk przed pająkami. Niektóre osoby z arachnofobią panicznie boją się także bezkręgowców podobnych do pajęczaków. Można podejrzewać, że dana osoba zmaga się z arachnofobią, jeśli spełnia następujące kryteria diagnostyczne:
- strach przed pająkami jest intensywny i występuje od sześciu miesięcy lub dłużej,
- strach i lęk dotyczy konkretnych zwierząt – dokładnie pająków,
- pacjent odczuwa ogromny lęk, niepokój, mdłości, panikę wtedy, gdy widzi pająki lub myśli o nich,
- pacjent unika miejsc, w których może spotkać pająki. Gdy musi przebywać w następujących miejscach odczuwa intensywny niepokój,
- strach przed pajęczakami jest nieproporcjonalny do rzeczywistego niebezpieczeństwa,
- strach przed pająkami znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie, powoduje dyskomfort.
6. Leczenie arachnofobii
Najbardziej skutecznym rodzajem terapii jest desensytyzacja (odwrażliwianie), które polega na stopniowym zmniejszaniu reakcji na pająka. To taktyka małych kroków, ponieważ pacjent patrzy na zdjęcia pająków, słucha wyjaśnienień i argumentów, co pozwala na zbudowanie pozytywnego obrazu tych stworzeń.
Jednocześnie specjalista zapewnia, że pająk nie zagraża życiu ani zdrowiu. W kolejnym etapie pacjent podchodzi do terrarium i przygląda się żywym pająkom. Ostatni etap to dotknięcie pajaka lub wzięcie go na ręce.
Odwrażliwianie przynosi świetne rezultaty, ponieważ po jej zakończeniu lęk nie występuje ponownie podczas spotkania z pająkiem. Skuteczna bywa też terapia implozywna (szokowa), która polega na wystawieniu pacjenta na kontakt z bodźcem lękowym.
7. Cena leczenia lęku przed pająkami
Fobia przed pająkami jest możliwa do wyleczenia. Istnieją różne sposoby terapeutyczne, które umożliwiają pokonanie tej specyficznej fobii. Pacjent posiadający ubezpieczenie zdrowotne ma możliwość skorzystać z terapii refundowanej przez Narodowy Fundusz Zdrowia. By do niej przystąpić niezbędna jest wstępna diagnoza, a także skierowanie od lekarza np. rodzinnego.
Leczenie lęku przed pająkami może odbywać się również w prywatnym gabinecie psychologicznym lub psychiatrycznym. Nierefundowana terapia arachnofobii nie wymaga wstępnej diagnozy czy skierowania od lekarza rodzinnego. Za jedną wizytę u psychoterapeuty trzeba zapłacić od 150 do nawet 350 złotych. Za prywatną konsultację lekarską u lekarza psychiatry trzeba z kolei zapłacić od 250 do 350 złotych.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
