Badania krwi - jak się przygotować, przebieg badania, interpretacja

Badania krwi są najczęściej wykonywanymi badaniami diagnostycznymi. Są niezwykle pomocne we wczesnym wykrywaniu ogromnej ilości chorób. Wyniki należy zawsze porównywać z normami, podawanymi przez pracownię analityczną, wykonującą badania. Warto dowiedzieć się, co jeszcze może pokazać analiza krwi, co może wpływać na wynik badania i jak się do niego przygotować.

1. Skład krwi

Krew jest rodzajem płynnej tkanki łącznej, która krąży wewnątrz naczyń krwionośnych. Składa się z płynnego osocza, stanowiącego mniej więcej 55-60% objętości krwi. Na jej zawartość składają się:

• krwinki białe (leukocyty),
• krwinki czerwone (erytrocyty),
• płytki krwi (trombocyty).

W ludzkim organizmie przeciętnie znajduje się około 5-5.5 litrów krwi. Jej podstawowe funkcje to m.in. :

• rozprowadzanie po organizmie substancji odżywczych, hormonów oraz witamin,
• rozprowadzanie tlenu do wszystkich komórek organizmu,
• odprowadzanie dwutlenku węgla z tkanek do płuc,
• odprowadzanie zbędnych lub toksycznych substancji do narządów wydalniczych (gruczoły potowe, nerki, płuca),
• udział w utrzymaniu stałej temperatury ciała,
• udział w obronie organizmu przed wirusami, bakteriami oraz innymi patogenami,
• utrzymywanie w pewnych granicach stałego ph.

2. Rodzaje badań krwi

Każdy z nas powinien co najmniej raz do roku wykonać podstawowe badania krwi. Jest to bardzo ważna część profilaktyki, a także skuteczny sposób na wykrycie we wczesnym stadium groźnych chorób.

Badania krwi można wykonać zarówno ze skierowaniem od lekarza rodzinnego, jak i na własną rękę. Jeśli nic nam nie dolega, najczęściej wystarczy wykonać badanie 4 parametrów: OB (odczyn Biernackiego), ogólna morfologia krwi, stężenie glukozy i poziom cholesterolu.

Jeśli cierpimy na przewlekłe choroby (np. nadciśnienie, problemy z tarczycą, cukrzyca), może dostać skierowanie na dodatkowe badania, odpowiednie dla naszego stanu zdrowia.

Jak oczyścić krew z cholesterolu? [10 zdjęć]

Miażdżyca jest chorobą, na którą pracujemy sami. Jest przewlekłym procesem zapalnym dotykającym głównie...

zobacz galerię

3. Jak się przygotować do badań krwi

Aby uzyskać jak najbardziej wiarygodne wyniki, warto dowiedzieć się, jak właściwie przygotować się do badania krwi.

3.1. Morfologia ogólna

• najlepiej jest oddawać krew rano, będąc na czczo (od ostatniego posiłku powinno upłynąć minimalnie 8 godzin),
• godzinę przed badaniem dobrze jest wypić szklankę wody - dzięki temu krew się rozrzedzi, co ułatwi pobranie próbki przez laborantkę,
• jeśli przyjmujemy leki na stałe, powinniśmy wcześniej skonsultować z lekarzem prowadzącym, czy przed badaniem krwi powinniśmy je zażyć,
• w dniu poprzedzającym badanie powinniśmy zrezygnować z wysiłku fizycznego, dobrze jest się porządnie wyspać. Będąc w poczekalni dobrze jest odpocząć choć 15 minut - ewentualne zmęczenie może wpłynąć na ilość białych krwinek we krwi,
• jeśli krew ma być pobierana dziecku, możemy zastosować specjalny krem znieczulający, który nakładamy na miejsce wkłucia - powinniśmy to zrobić jeszcze w domu.

3.2. Stężenie glukozy we krwi

• zasady są te same, co w przypadku morfologii,
• jeśli lekarz zalecił test obciążenia glukozą (jest to badanie obowiązkowe w ciąży; krew jest badana po godzinie oraz po dwóch godzinach od wypicia glukozy), powinniśmy do czasu ostatniego pobrania krwi spokojnie siedzieć w poczekalni - jakikolwiek wysiłek może fałszować wynik.

3.3. Odczyn Biernackiego

• zasady również są takie same, jak w przypadku morfologii i poziomu stężenia glukozy we krwi,
• w czasie okresu, ciąży i połogu lepiej nie wykonywać tego badania, ponieważ OB może w tym czasie być fizjologicznie podwyższone.

3.4. Poziom cholesterolu we krwi

• na to badanie powinniśmy stawić się na czczo, najlepiej rano, od ostatniego posiłku powinno minąć około 14-16 godzin,
• w dniu poprzedzającym badanie najlepiej zjeść nietłustą, lekką kolację,
• w kilku wcześniejszych dniach przed badaniem powinniśmy jeść normalnie - bez ograniczeń, ale też bez objadania się.

4. Dlaczego najlepiej badać krew rano

Fizjologiczne zmiany, które zachodzą w naszych organizmach, podporządkowane są rytmowi dobowemu. Stężenie jonów magnezu, potasu i sodu jest najniższe rano, a najwyższe w nocy.

Stężenie fosforanów jest najwyższe w nocy, rano zaś przyjmuje wartości bardzo niskie. Kreatynina z kolei, której zawartość we krwi świadczy o stanie zdrowia nerek, najwyższy poziom osiąga wieczorem.

Poziom glukozy zwiększa się w nocy, opada zaś w ciągu dnia. Jest on istotny dla chorych na cukrzycę lub będących w grupie ryzyka. Dlatego zawsze lepiej jest rano oddawać krew do badań.

Poziom żelaza także powinien być oceniany na podstawie próbki pobranej rano, bo po południu jego stężenie we krwi osiąga najwyższy poziom.

Hemoglobina, bez której wchłanianie wapnia i żelaza jest utrudnione, najbardziej miarodajna będzie w godzinach porannych.

Jeżeli chodzi natomiast o oznaczanie hormonów płciowych lub tarczycy, czas pobrania krwi nie ma wpływu na wynik badań krwi.

5. Jak przebiega badanie krwi

Próbkę krwi do badania zwykle pobiera się z żyły w zgięciu łokciowym. Może być również pobrana z żyły na grzbiecie dłoni lub stopy. Do badania używane są igły o różnej grubości, połączone ze specjalnymi pojemnikami na krew.

Przed wkłuciem zakładana jest opaska uciskowa (tzw. staza), a miejsce pobrania jest dezynfekowane. Krew w pojemnikach trafia do laboratorium, gdzie specjaliści badają krew, oraz oceniają jej budowę i skład pod mikroskopem.

Zdarza się, że krew jest badana automatycznie, w specjalnym analizatorze. Analiza składu krwi jest w tym przypadku przeprowadzana automatycznie.

6. Co może wpływać na wynik badania krwi

Warto dowiedzieć się jakie czynniki mogą zmieniać lub fałszować wyniki badań poszczególnych składników krwi.

• próby wątrobowe (AIAT, AspAT) - wynik może być podwyższony po zażyciu leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, sterydów anabolicznych, antybiotyków, sulfonamidów, a także po spożyciu dużej dawki syntetycznej witaminy C,
• prolaktyna - jej poziom zwiększa się podczas regularnego zażywania tabletek antykoncepcyjnych i po alkoholu,
• potas - jego stężenie spada po lekach moczopędnych,
• magnez - poziom tego pierwiastka maleje po nadużyciu alkoholu, doustnych środków antykoncepcyjnych oraz kawy, rośnie zaś po dużych dawkach witaminy D3 i wapnia,
• cholesterol i lipidy - ich stężenie będzie znacznie wyższe po tłustym posiłku, natomiast niższe po antybiotykach i alkoholu,
• kwas moczowy - jego poziom będzie niższy niż w rzeczywistości po wypiciu alkoholu oraz po zażyciu lekach na przeziębienie,
• jod - wyższe stężenie może być skutkiem przyjmowania hormonów tarczycowych, kwasu acetylosalicylowego, testosteronu oraz środków antykoncepcyjnych,
• hormony tarczycy - na ich podwyższony poziom mogą wpływać środki zawierające kortykosteroidy oraz jod, a także polopiryna lub aspiryna,
• glukoza - jej poziom we krwi zmniejsza się po przyjęciu dużych dawek witaminy C, sterydów, alkoholu, salicylanów, kofeiny, leków moczopędnych i papierosów,
• czas krzepnięcia krwi - wydłuża się, jeśli przed badaniem zażyjemy salicylany (aspiryna, polopiryna),
• bilirubina - jej stężenie podnosi się po wypiciu alkoholu, po spożyciu dużych ilości witaminy C i po barbituranach,
• amoniak we krwi - wysokie stężenie we krwi może wynikać ze spożycia dużej dawki alkoholu przed snem lub zażywania leków przeciwbólowych.

7. Kiedy powinniśmy wykonać badanie krwi

Badania krwi powinniśmy profilaktycznie wykonywać raz lub dwa razy do roku. Czasem jednak, w określonych sytuacjach warto zdecydować się na to badanie wcześniej.

Powinniśmy je wykonać gdy:

• odczuwamy łamanie w kościach - może to świadczyć o chorobie reumatycznej lub o stanie zapalnym w organizmie (przydatne będzie OB i ogólna morfologia),
• odczuwać ciągłe zmęczenie, wypadają ci włosy - możesz mieć niedobór żelaza, za mało krwinek czerwonych, zbyt niski poziom hemoglobiny lub problemy z tarczycą (dobrze jest zbadać poziom hormonów tarczycowych - TSH, FT3 i FT4; poziom żelaza oraz wykonać ogólną morfologię),
• jeśli przyjmujesz środki przeciwbólowe - ibuprofen i paracetamol, główne ich składniki, przyjmowane często i w dużych ilościach mogą uszkadzać wątrobę (wykonaj AspAT i AIAT),
• jeśli cierpisz na nadwagę - powinieneś sprawdzić czy nie grozi ci choroba wieńcowa lub czy nie masz niedoczynności tarczycy (najlepiej wykonać badanie krwi z oznaczeniem stężenia poziomu całkowitego cholesterolu, HDL, LDL; dobrze też sprawdzić hormony tarczycowe - TSH, FT3 i FT4),
• odczuwasz ciągłe pragnienie - możesz cierpieć na cukrzycę lub nadczynność tarczycy (wykonaj badanie stężenia cukru we krwi oraz OB, na tarczycę - TSH),
• ciągle znajdujesz na swojej skórze siniaki - mogą tworzyć się przy niskiej krzepliwości, lub może w ten sposób objawiać się cukrzyca (najlepiej wykonać badanie poziomu cukru oraz czasu krzepliwości),
• szybko tracisz na wadze - szybka utrata kilogramów może być oznaką nadczynności tarczycy lub choroby nowotworowej (wykonaj badanie stężenia hormonów TSH, FT3 i FT4 oraz morfologię ogólną),
• jeśli gustujesz w mocnych alkoholach - substancja ta, spożywana w nadmiarze uszkadza wątrobę (najlepiej wykonać badanie stężenia we krwi enzymu GGTP).

8. Interpretacja wyników krwi

Po wykonaniu badania krwi dostajemy z laboratorium wynik zawierający różne symbole. Obok wartości właściwym parametrom naszej krwi, zamieszczane są normy. Zapisane są w przedziałach od - do. Jeżeli wynik mieści się w tym zakresie, oznacza to, że jest prawidłowy.

Przyjęto za normę średnią wyników analiz u 95% ludzi całkowicie zdrowych. Wyniki nie mieszczące się w ustalonych normach może mieć zatem osoba zdrowa. W takich sytuacjach najczęściej lekarze mówią, że taka jest jej uroda.

Zwykle dotyczy to podwyższonego poziomu trójglicerydów i cholesterolu (do 220). Zanim jednak upewnimy się, że taki wynik nie wynika ze stanu chorobowego, będziesz zapewne musiał powtarzać kilka razy.

Podawane przez dana laboratorium mogą odbiegać od siebie. Wynika to ze stosowania różnych metod oznaczania różnych części składowych krwi. Stąd też nie powinniśmy nigdy samodzielnie interpretować wyników badań krwi. Zawsze powinien robić to lekarz.