Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Małgorzata Waszkiewicz

Badanie proktologiczne (per rectum) i resekcja odbytnicy

Badanie proktologiczne (per rectum) powinno być wykonywane regularnie w ramach profilatyki zdrowotnej.
Badanie proktologiczne (per rectum) powinno być wykonywane regularnie w ramach profilatyki zdrowotnej. (123rf)

Badanie proktologiczne jest znane również jako badanie per rectum. Nie należy ono do komfortowych, ponieważ wymaga wprowadzenia palca do odbytu. Dzięki temu lekarz jest w stanie ocenić tkanki odbytnicy. Pacjenci często uważają badanie proktologiczne za krępujące i naruszające ich intymność. Należy jednak zdawać sobie sprawę, iż jest ono integralną częścią pełnego badania lekarskiego, w pewnych sytuacjach równie ważną jak osłuchiwanie serca, płuc, oglądanie gardła czy badanie palpacyjne brzucha. Zdarza się, że badanie per rectum ratuje życie.

spis treści

1. Cel badania proktologicznego

Badanie per rectum polega na wprowadzeniu przez lekarza palca do odbytu na głębokość około 8 cm, aż do tzw. fałdu Kohlrauscha. Stosowane jest w ginekologii, proktologii, urologii i andrologii.

Badanie proktologiczne umożliwia ocenę stanu odbytu, jego śluzówki i kanału, odbytnicy oraz przestrzeni zaodbytniczej. Jednocześnie pozwala sprawdzić stan narządów z nią sąsiadujących: kości krzyżowej i guzicznej, jelita krętego, ślepego, wyrostka robaczkowego, dołu kulszowo-odbytniczego oraz dolnej pętli esicy.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Badania profilaktyczne po 50 roku życia"

Badanie per rectum służy również ocenie kondycji męskich organów - dna pęcherza moczowego, nasieniowodów, pęcherzyków nasiennych, gruczołu krokowego czy opuszek prącia.

U kobiet natomiast pomocne jest w diagnostyce stanów chorobowych tylnej powierzchni macicy, górnego odcinka pochwy, jajników, szyjki macicy, zagłębienia maciczno-odbytniczego, a także w badaniu główki płodu u kobiet ciężarnych.

2. Wskazania do badania per rectum

Istnieje szereg sytuacji, w których wynik badania proktologicznego jest kluczowy w ukierunkowaniu dalszej diagnostyki i podjęcia odpowiedniego leczenia. Można je podzielić na kilka grup:

  • chirurgiczne (rozpoznawanie i kwalifikacja do leczenia ropni okolicy odbytu, torbieli włosopochodnych, nowotworów jelita grubego, zapalenia wyrostka robaczkowego),
  • urologiczne (ocena gruczołu krokowego),
  • ginekologiczne i położnicze,
  • ogólnolekarskie (diagnostyka krwawień z przewodu pokarmowego).

Badanie proktologiczne powinno być wykonywane regularnie w ramach profilaktyki zdrowotnej. Zdarzają się sytuacje, kiedy powinniśmy wykonać je jak najszybciej, należy do nich:

  • krwawienie z odbytnicy,
  • obecności świeżej krwi w stolcu,
  • dodatni wynik testu na krew utajoną w stolcu,
  • niewyjaśniona utrata masy ciała,
  • niedokrwistość,
  • weryfikacja badań radiologicznych jelita grubego,
  • zmiana częstości i charakteru wypróżnień (występujące często naprzemiennie zaparcia i biegunki),
  • silne bóle brzucha,
  • ból okolic odbytu,
  • uciążliwy świąd odbytu,
  • problemy z oddawaniem moczu u mężczyzn,
  • ból przy wypróżnianiu,
  • uczucie niepełnego wypróżnienia,
  • nieprawidłowa wydzielina z odbytu.
Per rectum - zdjęcie
Per rectum - zdjęcie

Metoda badania per rectum (u mężczyzny).

zobacz galerię

3. Przygotowanie do badania proktologicznego

Nie ma konieczności specjalnego przygotowywania się do per rectum - wykonywania lewatywy, wlewki doodbytniczej czy stosowania czopków przeczyszczających, chyba że lekarz zaleci inaczej.

Przed wykonaniem badania należy pamiętać, aby zgłosić, czy istnieje reakcja alergiczna na lateks lub środek znieczulający. W trakcie per rectum pacjent powinien informować specjalistę o wszystkich odczuciach, takich jak na przykład ból, dyskomfort czy pieczenie.

4. Przebieg badania proktologicznego

Badanie per rectum jest wykonywane bez znieczulenia, miejscowo stosowany jest jedynie specjalny żel. Lekarz przeprowadzający badanie przez odbyt znajduje się zwykle z tyłu bądź z boku pacjenta. Badany proszony jest o przyjęcie jednej z trzech pozycji:

  • leżącej na boku z nogami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych, z kolanami blisko brody,
  • kolankowo-łokciowej - pacjent klęczy na kozetce lekarskiej, podpierając się na przedramionach,
  • stojącej, z pochylonym do przodu tułowiem.

Lekarz zakłada gumowe rękawiczki i rozpoczyna się pierwszy etap badania, jakim jest oglądanie okolicy odbytu przy odpowiednim oświetleniu. Dzięki temu specjalista jest w stanie sprawdzić, czy nie występują:

  • otarcia,
  • zaczerwienienia,
  • pęknięcia skóry,
  • ślady krwi,
  • owrzodzenia,
  • wypadanie śluzówki odbytu,
  • żylaki odbytu,
  • przetok okołoodbytniczych,
  • ropnie,
  • torbiele włosopochodne,
  • zmiany o podłożu nowotworowym,
  • zmiany charakterystyczne dla chorób przenoszonych drogą płciową.

Następnie na swój palec lekarz nakłada odpowiednią ilość substancji o właściwościach poślizgowych oraz znieczulujących i delikatnie wprowadza palec przez odbyt do odbytnicy. Ocenia długość i stan kanału odbytu (odcinka pomiędzy odbytem a bańką odbytnicy) i napięcie zwieraczy.

Przesuwając palec bada w każdym z tych miejsc pełny obwód odbytnicy, oceniając wymienione powyżej struktury. Ostatnim etapem badania proktologicznego jest oglądanie, już po wyjęciu palca, treści w bańce odbytnicy pod kątem stwierdzenia ewentualnej obecności krwi, treści ropnej czy śluzu.

Po badaniu pacjent otrzymuje ligninę bądź papierowy ręcznik, aby oczyścić okolicę odbytu i po chwili może wrócić do codziennych obowiązków.

5. Co to jest resekcja odbytnicy?

Resekcja odbytnicy to operacyjne usunięcie części odbytu. Zabieg wykonuje się w celu naprawy uszkodzeń wywołanych przez choroby dolnej części układu trawiennego, na przykład raka odbytnicy.

W takim przypadku operacja daje 45% szans na powrót do zdrowia. Badaniem, które jest jednym z najcenniejszych badań na początku diagnostyki jest badanie per rectum. Pozwala ono wykryć wiele zmian toczących się w obrębie odbytnicy, które można skutecznie leczyć we wczesnych stadiach zaawansowania.

Zobacz także:

6. Przygotowanie do resekcji odbytnicy

Na początku lekarz przeprowadza z pacjentem dokładny wywiad medyczny i wykonuje badanie per rectum. Następnie zleca wykonanie dodatkowych badań, takich jak:

  • badanie rentgenowskie jelita grubego i odbytu,
  • sigmoidoskopia,
  • kolonoskopia,
  • rezonans magnetyczny.

Na kilka dni przed operacją pacjent musi być na ścisłej diecie, a dzień przed operacją przyjmować jedynie płyny. Ponadto niekiedy zaleca się wykonanie serii lewatyw lub przyjmowanie środków na przeczyszczenie, aby opróżnić jelita.

Pacjentowi podaje się także doustne środki przeciwzapalne w celu zmniejszenia ilości bakterii w jelicie i zapobieganiu pooperacyjnych infekcji.

7. Przebieg resekcji odbytnicy

Chirurg usuwa fragmenty odbytu zajęte chorobą lub perforowane. Jeśli uszkodzona część nie jest zbyt duża, zszywa na nowo pozostałe fragmenty.

Resekcja odbytnicy wiąże się często z koniecznością założenia stomii, najczęściej na stałe, w taki sposób, by zachowana została możliwość wydalania produktów przemiany materii i gazów.

8. Opieka pooperacyjna po resekcji odbytnicy

Opieka pooperacyjna zakłada monitorowanie ciśnienia krwi, pulsu, oddychania i temperatury. Zwykle oddychanie jest płytkie z powodu znieczulenia w czasie operacji. Ponadto obserwuje się ranę po operacji.

Choremu podaje się dożylnie płyny i elektrolity, dopóki nie będzie mógł zacząć przyjmować płynów, a następnie produktów stałych. Większość pacjentów zostaje wypisanych ze szpitala w ciągu 2-4 dni po operacji.

9. Ryzyko powikłań po resekcji odbytnicy

Pacjent, u którego wystąpił na przykład guz odbytu i przeszedł resekcję odbytnicy musi liczyć się z ryzykiem wystąpienia powikłań po operacji. Szczególnie zagrożone są osoby z chorobami serca i słabszymi systemami odporności. Niepokojącymi objawami w trakcie i po operacji są:

  • silne krwawienie,
  • infekcja rany,
  • stan zapalny i skrzepy krwi w nogach,
  • zapalenie płuc,
  • zatorowość płucna,
  • problemy z sercem wywołane reakcją alergiczną na znieczulenie ogólne.

Pacjenci powinni poinformować lekarza, gdy pojawią się następujące symptomy, zwłaszcza po wypróżnieniu:

  • nasilony ból,
  • opuchlizna,
  • zaczerwienienie,
  • wydzielina,
  • krwawienie.
  • ból głowy,
  • ból mięśni,
  • zawroty głowy,
  • gorączka,
  • nasilony ból w podbrzuszu,
  • zatwardzenie,
  • mdłości,
  • wymioty,
  • czarne, smoliste stolce.

10. Śmiertelność po resekcji odbytnicy

Śmiertelność u pacjentów z różnymi chorobami, na przykład z rakiem odbytnicy, którzy przeszli operację spada z około 28% do mniej niż 6%, dzięki profilaktycznemu użyciu antybiotyków przed i po operacji.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Dieta matki karmiącej
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze