Berberys - gatunki, właściwości lecznicze, przepis na nalewkę z berberysu

Berberys zwyczajny jest najczęściej kojarzony z ozdobną rośliną, którą chętnie sadzimy w przydomowych ogródkach. Mało kto wie, że berberys ma wiele właściwości leczniczych. Między innymi wspomaga regenerację wątroby i zmniejsza dolegliwości układu pokarmowego.

1. Co to jest berberys

Berberys, czyli kwaśnica, to rodzaj krzewów z przepięknymi, dekoracyjnymi liśćmi. Ma kilkaset gatunków, które różnią się od siebie przede wszystkim barwą i jej nasyceniem.

Wiele osób uważa, że berberys w kolorze czerwonym jest najładniejszy i z tego względu często zauważany jest rodzaj Thunberga. Posiada on odmiany prezentujące pełną paletę czerwieni i drobne żółte kwiaty, które ożywiają całość i są bardzo dobrze widoczne.

Zobacz film: "Kluczowe błędy w pielęgnacji ogrodu"

Berberys jest krzaczasty, ma rozgałęzione i liczne pędy, które mogą osiągnąć ponad 150 cm. Kwaśnica ma ciernie i owalne, gęsto ułożone liście.

Ich zabarwienie może przybierać wiele odcieni zieleni, żółci lub czerwieni. Kolor ten zmieniają na jesieni, by opaść tuż przed nadejściem zimy. Berberys kwitnie w drugiej połowie kalendarzowej wiosny.

Małe, żółte kwiaty ładnie pachną i sprawiają, że krzew wygląda przepięknie. Następnie rozwijają się czerwone, lekko podłużne owoce, które długo wiszą na gałęziach, a w zimie są podkradane przez ptaki.

2. Sadzenie berberysa

Berberys to barwny krzew, który można kształtować w łatwy sposób. Ładnie wygląda zarówno w prywatnych ogrodach, jak również na terenie parku.

Kwaśnica może być sadzona oddzielnie lub blisko siebie, jeżeli chcemy uzyskać gęsty żywopłot. Wówczas przerwa między sadzonkami nie może być mniejsza niż 20-25 cm.

Odstępy 35-40 cm umożliwią rozwój naturalnego żywopłotu, bez konieczności przycinania. Roślina nie ma zbyt dużych wymagań i jest odporna na zanieczyszczenia. Dobrze czuje się w pełnym słońcu, ale półcień też jej nie zaszkodzi.

3. Uprawa krzewu

Inne preferencje krzewu wynikają z konkretnej odmiany i warto o niej poczytać przed rozpoczęciem uprawy. Dla przykładu Berberys zimozielony nie toleruje mrozu i suszy, a wyjątkowo dobrze rośnie w miejscach osłoniętych od wiatru.

Bardzo często wybierany jest Berberys czerwonolistny i Berberys czerwony. Ten gatunek lubi słońce, ale bardziej zacienione miejsce wzbogaca kolor liści.

Ponadto krzew dobrze znosi mrozy i ma szybką umiejętność regerancji. Gleba do uprawy powinna być przepuszczalna i lekka. Najlepszy będzie odczyn neutralny lub lekko kwaśny.

4. Pielęgnacja

Najważniejszym elementem, którego nie należy pomijać jest przycinanie. Co roku wiosną najlepiej zająć się skróceniem gałęzi, dzięki czemu roślina bardziej się zagęści i zacznie szybciej rosnąć.

Co kilka lat warto usunąć stare pędy, które nie wyglądają już najlepiej. Na etapie podcinania warto skupić się na nadaniu preferowanego kształtu.

Podczas zabiegów pielęgnacyjnych wymagane jest założenie rękawic, aby uniknąć skaleczenia dłoni przez ciernie. Umiarkowane podlewanie zapewnia najlepsze warunki do wzrostu rośliny.

Berberys to krzew idealny dla początkujących ogrodników, cechuje go duża odporność na choroby i szkodniki. Spełnienie podstawowych warunków uprawy zaowocuje rozwojem sadzonki.

5. Gatunki i odmiany rośliny

Wśród gatunków i odmian berberysów wyróżnić możemy:

• Berberys Atropurpurea - odmiana o intensywnie purpurowych liściach w pełnym słońcu, półcień powoduje zmianę barwy na zielonkawą. Roślinę wyróżnia powolny wzrost.
• Berberys Bagatelle - ma maksymalnie pół metra wysokości. Czerwonobrązowe liście przed nadejściem zimy przekształcają się w pomarańczo- lub szkarłatnoczerwone.
• Berberys Coronita - przepiękna, ozdobna i dwukolorowa odmiana. Czerwone liście na brzegach stają się zielonożółte.
• Berberys Harlequin - odmiana Berberysu Thunberga, osiąga nawet dwa metry wysokości. Czerwone listki mają wiele barwnych kropek.
• Berberys Rose Glow - roślina posiada czerwone liście ozdobione białymi i szarymi kropkami.
• Berberys bukszpanolistny Nana - przypomina bukszpan i jest idealny do formowania. Rośnie do 50 cm, najlepiej w miejscach słonecznych.
• Berberys Jytte - Krzew przybiera formę kuli, osiągającą 1,5 m wysokości. Jesienią ma piękne, granatowe owoce.
• Berberys Juliany - odmiana 3-4 metrowa, która ma dość nietypowy wygląd. Kanciaste gałęzie są pokryte długimi cierniami i owalnymi listkami. W maju pojawiają się żółte kwiaty w skupiskach, które później stają się niebieskoczarnymi owocami.
• Berberys brodawkowaty - krzew powoli rośnie (maksymalnie do 1,5 m), składa się z ciemnozielonych liści, przypominających skórę. Kwitnie na żółto i nie gubi liści na zimę. Na gałęziach są małe, brązowe kulki.
• Berberys zwyczajny - roślina kolczasta, rozwijająca się do 3 metrów. We wrześniu jest pokryty czerwonymi, jadalnymi jagodami. Jest krzewem ozdobnym i leczniczym.

6. Liście i owoce berberysu

Liście berberysu wykorzystywane w medycynie naturalnej zbiera się w maju i czerwcu. Następnie suszy się je w miejscach ciemnych i napowietrzonych.

Owoce berberysu są najlepsze w sierpniu lub we wrześniu. Mają wówczas jaskrawo-czerwony kolor. Osusza się je w temperaturze 30 stopni, a następnie w 50-60 stopniach.

Korę berberysu pozyskuje się z młodych, maksymalnie 3-letnich gałązek na wiosnę. Niestety zmniejsza się populacja krzewu, więc korzenie i kora nie jest już zbierana, mimo że ma wspaniałe właściwości lecznicze.

7. Zastosowanie lecznicze

Owoce berberysu od dawna były znane w medycynie ludowej, stosowano go między innymi w trakcie leczenie szkorbutu.

W leczeniu wielu schorzeń polecała go święta Hildegarda. Wykorzystywano również korę, liście oraz korzenie krzewu. Berberys był zalecany chorym na schorzenia wątroby, po kolce wątrobowej oraz kamicy żółciowej ze względu na działanie żółciopędne.

Do tej pory w krajach tropikalnych krzew jest wykorzystywany w przypadku malarii i cholery.

Należy pamiętać, by berberysu nie przyjmować przez długi czas, ponieważ berberyna odkłada się na sercu, wątrobie i trzustce.

8. Właściwości profilaktyczne

Berberys jadalny nie bez powodu bywa nazywany cytryną Północy. Imponuje zawartością witaminy C i jest szczególnie polecany w trakcie sezonu jesienno-zimowego.

Berberys suszony ma wspaniałe właściwości profilaktyczne i wspomaga odporność organizmu.

W składzie omawianej rośliny obecna jest również berberyna, czyli substancja bioaktywna, należąca do grupy alkaloidów.

Berberyna pobudza przemianę materii, zmniejsza oporność na insulinę, sprzyja też namnażaniu się dobrych bakterii w układzie pokarmowym.

Działa też korzystanie na pracę układu krążenia. Zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych i zapobiega krwawieniom.

Wykazuje działanie przeciwdepresyjne, przeciwnowotworowe, przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Napar z liści berberysu stosuje się też w problemach z układem pokarmowym.

Wspomaga terapię zaburzeń trawienia, pojawiających się wzdęć, biegunki i zaparć.

Łagodzi bóle żołądka, nudności i wymioty, a także wspomaga apetyt.

9. Berberys na przeziębienie

Owoce można dodać do herbaty, aby uzyskać pyszny i zdrowy napój, szczególnie gdy ma się podwyższoną temperaturę.

Polecane jest także przygotowanie wywaru z berbyresu na przeziębienie z 1 łyżki rozdrobnionych owoców i szklanki wrzącej wody.

Całość należy powoli gotować przez 3 minuty. Płyn powinien ostygnąć przez kwadrans, po tym czasie można go przecedzić.

Ze względu na dużą ilość witaminy C napój należy pić 2-3 razy dziennie po maksymalnie pół szklanki. Można do niego dodać wybrane dodatki i osłodzić miodem lub cukrem.

Napar wspaniale rozgrzewa, uzupełnia niedobory witamin i wspomaga powrót do zdrowia.

10. Napar na na uspokojenie i odchudzanie

Berberys jest polecany dla osób, które żyją w ciągłym biegu i często są narażone na stres. Roślina ta wycisza, poprawia nastrój i działa na problemy z koncentracją.

Ułatwia również zaśnięcie i wspomaga spokojny, głęboki sen. Owoce pobudzają przemianę materii i produkcję soków trawiennych.

Ponadto berberys ma lekkie działanie moczopędne i przeczyszczające. Umożliwia łatwiejsze oczyszczenie i pozbycie się toksyn z organizmu.

11. Domowe przetwory

Należy pamiętać, że produktów z berberysem nie powinny stosować kobiety w ciąży ani dzieci. Z Berberysu można przygotować domowe przetwory, na przykład dżem, powidła lub marmoladę.

Berberys nadaje się także do produkcji soków, konfitur, syropów i likierów. Przed wiekami nalewka z berberysu była bardzo ceniona przez polskich szlachciców.

Z kolei na zaparcia i ból głowy polecane jest wino z berberysu. Berberys, zwłaszcza suszony, jest często stosowany w kuchni perskiej i irańskiej, między innymi jako dodatek do pilawu.

11.1. Przepis na nalewkę z berberysu

Nalewka z berberysu

• 1 kg owoców berberysu,
• 0,5 kg cukru,
• laska wanilii,
• kawałek suszonego kłącza imbiru,
• 1 litr wódki spirytusowej (ok. 50 %).

Owoce oczyść i dokładnie umyj. Przesyp je do gąsiora, dołóż wanilię i imbir. Wsyp cukier, wlej wódkę i zamknij gąsior.

Naczynie postaw w nasłonecznionym miejscu i nie ruszaj przez dwa tygodniu.

Po tym czasie dodaj do środka 100 gram cukru i zaczekaj, aż drobinki się rozpuszczą. Przelej nalewkę przez bibułę lub filtr do butelek i szczelnie je zamknij.

Ustaw je w chłodnym i ciemnym miejscu, są gotowe do spożycia po pół roku.

11.2. Przepis na przecier z berberysu

Owoce Berberysu starannie oczyść, umyj i osusz. Przełóż je do rondla i zalej niewielką ilością wrzącej wody. Dodaj cukru według uznania lub zostaw owoce bez niczego.

Gotuj pod przykryciem aż owoce się rozgotują. Poczekaj aż masa przestygnie, kolejno przejrzyj ją przez sito. Przecier przełóż do dowolnych słoiczków i zakręć.

Następnie wstaw je do garnka z wodą do takiej temperatury, jaką mają owoce w pojemniczkach. Podgrzej do 90 stopni i gotuj przez 15-20 minut.

Dokręć słoiczki i odstaw w ciemne miejsce.

12. Berberys w łazience

Roślina ta znalazła też zastosowanie w kosmetyce. Ze względu na działanie bakteriobójcze polecana jest osobom zmagającym się z trądzikiem.

Likwiduje też przebarwienia skóry, w czym pomagają obecne w roślinie flawony i flawonoidy.

Berberys wspomaga też leczenie siników i śladów po uderzeniu. Wykorzystuje się go również do produkcji kremów do opalania.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.