Obrzęk limfatyczny po mastektomii

Limfa (chłonka) to jeden z płynów ustrojowych, który powstaje przez przesączanie z naczyń krwionośnych w niemal każdej części ciała człowieka. Jest ona odprowadzana naczyniami limfatycznymi, których system łączy się z układem krwionośnym. Na przebiegu naczyń limfatycznych znajdują się węzły chłonne, struktury, których zadaniem jest filtrowanie limfy. Opuszczając węzeł, limfa pozbawiona jest bakterii i innych komórek, a także toksyn, w których neutralizacji bierze udział węzeł. Płyn trafiający do naczyń krwionośnych jest więc już wstępnie oczyszczony.

1. Usuwanie węzłów chłonnych i jego konsekwencje

Kiedy dojdzie do uszkodzenia lub usunięcia naczyń bądź węzłów chłonnych którejś okolicy ciała, chłonka nie ma już swobodnej drogi odpływu z danego rejonu. Dochodzi wtedy do zastoju limfy, manifestującego się jako obrzęk w obrębie skóry i tkanki podskórnej. Obrzęk limfatyczny powstaje np. z powodu zakażenia, operacji, nowotworu, bliznowacenia, zakrzepicy żył głębokich, urazu czy też radioterapii.

2. Obrzęk limfatyczny po usunięciu piersi

W przypadku chirurgicznego leczenia raka piersi istnieje ryzyko wystąpienia obrzęku limfatycznego kończyny górnej i/lub klatki piersiowej. Usunięte zostają bowiem często węzły chłonne pachowe, co doprowadza do zaburzeń odpływu limfy z tych okolic ciała. Obrzęk limfatyczny może dotyczyć całej kończyny lub tylko jej części, np. przedramienia. Powikłanie to może się pojawić po mastektomii radykalnej zmodyfikowanej oraz po mastektomii częściowej (operacji oszczędzającej pierś BCT), jeśli usunięto pachowe węzły chłonne.

Zobacz film: "Czy rak boi się noża?"

Dotyczy ono 10-20% kobiet po całkowitej amputacji piersi. Zastój chłonki rozwija się od kilku dni do nawet kilku lat po operacji. Należy go różnicować z niewielkim obrzmieniem w okresie pooperacyjnym, które mija najdalej po 4-6 tygodniach. Nieleczony obrzęk limfatyczny po mastektomii może ulec pogorszeniu z czasem. Za to pomóc może szybka reakcja w razie pojawienia się pierwszych niepokojących objawów, mogących świadczyć o powstawaniu tego powikłania. Są to:

• opuchnięcie ramienia, ręki czy nawet palca,
• ciasno dopasowany rękaw, zegarek lub bransoletka, które wcześniej opasywały rękę wyraźnie luźniej,
• uczucie naciągniętej skóry na całej kończynie lub jej poszczególnych częściach,
• zmniejszona ruchomość w stawach dłoni, stawie nadgarstkowym czy ramiennym,
• uczucie ciężkości w całej kończynie górnej lub jej części,
• zmiana wyglądu skóry, zaczerwienienie,
• świąd, uczucie dyskomfortu,
• złe dopasowanie dobrego dotąd biustonosza.

Obrzęk limfatyczny może pojawić się czasem nie samoistnie, lecz po urazie - stłuczeniu czy przecięciu skóry danej okolicy, ewentualnie po oparzeniu słonecznym czy długim locie samolotem. Na początku może on być przejściowy i ustępować przy unoszeniu ręki. Skóra pozostaje w tym okresie miękka. Jednakże z czasem opuchlizna utrwala się, skóra twardnieje i staje się zaczerwieniona oraz ciepła i naciągnięta.

W razie pojawienia się któregokolwiek z wyżej wymienionych objawów warto stanąć nago przed lustrem i przyjrzeć się obu swoim kończynom górnym i klatce piersiowej w poszukiwaniu różnic w wielkości poszczególnych części ciała i zmian na skórze. Jeśli cokolwiek zaniepokoi, trzeba udać się do lekarza.

3. Jak uniknąć lub opóźnić pojawienie się obrzęku limfatycznego po mastektomii?

Warto pamiętać, by:

• unikać infekcji w obrębie kończyny górnej, gdyż te powodują zwiększone wytwarzanie limfy, co przy braku części lub wszystkich węzłów chłonnych grozi zastojem limfy. Należy więc szybko i skutecznie zaopatrywać wszelkie zranienia;
• unikać oparzeń w obrębie kończyny, w tym słonecznych, gdyż te również wywołują zwiększone wytwarzanie chłonki;
• nosić odzież nieprzylegającą nadmiernie do ciała;
• nie nadwyrężać mięśni kończyny po operowanej stronie, gdyż może to zapoczątkować obrzęk. Ważne jednak, by nie ograniczać używania kończyny, ponieważ umiarkowana praca mięśni ułatwia odpływ chłonki;
• unikać nadwagi, gdyż ta nierzadko łączy się z wystąpieniem i cięższym przebiegiem obrzęku.

W razie pojawienia się omawianego powikłania, niestety, nie jest możliwe całkowite wyleczenie. Można jednak „zaleczać” tę dolegliwość, zmniejszać jej objawy i ją kontrolować. Działanie to jest tym skuteczniejsze, im wcześniej po pojawieniu się pierwszych symptomów obrzęku się je rozpocznie. W leczeniu obrzęku limfatycznego stosujemy różne metody z zakresu fizjoterapii. Terapia powinna trwać do końca życia pacjentki, być intensywna i prowadzona pod okiem doświadczonego w tej dziedzinie rehabilitanta. Najczęściej stosuje się:

• kompresoterapię, czyli leczenie uciskiem, z zastosowaniem różnorodnych opasek i bandaży;
• masaż limfatyczny (inaczej drenaż limfatyczny), wykonywany przez fizjoterapeutę lub przy użyciu specjalnego aparatu.

Ryzyko wystąpienia obrzęku limfatycznego po mastektomii można znacząco zmniejszyć. Warto pamiętać o tym, przygotowując się do zabiegu usunięcia piersi.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.