Motylica wątrobowa (fascjoloza) - objawy, cykl rozwojowy, jak leczyć

Motylica wątrobowa jest pasożytem wywołującym chorobę zwaną fascjolozą. Jak bardzo niebezpieczne są dla człowieka te przywry? Jak się ich pozbyć? Jak rozpoznać objawy pasożytów wątroby? Co warto wiedzieć o rozwojowym cyklu motylicy wątrobowej?

1. Czym jest motylica wątrobowa (fascjoloza)?

Fascjoloza, inaczej choroba motylicza lub przywrzyca to choroba pasożytnicza wywoływana przez przywrę, zwaną motylicą wątrobową, pasożyta z rodziny płazińców. Choroba rozpowszechniona jest na całym świecie. Motylica wątrobowa po łacinie to Fasciola hepatica.

Człowiek staje się żywicielem przywry pasożytującej przypadkowo, ponieważ występuje ona głównie u bydła, owiec, kóz, świń, osłów i kilku innych gatunków zwierząt.

Zobacz film: "Uważaj na pasożyty. Możesz je mieć, nawet o tym nie wiedząc"

Motylica wątrobowa jest sporadycznie występującym u koni pasożytem. Zwierzęta te raczej atakowane są przez słupkowce zaliczane do Strongylus vulgaris, Strongylus edentatus, Strongylus equinus i Trichodontophorus. U człowieka przywra lokalizuje się w wątrobie i drogach żółciowych.

Przywra (wątrobowa motylica) wyposażona jest w przyssawki: przednią oraz brzuszną. Nie posiada otworu odbytowego. Oddycha przy użyciu całej powierzchni ciała. Układ wydalniczy, którym dysponuje motylica wątrobowa, spełnia głównie role osmoregulacyjne.

1.1. Fascjoloza a dikrocelioza

Specjaliści zajmujący się chorobami pasożytniczymi czasami diagnozują u pacjentów dikroceliozę. Za powstanie tej choroby odpowiada przywra lancetowata – motyliczka wątrobowa.

U chorych z tym schorzeniem zaobserwować można dolegliwości kolkowe pod prawym łukiem żebrowym. Gdy pasożytów jest w ciele bardzo dużo, przywry mogą doprowadzić do przerostu nabłonka dróg żółciowych.

2. Motylica wątrobowa (fascjoloza) - rozwój przywry

Cykl rozwojowy motylicy wątrobowej jest złożony. Przywra wyglądem przypomina pestkę dyni i ma wymiary 0,4-1,0 cm szerokości i 2,0-5,0 cm długości.

Jeśli trafią do sprzyjającego środowiska, w tym wypadku wodnego, przechodzą w stan larwalny, tzw. miracidium lub dziwadełko. Następnie larwa dostaje się do organizmu żywiciela pośredniego (w Polsce jest nim ślimak ziemno–wodny, błotniarka moczarowa) i w nim przechodzi w kolejne postacie larwalne, kolejno: sporocysta, redia i cerkaria.

Pod postacią larw znanych jako cerkarie opuszcza ciało ślimaka, osiada na roślinach wodnych, otaczając się osłonką (tworzy się cysta). Po pewnym czasie cerkaria przekształca się w kolejny stan larwalny. Powstaje metacerkaria i w takiej postaci czeka na połknięcie przez żywiciela ostatecznego.

Jeśli tak się stanie, osłonka otaczająca metacerkarię zostaje strawiona, larwa ulega uwolnieniu i przebija ścianę jelita, po czym wraz z krwią przedostaje się do wątroby ludzkiej, gdzie w przewodach żółciowych po ok. 7 dniach rozwija się dorosły osobnik.

Warto zaznaczyć, że żywicielem ostatecznym w przypadku fascjolozy może być człowiek lub zwierzę np. koza, owca, koń. Motylica wątrobowa w wielu przypadkach jest też pasożytem bydła, np. krów.

Motylica wątrobowa może przeżyć w organizmie człowieka nawet 10 lat. Co jakiś czas jaja pasożytów rozwiniętych wydalane są z kałem żywiciela ostatecznego. Jaja przywry w kale , aby uzyskać możliwość zdolność do zakażania, muszą przejść proces dojrzewania w określonych warunkach sprzyjających. Potrzebują do tego nie tylko ślimaków, ale również odpowiedniej wilgotności i temperatury.

3. Motylica wątrobowa (fascjoloza) - źródła zakażenia

Człowiek najczęściej zaraża się pasożytem poprzez picie nieprzegotowanej wody ze strumyków, potoków, jezior, rzek, ssanie źdźbła traw, zbóż, do których przyczepione są postacie larwalne przywry lub zjedzenie niemytych warzyw, uprawianych na podmokłych terenach, nawożonych odchodami zwierząt zarażonych tym pasożytem.

Możliwe jest też zarażenie się człowieka dojrzałą postacią przywry poprzez spożycie świeżej, niedogotowanej lub surowej wątroby zwierząt chorych na fascjolozę.

4. Motylica wątrobowa (fascjoloza) - objawy

W przypadku zarażenia się postacią larwalną przywry mogą wystąpić takie objawy, jak:

• powiększenie wątroby,
• nieregularna gorączka,
• zmiany skórne w postaci pokrzywki,
• nudności i wymioty,
• zaburzenia trawienia pokarmów,
• brak apetytu,
• żółtaczka,
• bóle mięśni,
• bóle stawów.

W razie zjedzenia dojrzałej postaci przywry może się ona przyssać do śluzówki gardła lub dalszego odcinka przewodu pokarmowego, co powoduje rozwój stanu zapalnego i obrzęku.

Jeśli przywra zlokalizuje się w górnych odcinkach przewodu pokarmowego, u pacjenta mogą pojawić się nasilone odruchy wymiotne, co może doprowadzić do wydalenia przywry wraz z wymiocinami.

5. Motylica wątrobowa (fascjoloza) - diagnostyka

Zarażenie przywrą potwierdza wysoki poziom eozynofili we krwi wraz z dodatnim wynikiem badania kału lub treści dwunastniczej na jaja tego pasożyta.

W diagnostyce fascjolozy przydatne są też badania serologiczne (hemaglutynacja pośrednia, odczyn wiązania dopełniacza, immunofluorescencja, immunoelektroforeza, ELISA).

6. Motylica wątrobowa (fascjoloza) - zapobieganie

Inwazjom motylicy można zapobiegać poprzez:

• niszczenie pasożytów środkami chemicznymi u żywicieli pośrednich,
• edukację ludzi, co może wpłynąć na zmianę zachowań na utrudniające wnikanie motylicy wątrobowej do organizmu człowieka,
• spożywanie tylko gotowanych potraw z wątroby zwierząt, które mogą być zarażone motylicą,
• niepicie wody nieprzegotowanej,
• dokładne mycie warzyw,
• unikanie potraw z surowych roślin uprawianych na podmokłych terenach.

W celu uniknięcia zarażenia motylicą wątrobową nie należy spożywać wody bezpośrednio ze zbiorników wodnych, np. stawów, a także nie wkładać do ust roślin, na których istnieje prawdopodobieństwo występowania larw motylicy. W razie kontaktu z takimi roślinami lub taką wodą należy umyć dokładnie ręce.

7. Motylica wątrobowa (fascjoloza) - leczenie

Standardowe leczenie fascjolozy polega na stosowaniu leków przeciwpasożytniczych, takich jak:

• triklabendazol,
• albendazol,
• bitionol.

Specjalista przepisuje odpowiednią dawkę leku w zależności od wieku pacjenta i nasilenia zakażenia. Stosowanie środków farmakologicznych powoduje obumieranie przywr.

W większości przypadków fascjoloza może być skutecznie leczona w warunkach ambulatoryjnych, jednak jeśli zakażenie przez długi czas nie zostało wykryte, chory może wymagać hospitalizacji.

A co z naturalnymi lekami na przywry? Preparaty ziołowe wspomagające leczenie fascjolozy to przede wszystkim:

• ostropest plamisty,
• orzech czarny,
• komosa piżmowa.

8. Motylica wątrobowa (fascjoloza) - powikłania

Możliwe powikłania fascjolozy, czyli choroby powodowanej przez motylicę wątrobową:

• uszkodzenie wątroby (w przypadku pojawienia się takich objawów chorej wątroby, konieczne może być leczenie zabiegowe np. chirurgiczne lub endoskopowe),
• zaburzenia dróg żółciowych, np. kamica żółciowa, zapalenie dróg żółciowych,
• niedokrwistość (zakażenie pasożytem może powodować utratę krwi z jelit, co może prowadzić do niedokrwistości, a także innych problemów związanym z niedoborem składników odżywczych),
• zapalenie płuc,
• żółtaczka,
• krwawienie z przewodu pokarmowego.

9. Jakie są typowe obszary występowania tej choroby?

Mieszkańcy, jakich krajów są w szczególności narażeni na objawy przywry (motylicy wątrobowej)? Fascjoloza, jako zakażenie pasożytnicze może występować endemicznie w wielu regionach świata, szczególnie w obszarach, gdzie istnieją odpowiednie warunki dla rozwoju tych pasożytów i ich żywicieli pośrednich, czyli ślimaków.

Na pasożyta motylicę wątrobową (Fasciola hepatica) narażeni w szczególności:

• obywatele Peru, Kolumbii, Chile, Boliwii, Ekwadoru,
• mieszkańcy niektórych regionów Afryki (choroba często występuje tam w obszarach wiejskich, gdzie hoduje się bydło, owce i kozy),
• ludzie zamieszkujący takie kraje jak Iran, Pakistan, Tajlandia, Indie.

10. Czy fascjoloza jest chorobą zakaźną i można ją przenosić między ludźmi?

Fascjoloza nie przenosi się bezpośrednio z człowieka na człowieka. Ludzie zazwyczaj zarażają się fascjolozą poprzez spożycie surowej lub niedogotowanej żywności, która zawiera metacerkarie, czyli larwy pasożyta. Metacerkarie te są obecne na roślinach lub w wodzie, w której były przetrzymywane przez żywiciela pośredniego, takie jak ślimaki.

Zakażenia pasożytami można uniknąć poprzez odpowiednie przygotowywanie i gotowanie jedzenia, a także dbałość o higienę osobistą, tak aby nie doszło do przypadkowego spożycia zakażonych metacerkariami roślin lub wody.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.