Rozwój nowotworu

Nowotwór rozwija się znacznie wcześniej zanim wystąpią pierwsze objawy u chorej osoby. Od momentu przekształcenia się zdrowej komórki organizmu w komórkę nowotworową do momentu wystąpienia pierwszych charakterystycznych objawów choroby nowotworowej mija wiele miesięcy, a nawet lat.

1. Jak powstaje komórka nowotworowa?

Wskutek zadziałania czynników wewnętrznych (np. zmian hormonalnych) lub zewnętrznych na organizm, może dojść do mutacji w materiale genetycznym określonej komórki. Komórka może ulega wówczas zjawisku tzw. apoptozy, czyli „umiera" znacznie wcześniej niż zakłada to jej „zegar biologiczny". Może jednak dojść do przeciwnego procesu - nadmiernego wzrostu komórki. Takie komórki, dzieląc się, przekazują swoje „nieprawidłowe" właściwości komórkom potomnym. Podczas takiego nieprawidłowego podziału powstaje w organizmie skupisko komórek. Tym skupiskiem, powstałym w wyniku niekontrolowanego podziału komórek nazywamy nowotworem. Proces przekształcania się komórki zdrowej w nowotworową zwany jest transformacją nowotworową.

2. Geny uczestniczące w transformacji nowotworowej

Po zadziałaniu określonego czynnika rakotwórczego (tzw. czynnika kancerogennego) na organizm, dochodzi do aktywacji tzw. protoonkogenów w onkogeny. Protoonkogeny, to geny znajdujące się w każdej zdrowej komórce. Są one odpowiedzialne za procesy kodowania białek komórkowych. Właściwość tą tracą jednak m.in. w wyniku kontaktu z czynnikami kancerogennymi. Nabywają natomiast zdolności do kierowania nieprawidłowymi podziałami komórek, w których się znajdują.

3. Czynniki kancerogenne

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czym jest ból?"

Mają one zdolność do oddziaływania na komórki organizmu ingerując w ich materiał genetyczny.

Są to czynniki:
biologiczne

• wirus: Epstein-Barr, opryszczki, HIV, brodawczaka, wywołujący WZW typu B

fizyczne

• promieniowanie: jonizujące (radioizotopy, promieniowanie kosmiczne), gamma (radioterapia, tomografia komputerowa), rentgenowskie (X), słoneczne (UV)

chemiczne

• benzen (tworzywa sztuczne, włókna syntetyczne, barwniki, detergenty, pestycydy),
• fenol (barwniki, detergenty),
• uretan (sztuczne tworzywa),
• nikiel (przedmioty metalowe),
• azbest (materiały izolacyjne, tkaniny i farby ogniotrwałe, pokrycia dachowe),
• substancje smoliste (dym papierosowy),
• azotany i azotyny (substancje konserwujące żywność).

4. Komórki nabłonka a proces nowotworowy

Szczególnie narażone na działanie czynników kancerogennych są komórki tkanki nabłonkowej. Zmiany nowotworowe w obrębie komórek nabłonka zachodzą m.in. pod wpływem drażnienia błony śluzowej układu oddechowego dymem papierosowym, a także w wyniku częstego opalania lub korzystania z solarium.

5. Trzy etapy transformacji nowotworowej

• Inicjacja

Proces nowotworzenia rozpoczyna się od mutacji w materiale genetycznym określonej komórki organizmu. Dzieląc się, przekazuje ona tę nieprawidłowość w kodzie genetycznym komórkom potomnym, utrwalając mutację.

• Promocja

Komórka, w której doszło do zmiany w materiale genetycznym, przechodzi kolejne mutacje, coraz bardziej różniąc się od pozostałych, zdrowych komórek organizmu. Jednocześnie, dokonują się w niej podziały, w wyniku których powstają nowe pokolenia komórek zmutowanych. Przechodząc kolejne mutacje, tracą one zdolność przylegania do otaczających je komórek. W ten sposób mają możliwość migracji, przekraczania barier pomiędzy tkankami i – w kolejnym etapie - tworzenia przerzutów (tzw. mastaz). W fazie promocji, organizm ma możliwość samodzielnego zahamowania rozwoju komórek nowotworowych.

• Progresja

Jeżeli organizm nie poradzi sobie z niekontrolowanym rozrostem zmienionych genetycznie komórek, dochodzi do etapu progresji, w którym objawy kliniczne choroby nowotworowej są już dostrzegalne przez chorego.

6. Rozrost nowotworu

Guz nowotworowy osiąga z czasem taką wielkość, przy której zaczyna mu brakować tlenu i substancji odżywczych. Niedobór tych składników ogranicza jego wzrost. Guz nowotworowy radzi sobie z tym problemem poprzez unaczynienie (powstanie naczyń krwionośnych w obrębie zmienionej tkanki). Proces ten nazywa się angiogenezą, który u zdrowego człowieka zachodzi jedynie podczas gojenia się ran. U osób z chorobą nowotworową, do angiogenezy dochodzi również w wyniku rozwoju guza. Komórki nowotworu stają się dzięki temu lepiej dotlenione i odżywione. Dochodzi do ich gwałtownego podziału. Ich wzrost wzmaga powstawanie większej sieci naczyń krwionośnych, zaopatrujących kolejne komórki w niezbędne do życia składniki odżywcze.

7. Nieśmiertelność komórki nowotworowej

O długowieczności komórek nowotworowych stanowi enzym zwany telomerazą. Znajduje się on także w niektórych zdrowych komórkach (np. limfocytach). Na końcach chromosomów znajdują się odcinki DNA nie kodujące żadnego białka. Są to tzw. telomery, które chronią chromosomy przed rozpadem. Po każdym podziale ulegają one skróceniu, aż do krańcowo małej długości, kiedy to komórka „umiera", przechodząc w zjawisko tzw. apoptozy. Enzym telomeraza, którą posiadają komórki nowotworowe, odbudowuje telomery po każdym podziale. Przyczynia się w ten sposób do przedłużenia życia tych komórek.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.