Trwa ładowanie...

Jak zmieniła się polska okulistyka na przestrzeni ostatnich 25 lat? Dla WP abcZdrowie opowiada prof. Jerzy Szaflik

 Katarzyna Krupka
09.05.2020 11:50
Porfesor Jerzy Szaflik to autorytet w dziedzinie okulistyki
Porfesor Jerzy Szaflik to autorytet w dziedzinie okulistyki

Jak zmieniła się polska okulistyka na przestrzeni ostatnich 25 lat? Jakie są największe osiągnięcia ostatniego ćwierćwiecza w zakresie leczenia chorób oczu? Dla WP abcZdrowie mówi prof. Jerzy Szaflik, autorytet okulistyczny, szef Centrum Mikrochirurgii Oka Laser i Centrum Jaskry w Warszawie.

Na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza znaczący postęp dokonał się właściwie we wszystkich działach okulistyki. Chcę podkreślić, że w Polsce korzystamy z ogromnej większości owoców tego postępu. Poziom usług okulistycznych w kraju jest bowiem dobry, porównywalny z europejskim, problem stanowi ich dostępność. To oczywiście konsekwencja niewystarczających nakładów na służbę zdrowia, co wydłuża czas oczekiwania na zabiegi realizowane ze środków NFZ. Ponadto wiele nowoczesnych procedur pozostaje szczególnie trudnymi do uzyskania w publicznych placówkach.

Wracając do samych osiągnięć minionych 25 lat – wśród tych najbardziej doniosłych z pewnością wyróżnić trzeba rozwój i upowszechnienie się laserowej chirurgii refrakcyjnej. Obecnie dysponuje ona metodami korekcji wad wzroku o minimalnej inwazyjności, pozwalającymi odzyskać pełną ostrość wzroku już następnego dnia po zabiegu. Przykładem niech będzie stosowana w Polsce od 2012 roku metoda SMILE. Zabieg polega na wycięciu mikrosoczewki wewnątrz rogówki z pomocą ultraszybkiego i precyzyjnego lasera femtosekundowego. Nawiasem mówiąc, zastosowana w nim technologia otrzymała w 2018 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Wspomnianą mikrosoczewkę usuwa się poprzez nacięcie o długości zaledwie 2,5-4 mm. Zabieg trwa kilka minut, a sam proces wycinania soczewki – około 30 sekund. Z pomocą tej metody jesteśmy w stanie zlikwidować krótkowzroczność nawet do -10 dioptrii.

Zobacz film: "Jak dbać o oczy?"

Do najważniejszych osiągnieć okulistyki ostatniego dwudziestopięciolecia zaliczyłbym też rewolucję, jaką przeszła najczęściej wykonywana operacja w chirurgii oka, czyli zabieg usuwania zaćmy. Dziś zalicza się on do procedur mikrochirurgicznych, a więc jest bez porównania mniej inwazyjny, ponadto dysponujemy też zaawansowanymi soczewkami, które umożliwiają na przykład jednoczesną korekcję astygmatyzmu.

Upowszechniła się metoda fakoemulsyfikacji, czyli rozbijania zmętniałej soczewki z pomocą ultradźwięków i jednoczesnego odsysania tak rozdrobnionej tkanki. Także tu wystarczy wykonanie nacięcia o długości zaledwie około 2-3 mm. Następnie chirurg wprowadza do oczyszczonej w ten sposób torebki miękką, zwiniętą soczewkę wewnątrzgałkową. Jak wspomniałem, nowoczesne soczewki mogą korygować astygmatyzm, dysponujemy też np. soczewkami wieloogniskowymi (inaczej multifokalnymi), które tworzą dwa lub więcej ogniska skupienia światła.

Umożliwia to pacjentom ostre widzenie do bliży, do odległości pośrednich i do dali bez konieczności dodatkowej korekcji okularowej. Taki zabieg trwa 10-15 minut i jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym. Pacjent opuszcza szpital tego samego dnia. Niegdyś była to poważna operacja, podczas której wykonywano szerokie nacięcie w oku. Przez nie wyciągano całą zmętniałą soczewkę wraz z torebką, a nową soczewkę mocowano w przedniej komorze oka lub zawieszano na tęczówce, co niosło ze sobą liczne powikłania. Powstawała też duża rana, którą zaopatrywano szwami. Nawet niewielki uraz mógł spowodować ich pęknięcie i przemieszczenie się soczewki. Dziś nie jest to już możliwe.

Jako duże osiągnięcie ostatnich dwóch dekad wskazałbym też upowszechnienie się chirurgii witreoretinalnej, którą postrzegano niegdyś jako zabiegi zarezerwowane dla przypadków beznadziejnych, a dziś to operacje przynoszące satysfakcjonujące efekty terapeutyczne w wielu przypadkach. Dzięki niej wielu pacjentów cieszy się dobrym wzrokiem, a kiedyś nie mieliby na to szans. Witrektomia jest zabiegiem leczącym schorzenia siatkówki. W dużym uproszczeniu polega na usunięciu ciała szklistego oka wraz ze zmianami chorobowymi w jego obrębie i zastąpieniu go specjalnym płynem lub gazem. To jedyna metoda pozwalająca zachować użyteczną ostrość wzroku na przykład w zaawansowanej retinopatii cukrzycowej, w której w ciele szklistym oka mamy do czynienia z nie wchłaniającymi się krwotokami. Witreoktomia znajduje zastosowanie przede wszystkim w leczeniu odwarstwień siatkówki, jest też pomocna w terapii jaskry złośliwej.

Istotną zmianą ostatniego ćwierćwiecza wydaje mi się też postęp i upowszechnienie leczenia AMD, czyli zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem. To choroba dziś występująca znacznie częściej niż jeszcze 25 lat temu, co związane jest ze starzeniem się społeczeństwa. Dlatego bywa określana chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Należy też do jednej z najczęstszych przyczyn praktycznej ślepoty. Obecnie jesteśmy w stanie skutecznie spowalniać postęp większości przypadków tego schorzenia głównie z pomocą kuracji anty-VEGF. To regularnie powtarzane iniekcje doszklistkowe, w których do oka podaje się specjalny preparat.

Spory postęp w okulistyce dokonał się też w obszarze przeszczepów rogówki. W przeszłości wykonywano głównie tzw. przeszczepy drążące, czyli przeszczepianie rogówki o pełnej grubości. Dziś zmierzamy raczej w stronę tzw. keratoplastyki selektywnej, czyli w miarę możliwości wymieniana jest tylko uszkodzona część rogówki, a resztę, która funkcjonuje prawidłowo, pozostawia się. W ramach tego trendu wypracowano też przeszczepy warstwowe tylne, często nazywane operacjami XXI wieku. To zabieg wewnątrz gałki ocznej, a więc oko goi się znacznie szybciej, a i widzenie pacjenta po operacji jest bardziej naturalne. To dzięki pozostawieniu zewnętrznej warstwy rogówki, która jest istotna dla prawidłowej refrakcji.

Myślę, że tego typu osiągnięcia mógłbym jeszcze długo wymieniać. Dlatego wspomnę jeszcze jedynie o ogólnych trendach, które kształtują okulistykę w ostatnich dwóch-trzech dekadach. Chodzi m.in. o mikrochirurgię, czyli wykonywanie zabiegów chirurgicznych pod mikroskopem na bardzo małych strukturach oka, co daje nowe możliwości i wydatnie zmniejsza inwazyjność zabiegów. Z tym łączy się oczywiście aktualna popularność chirurgii jednego dnia, w której pobyt pacjenta w szpitalu ograniczony jest do minimum.

Wreszcie, szalenie istotny wkład we współczesną okulistykę mają też różnego rodzaju technologie informatyczne. Pozwoliły nam na przykład stworzyć system e-jaskra, czyli projekt badań przesiewowych w kierunku jaskry wykorzystujący sztuczną inteligencję. Takie badania są tańsze, prostsze i szybsze od indywidualnych badań okulistycznych w kierunku jaskry. Nie wymagają też obecności lekarza, czy personelu medycznego, co ułatwia prowadzenie ich na większą skalę. Jednocześnie e-jaskra oferuje porównywalną wiarygodność.

Rekomendowane przez naszych ekspertów

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze