Tak zmieniło się działanie szczepionek. Winna mutacja Delta

Koronawirus nieustannie mutuje. Wariant Alfa, którym zakażonych było 99 proc. polskich pacjentów, został zastąpiony przez mutację Delta. Konsekwencją jest to, że szczepionki przestały wykazywać skuteczność na tak wysokim poziomie, jak przy pierwotnym wariancie. Czy mamy powody do obaw?

1. Warianty koronawirusa

Dotychczas do czynienia mieliśmy z wariantami: Alfa (wcześniej znany jako brytyjski), Beta (afrykański), Gamma (brazylijski) i obecnie będącym sprawcą większości zachorowań – wariantem Delta (indyjskim).

Ten ostatni budzi obawy przede wszystkim dlatego, że jest o 64 proc. bardziej zakaźny niż poprzednie mutacje koronawirusa i może być źródłem kolejnej fali zachorowań nie tylko w Polsce, ale i na świecie.

Zobacz film: "Ile powinna wynosić przerwa między dawkami szczepionki przeciw COVID-19? Prof. Zajkowska wyjaśnia"

W świetle tego pojawia się pytanie – w jakim stopniu szczepionki chronią przed COVID-19?

2. Skuteczność szczepionek w obliczu wariantu Alfa

Szczepionki, co wielokrotnie powtarzają eksperci, chronią przed ciężkim przebiegiem choroby, która stała się źródłem pandemii COVID-19, ale nie chronią przed samym zachorowaniem.

W Polsce dopuszczone są dwa preparaty mRNA – Comirnaty od firmy Pfizer/BioNTech i Spikevax od Moderny oraz dwie szczepionki wektorowe - Vaxzevria od AstraZeneca i jednodawkowa szczepionka Johnson & Johnson.

Wszystkie zostały stworzone do walki z pierwotną postacią koronawirusa – wariantu Alfa.

Z badań przeprowadzonych przez firmę Pfizer w Izraelu wynika, że skuteczność szczepionki po dwóch dawkach kształtuje się na poziomie 91,3 proc. Jedna dawka szczepionki przeciwko COVID-19 firmy Pfizer wynosi 52 proc. i zmniejsza ryzyko hospitalizacji o 85-94 proc.

Podanie dwóch dawek Moderny gwarantowało skuteczność 94,1 proc.

Z kolei podanie drugiej dawki AstraZeneca podnosi jej skuteczność z 76 do 82 proc.

Badania kliniczne odnoszące się do szczepionki J & J wskazują ogólną skuteczność w zapobieganiu umiarkowanemu i ciężkiemu przebiegowi COVID-19 – 67 proc. Skuteczność w zapobieganiu ciężkiemu przebiegowi tej choroby po 28 dniach od podania wynosi 85 proc.

3. Delta wpływa na skuteczność szczepionek

- Wiemy już, że wariant indyjski jest jeszcze bardziej transmisyjny niż wariant brytyjski. Ten z kolei bardziej transmisyjny od wariantu D614G (Alfa), który był z nami przez pierwszy rok epidemii. To widać zwłaszcza po tempie epidemii w Indiach - podkreśla w rozmowie z WP abcZdrowie prof. Gańczak, epidemiolog, specjalista chorób zakaźnych.

To pokazuje ewolucję wirusa, a także – co widzimy dzięki badaniom – coraz mniejszą skuteczność szczepionek. Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) wskazuje, że do końca sierpnia źródłem ponad 90 proc. infekcji COVID-19 będzie wariant Delta.

W obliczu tego rodzi się pytanie, jak i dlaczego skuteczność szczepionek spadła?

- Wsad szczepionkowy oparty jest na tych pierwszych wariantach koronawirusa, w związku z tym nieznacznie się różni. Natomiast badania w tej chwili dowodzą, że szczepionki są skuteczne wobec wariantu Delta. Po pierwszej dawce to jest około 30 proc., a odporność rośnie po drugiej dawce. W związku z tym one działają. Choć nieco mniej przed zachorowaniem w ogóle, to w 100 procentach chronią przed zgonem i ciężkim zachorowaniem – tłumaczy w rozmowie z WP abcZdrowie prof. Joanna Zajkowska, dr hab. nauk medycznych, profesor nadzwyczajny Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Wydziału Lekarskiego UM w Białymstoku.

Najnowsze dane opublikowane w "The Lancet" wskazują, że wobec wariantu Delta szczepionka od Pfizera charakteryzuje się skutecznością szacowaną na 79 proc. po przyjęciu dwóch dawek. W przypadku wariantu Alfa skuteczność ta była wyższa – 92 proc.

Szczepionka Moderny, jak wskazuje producent, również ma być skuteczna wobec wariantu Delta. Potwierdzać to mają badania przeciwciał neutralizujących, wykonanych na ośmiu próbkach krwi.

Liczba przeciwciał była ponad dwukrotnie niższa niż w przypadku zachorowania na wariant odkryty w Wielkiej Brytanii. Zdaniem badaczy z Moderny to wskazuje jednak na wystarczająco silną odpowiedź układu immunologicznego, by móc mówić o skuteczności preparatu Spikevax wobec każdego wariantu SARS-CoV-2.

Przywołując wyniki badań opublikowanych w Lancecie, dr Cessak, prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, wskazuje, że skuteczność szczepionki wektorowej w obliczu wariantu Delta wynosi 60 proc. w wyniku zaszczepienia dwiema dawkami. Podobnie niższa skuteczność szczepionki AstraZeneca obserwowana była przy poprzednich wariantach koronawirusa – dla wariantu Alfa było to 73 proc.

- AstraZneka chroni przed ciężkim przebiegiem i zgonem – taki jest cel szczepionki, w związku z tym ona nadal jest skuteczna – mniej oczywiście, ale lepsze to niż nic – przekonuje prof. Zajkowska.

4. Kiedy rozpocznie się pogoń za nowymi szczepionkami?

Z uwagi na swoją skłonność do mutowania koronawirus może wymusić na naukowcach stworzenie nowej szczepionki – choć badania już trwają, to na razie nie jest to koniecznością, nawet mimo sukcesywnie spadającej skuteczności szczepionek.

- Są prowadzone badania nad szczepionkami tzw. mozaikowymi czy hybrydowymi opierającymi się na innych założeniach. W tej chwili naszym zadaniem jest utrudnienie wirusowi transmisji i to może zrobić tylko szczepionka. Te szczepionki, które obecnie mamy, są skuteczne – zmniejszają transmisję, zapobiegają zgonom i ciężkim zachorowaniom – stwierdziła prof. Zajkowska.

Dodała, że nie ma powodu, by obawiać się, że spadek skuteczności w porównaniu działania szczepionki przy wariancie Alfa i Delta będzie równoznaczny z tym, że szczepionki nie działają.

- Te mutacje sprzyjają lepszemu łączeniu się z receptorem, który jest możliwością wejścia do komórek, gdzie wirus replikuje, więc odbiło się to na zakaźności. Wyselekcjonowane zostały te warianty, które skuteczniej i szybciej zakażają. Sama struktura, budowa kolca – jest niezwykle podobna. Badania pokazują, że szczepionki, które zawierają część kolca, czyli części RBD, generują odporność przeciwko różnym wariantom - tłumaczy Zajkowska. - Należy zachęcać do szczepień, bo jesteśmy niedostatecznie wyszczepieni przed kolejną falą, która nam grozi – podsumowała ekspertka.

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.