Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Izabela Lenartowicz

Liszajec zakaźny - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania, domowe sposoby

 Paula Jakubasik
07.08.2023 16:16
Liszajec zakaźny wywołują gronkowce i paciorkowce, tworząc mieszane zakażenie skóry, najczęściej w okolicy ust i nosa.
Liszajec zakaźny wywołują gronkowce i paciorkowce, tworząc mieszane zakażenie skóry, najczęściej w okolicy ust i nosa. (adobestock)

Liszajec zakaźny to choroba skóry, wywoływana przez gronkowce lub paciorkowce. Zakażenie skóry obejmuje najczęściej okolice ust, ręce oraz nogi. Pierwszym objawem liszajca zakaźnego są nietrwałe pęcherzyki ropne, które łatwo przeoczyć. Niedługo później zmieniają się one w bolesne nadżerki, pokryte żółtymi strupami. Zmiany te są silnie zakaźne i łatwo przenieść je w inne miejsce na ciele. Czym charakteryzuje się liszajec zakaźny?

spis treści

1. Czym jest liszajec zakaźny?

Liszajec zakaźny (pospolity) to bakteryjna choroba skóry wywoływana przez paciorkowce lub gronkowce, zwykle Staphylococcus aureus i Streptococcus pyogenes.

Zmiany obejmują najczęściej twarz (w szczególności okolice nosa i ust), szyję oraz dłonie. Mają dużą tendencję do rozprzestrzeniania się w inne miejsce na ciele. Liszajec może być spowodowany urazem (zadrapaniem, skaleczeniem), zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością lub stanowić powikłanie innych chorób skóry.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czym jest wirus HIV i jaka jest skala jego występowania"

Liszajec pospolity zazwyczaj obserwowany jest w sezonie jesiennym i letnim. Bardzo często diagnozowany jest liszajec zakaźny u dzieci, które uczęszczają do żłobka, przedszkola lub szkoły.

1.1. Liszajec zakaźny u dorosłych

Liszajec zwyczajny zazwyczaj rozpoznawany jest wśród dzieci, ale nie brakuje również jego przypadków wśród osób dorosłych. Jest bardzo zaraźliwy, w związku z czym rozprzestrzenia się błyskawicznie za sprawą bliskiego kontaktu.

Często zakażenia skóry doświadczają dorośli, którzy uprawiają sport i są narażeni na otarcia czy urazy. Niestety w późniejszym wieku liszajec zaraźliwy grozi wystąpieniem powikłań, takich jak posocznica, zapalenie naczyń chłonnych lub tkanki łącznej, a także kłębuszkowe zapalenie nerek.

1.2. Liszajec zakaźny u małych dzieci

Małe dzieci to grupa, u której najczęściej rozpoznawany jest liszajec bakteryjny. Rozpoznaje się wówczas mnogie zmiany skórne wokół ust i nosa, występują one również na dłoniach, stopach i tułowiu.

Wśród przyczyn choroby skóry liszajca u dzieci wymienia się ukąszenia owadów lub zadrapania. Niezwykle istotne jest, by obcinać dziecku paznokcie i zakrywać liszajowate zmiany na skórze, by zapobiegać ich rozdrapywaniu i powstawaniu blizn.

Liszajec pospolity u dzieci zazwyczaj ma łagodny przebieg i nie grozi wystąpieniem tak groźnych powikłań, jak w przypadku osób dorosłych.

1.3. Liszajec zakaźny u noworodków

Liszajec zakaźny to choroba wieku dziecięcego, występująca w postaci bezpęcherzykowej i pęcherzykowej. Pierwsza z nich charakteryzuje się występowaniem grudek, które szybko zmieniają się nadżerki, pokryte żółtawym strupem.

Druga postać to tzw. liszajec pęcherzowy noworodków, który wyróżnia pojawianie się pęcherzy wypełnionych płynem. Noworodki mogą się nim zarazić już w trakcie pobytu w szpitalu po urodzeniu, na przykład na skutek zabiegów pielęgnacyjnych, nieodpowiedniej higieny, brudnej pościeli lub przewijaka.

Przebieg liszajca u noworodków jest zależny od poziomu wykształcenia układu odpornościowego. Niektóre dzieci przechodzą go dość łagodnie, gdy inne wymagają specjalistycznego leczenia i kontrolowania parametrów życiowych.

2. Rodzaje liszajca zakaźnego

  • liszajec bez pęcherzy (liszajec suchy) - to małe krostki lub grudki, które szybko pękają i zamieniają się w żółtawe strupy, dodatkowo zmiany są zaczerwienione dookoła i swędzą, mają też tendencję do szybkiego rozprzestrzeniania się na inne części ciała,
  • liszajec pęcherzykowy - liszajec zakaźny pęcherzowy objawia się występowaniem pęcherzyków o różnej wielkości, po ich pęknięciu na skórze powstają miodowe strupy, częściej rozpoznawany jest u dzieci i noworodków,
  • liszajec pęcherzowo-ropny - liszajec w tej postaci powoduje bolesne pęcherze na stopach, nogach i pośladkach, które zamieniają w głębokie, ropne wrzody ze skorupą, po zagojeniu mogą pozostawiać blizny,
  • liszajec opryszczkowaty - występuje głównie u kobiet w ciąży, ustępuje po porodzie, ale często wraca wraz z kolejną ciążą, niekiedy diagnozowany jest również u mężczyzn.

3. Przyczyny liszajca zakaźnego

Liszajec zakaźny to choroba skóry wywołana przez szczepy gronkowców (liszajec gronkowcowy) lub paciorkowców. Bakterie mogą przedostać się do organizmu na skutek zadrapania, skaleczenia czy ukąszenia owada.

Dodatkowo jak sama nazwa wskazuje, liszajec pospolity jest bardzo zaraźliwy, w związku z czym wystarczy dotknięcie zmian na skórze lub skorzystania z ubrań, ręcznika czy pościeli, których używała osoba chora.

Ponadto bakterie, które mogą wywołać liszajca są obecne w środowisku, a nawet wewnątrz nosa. Nie oznacza to jednak, że każda osoba doświadczy tych zmian skórnych. Ryzyko zachorowania na liszajca zakaźnego zwiększają następujące czynniki:

  • cukrzyca,
  • dializa,
  • słaba odporność organizmu,
  • choroby skóry (np. łuszczyca lub egzema),
  • oparzenia,
  • schorzenia wywołujące swędzenie skóry i silną potrzebę drapania,
  • ukąszenia owadów,
  • sporty kontaktowe,
  • ciepły i wilgotny klimat.

4. Objawy liszajca zakaźnego

Okres wylęgania liszajca zakaźnego to około 10 dni. Po upływie tego czasu na skórze zaczynają pojawiać się czerwonawe ranki i podrażnienia, głównie w okolicy nosa i usta. Niedługo później na ich powierzchni rozwijają się pęcherze, które pękają lub powoli się sączą.

W ich miejscu powstają wówczas charakterystyczne żółtawe, miodowe strupy. Mogą one obejmować większy obszar skóry, a także przenosić się w inne miejsca na ciele.

U niektórych osób nie rozwijają się pęcherze, ranki zamieniają się bezpośrednio w jasne strupy. Liszajec pospolity powoduje swędzenie, a niekiedy nawet ból w okolicy zmian skórnych.

Zwykle goją się one bez pozostawiania blizn, wyjątek stanowi sytuacja, gdy są bardzo głębokie i trudno się goją. W czasie trwania choroby naturalnym objawem są również powiększone okoliczne węzły chłonne i gorączka.

5. Diagnostyka liszajca zakaźnego

Rozpoznanie liszajca zakaźnego zazwyczaj możliwe jest na podstawie wywiadu lekarskiego i obejrzenia zmian (pęcherzy lub strupów), które pojawiły się na ciele.

Niekiedy lekarz kieruje pacjenta na wymaz, w celu identyfikacji bakterii odpowiedzialnych za rozwój choroby. Zwykle sytuacja ta ma miejsce, gdy zaproponowane leczenie nie przyniosło oczekiwanych rezultatów.

6. Leczenie liszajca zakaźnego

Leczenie liszajca pospolitego opiera się na stosowaniu maści lub aerozoli, zawierających antybiotyk i substancje odkażające. W przypadku cięższego przebiegu choroby uzasadnione jest zażywanie antybiotyków doustnych lub dożylnych.

Zazwyczaj liszajec ustępuje w ciągu tygodnia, ale bez wprowadzenia leków zmiany mogą utrzymywać się nawet kilka tygodni. Pacjenci muszą również dbać o higienę zmienionej chorobowo skóry, nawilżać ją i natłuszczać.

Chorzy powinni zwrócić też szczególną uwagę, by nie pożyczać nikomu używanych wcześniej przyborów toaletowych, a także często myć ręce.

6.1. Domowe sposoby

Domowe sposoby mają na celu złagodzenie objawów choroby, zapobieganie wystąpieniu powikłań i zarażenia innych osób. Wśród domowych metod wymieniana jest:

  • wzmożona dbałość o higienę osobistą,
  • mycie zmian skórnych delikatnymi produktami o właściwościach antybakteryjnych,
  • nawilżanie skóry,
  • częsta zmiana i pranie w wysokiej temperaturze ubrań, pościeli i ręczników,
  • częsta zmiana maszynek do golenia,
  • unikanie pożyczania komuś ręczników, odzieży czy przyborów toaletowych,
  • unikanie dotykania i drapania zmian,
  • stosowanie zbilansowanej diety.

Wśród domowych sposobów wymieniana jest także maść na liszajec zakaźny bez recepty, którą warto zastosować, gdy zmiany są niewielkie i nie jesteśmy w stanie umówić się na wizytę lekarską. Konsultacja ze specjalistą jest jednak konieczna, gdy zastosowany preparat nie przynosi poprawy w ciągu kilku dni.

7. Powikłania po liszajcu zakaźnym

Liszajec pospolity w większości przypadków ma łagodny przebieg i nie stanowi zagrożenia. Niekiedy jednak może pozostawić po sobie ślady i blizny, ale również wywołać zapalenie tkanki łącznej, problemy z nerkami, szkarlatynę, a nawet sepsę.

W przypadku niemowląt istnieje natomiast ryzyko zapalenia kości i szpiku kostnego, a także ropnego zapalenia stawów. Zwykle powikłania są częściowo wywołane przez brak odpowiedniej higieny, a także przez przerwanie ciągłości skóry, dzięki czemu bakterie mogą przedostać się do krwioobiegu.

8. Profilaktyka zachorowania na liszajca zakaźnego

Zapobieganie wystąpieniu liszajca, a także wielu innych chorób skóry polega na dbaniu o higienę osobistą. Bardzo ważne jest częste mycie rąk mydłem i ciepłą wodą, w szczególności po skorzystaniu z toalety i bezpośrednio przed jedzeniem.

Należy unikać korzystania z cudzych ręczników, ubrań czy przyborów kosmetycznych. W sytuacji, gdy domownik ma liszajca zakaźnego należy zakładać rękawiczki, gdy chcemy przemyć rany lub zaaplikować leki.

Zalecane jest również używanie oddzielnych naczyń, sztućców i ręczników, a także spanie w osobnym łóżku. Ubrania i pościel chorego należy często zmieniać i prać co najmniej w 60 stopniach Celsjusza.

9. Liszaj a liszajec

Liszajec i liszaj to często mylone ze sobą schorzenia, błędne jest stosowanie tych dwóch nazw zamiennie. Liszaj to przewlekła choroba skóry lub błon śluzowych o nieznanej dotąd przyczynie, wyróżnia się między innymi liszaj złocisty, liszaj płaski (liszaj Wilsona) czy liszaj mokry.

Zmiany mogą pojawiać się w różnych miejscach na ciele, bardzo często u pacjentów rozpoznawany jest liszaj na twarzy (na przykład liszaj na policzku).

Liszajec to natomiast choroba bakteryjna, która wywołuje zmiany skórne, zwłaszcza w okolicy ust i nosa. Charakterystycznym objawem są rozległe, miodowe strupy na powierzchni zmian.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze