Nadchodzi nowa generacja szczepionek przeciw COVID-19. Preparaty donosowe nadzieją na powstrzymanie pandemii koronawirusa
Rozpoczął się wyścig o szczepionki przeciw COVID-19 nowej generacji. Będą one nie tylko chronić przed zakażeniem wszystkimi wariantami SARS-CoV-2, ale również przed innymi koronawirusami. Największe nadzieje jednak świat nauki pokłada w preparatach, które będą podawane donosowo. Takie szczepionki będą w stanie całkowicie zablokować transmisję koronawirusa. Położą kres pandemii?
1. Nowa generacja szczepionek COVID-19. "Prace już trwają"
Warianty Delta, Beta, Lambda - to dopiero początek. Zdaniem dra Anthoniego Fauci, głównego doradcy Białego Domu, nie wykluczone, że jeszcze tej jesieni może pojawić się nowy i bardziej niebezpieczny wariant wirusa.
- Jeśli pozwolicie, by wirus rozprzestrzeniał się bez przeszkód, to prawdopodobnie wcześniej czy później otrzymacie wariant, który będzie jeszcze bardziej problematyczny niż Delta - powiedział dr Fauci. - Istnieje niebezpieczeństwo, że powstanie mutacja, przed którą nie będą chronić obecnie dostępne szczepionki - podkreślił.
Położyć kres obawom o nowe warianty koronawirusa oraz całkowicie zatrzymać pandemię, mogą szczepionki przeciw COVID-19 nowej generacji. Prace nad tymi preparatami już trwają w wielu ośrodkach na całym świecie. Wśród kandydatów są preparaty pankoronawirusowe, czyli zapewniające ochronę przed wszystkimi koronawirusami.
Są to szczepionki skojarzone, zawierające antygeny SARS-CoV-2 oraz grypy. Opracowywane są również szczepionki przeciw COVID-19 w postaci podawanej doustnie tabletki.
Jednak największe nadzieje są pokładane w szczepionkach donosowych.
- Jeśli pomysł się powiedzie, te szczepionki będą w stanie jeszcze lepiej zablokować wirusowi wrota wtargnięcia do organizmu - opowiada dr hab. med. Piotr Rzymski z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. - Obecnie stosowane szczepionki przeciw COVID-19 wykazują wyjątkowo wysoką skuteczność, jeśli chodzi o zapobieganie ciężkiej postaci choroby. Nie blokują one jednak całkowicie ryzyka zakażenia patogenem - dodaje.
- Szczepionki donosowe budzą największe nadzieje, ponieważ są podawane bezpośrednio w miejscu, gdzie dochodzi do zakażenia. Wiemy, że w przypadku szczepionek przeciw grypie preparaty podawane donosowo mają większą skuteczność niż aplikowane domięśniowo. Z koronawirusem SARS-CoV-2 może być podobnie - tłumaczy dr Paweł Grzesiowski, pediatra, immunolog oraz ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. walki z COVID-19.
2. Jak działają szczepionki donosowe?
Jak opowiada dr Rzymski, domięśniowe podanie szczepionki powoduje rozwój odpowiedzi komórkowej oraz produkcję przeciwciał, które jednak krążą w surowicy i w ograniczonym stopniu mogą docierać do błon śluzowych.
Tymczasem koronawirus przenika głównie przez błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Zanim więc przeciwciała zareagują, wirus może zakazić komórki i wywołać objawy COVID-19. Dlatego zakażeniu ulegają nawet osoby w pełni zaszczepione, choć zdarza się to stosunkowo rzadko, a same objawy są bardzo łagodne.
- Inaczej jest w przypadku szczepionek donosowych. Ich podanie powoduje, że przeciwciała klasy IgA pozostają właśnie w błonach śluzowych. Umożliwia to szybkie neutralizowanie wirusa podczas próby przedostania się do organizmu. Szczepionki donosowe to potencjalna droga do uzyskania tzw. odporności sterylizującej, czyli chroniącej nie tylko przed objawową chorobą, ale i wykluczającej ryzyko zakażenia, a w konsekwencji również dalszej transmisji wirusa - wyjaśnia dr Rzymski.
- Wstępne badania na modelu zwierzęcym już wskazują, że jest to możliwe. Co więcej, obserwacje wśród ozdrowieńców wskazują, że o ile surowicze przeciwciała klasy IgA ulegają relatywnie szybkiej degradacji, to te obecne na błonie śluzowej są trwalsze i co więcej, silniej neutralizujące. Gdyby podobnie było w przypadku szczepionek donosowych, to dawałoby to nam dodatkową przewagę nad wirusem - tłumaczy ekspert.
Obecnie wiadomo o co najmniej kilkunastu kandydatach na donosowe szczepionki przeciw COVID-19. Takie preparaty są opracowywane w Indiach, USA, Australii i Chinach oraz Europie. Wiadomo też, że ruszyło badanie kliniczne donosowej wersji szczepionki koncernu AstraZeneca opracowanej z naukowcami z Uniwersytetu Oksfordzkiego. Mogą w nim wziąć udział osoby w wieku 18-55 lat, którzy przydzieleni zostają do grupy otrzymującej jedną lub dwie dawki szczepionki.
3. Jak będą działać szczepionki donosowe?
Choć wiele firm już rozpoczęło fazę badań z udziałem ludzi, konkretnych informacji na temat donosowych szczepionek przeciw COVID-19 wciąż jest niewiele. Dopiero po zakończeniu badań klinicznych zostaną ustalone optymalna dawka oraz forma podania donosowych szczepionek.
Jako jedni z niewielu szczegóły zdradzili naukowcy z Medicon Village w Szwecji, którzy opracowali szczepionkę do donosowego wdychania. Będzie to jednorazowy inhalator, wyglądający jak niewielkie pudełko z plastikowym ustnikiem, a w środku będą znajdować się "sproszkowane" białka koronawirusa.
- Niewątpliwie olbrzymią zaletą donosowych szczepionek będzie łatwość ich podawania, zwłaszcza w przypadku dzieci. Oprócz tego byłoby to ogromnym logistycznym uproszczeniem - opowiada dr Rzymski. - Oczywiście nie można zakładać, że te szczepionki będą skuteczne w 100 proc., ale wstępne wyniki badań sugerują, że mogą gwarantować wysoki poziom ochrony. W mojej opinii mogą one okazać się świetnym sposobem na doszczepianie - dodaje ekspert.
Zdaniem dra Grzesiowskiego, pierwsze donosowe szczepionki, jeśli przejdą pomyślnie wszystkie fazy badań klinicznych, a następnie ocenę regulujących organów, będą dostępne już w połowie przyszłego roku.
Zobacz także: Dramatyczny apel hospitalizowanej na COVID-19 Włoszki. "Wszyscy są niezaszczepieni, każdy z nas się mylił"
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.