Nie (i)graj z lekami, w GRĘ wchodzi TWOJE ZDROWIE!

Z wiekiem rośnie liczba problemów zdrowotnych, z którymi się zmagamy. Część z nich wymaga farmakoterapii, czyli stosowania leków. Polipragmazja staje się problemem, gdy leków jest zbyt wiele, czyli kiedy ryzyko wystąpienia działań niepożądanych może przewyższać potencjalny efekt terapeutyczny. O czym warto pamiętać, by leczyć się skutecznie?

Większość badaczy przyjmuje, że z polipragmazją mamy do czynienia w przypadku jednoczesnego przyjmowania co najmniej 5 leków. Sam fakt przyjmowania takiej liczby leków nie musi być zjawiskiem negatywnym. Odpowiednio dobrana terapia oraz stosowanie się do zaleceń lekarza to warunki konieczne do osiągnięcia założonych efektów. Jednak wraz z liczbą przyjmowanych leków rośnie ryzyko wystąpienia negatywnych skutków polipragmazji: niewłaściwego stosowania się do zaleceń lekarza oraz niewłaściwego połączenia leków i ich niepożądanych interakcji. Problem często wynika z pomyłek pacjentów — ze względu na zbyt dużą liczbę leków pacjent popełnia błędy lub przestaje stosować przepisane mu preparaty.

Poznaj i wyeliminuj przyczyny problemu Badania wskazują, że zjawisko wielolekowości (polipragmazj) dotyczy w Europie ponad 32% osób w wieku 65+. Wzrost długości życia, starzenie się społeczeństwa powodują jednocześnie wzrost liczby osób o wysokiej wielochorobowości, korzystających regularnie z porad różnych specjalistów oraz przyjmujących liczne preparaty lecznicze — leki na receptę, a także leki bez recepty i suplementy diety.

W konsekwencji wielu pacjentów, zwłaszcza wśród osób starszych, przyjmuje regularnie bez kontroli specjalistów zbyt wiele medykamentów, narażając się tym samym na zwiększone ryzyko działań niepożądanych, na osłabienie efektu terapeutycznego, na interakcje między lekami oraz interakcje leków z żywnością. Tymczasem lekarstwa pomagają tylko wtedy, gdy są należycie dawkowane i w odpowiedni sposób przyjmowane.

W czasie walki z pandemią koronawirusa dostęp do lekarza może być okresowo utrudniony. Jeśli mamy wątpliwości, jak przyjmować nasze leki, zawsze możemy poradzić się farmaceuty w aptece. 98 proc. pacjentów w Unii Europejskiej może do niej dotrzeć w ciągu 30 minut, a aż 58 proc. jedynie w 5 minut. Wykształcenie farmaceutyczne pozwala na rozwiązanie dużej części problemów związanych z przyjmowaniem, przechowywaniem oraz jednoczesnym stosowaniem wielu leków.

Dlatego zjawisko polipragmazji może zostać w pewnym stopniu ograniczone już podczas wizyty chorego w aptece. Przeprowadzony przez farmaceutę wywiad z pacjentem na temat przyjmowanych przez niego leków jest często pierwszym krokiem w kierunku zwrócenia uwagi na zasady racjonalnej farmakoterapii. Ponad 90 proc. Polaków ufa farmaceutom. To znakomity wynik, bo w aptekach i punktach aptecznych pracuje ok. 27 tys. farmaceutów, którzy każdego dnia udzielają około 2 mln porad zdrowotnych. Zatem jeśli przyjmujemy lek po raz pierwszy, nie jesteśmy pewni jak prawidłowo stosować dany preparat lub mamy pytania dotyczące pory jego zażywania, apteka to idealne miejsce, w którym farmaceuta dysponując fachową wiedzą udzieli jasnej, zrozumiałej porady.

Wskazówki dla pacjentów

Zapamiętajmy kilka prostych zasad, ich przestrzeganie gwarantuje poprawę zdrowia:

• Efekt terapeutyczny leków zależy w znacznym stopniu od tego, czy są one przyjmowane we właściwy sposób. Dlatego każdy lek zaopatrzony jest przez producenta w szczegółową ulotkę, zawierającą informacje o zalecanym dawkowaniu, o porach przyjmowania, o możliwych interakcjach z żywnością czy czynnikami zewnętrznymi. Zawsze warto zapoznać się z tymi wskazówkami i ich przestrzegać.

• Dodatkowo warto odczytać nazwę międzynarodową substancji czynnej zawartej w leku. Znajduje się pod nazwą handlową leku, najczęściej zapisana jest kursywą, w nawiasie lub bez. Trzeba sprawdzać czy inne leki, które przyjmujemy, nie zawierają tej samej substancji czynnej. Jeśli tak się zdarzy — skonsultujmy się z lekarzem lub farmaceutą.

• Proces leczenia wymaga niekiedy przyjmowania kilku leków w tym samym czasie. Ważną odpowiedzialnością pacjenta jest każdorazowe informowanie lekarza o wszystkich lekach i suplementach, które dana osoba przyjmuje. Może się zdarzyć, że pacjent otrzyma od różnych lekarzy ten sam lek (pod inną nazwą handlową) lub też otrzyma preparaty lekowe wzajemnie znoszące swoje działanie terapeutyczne. Z tego powodu bardzo istotnym jest informowanie lekarza przez pacjenta o chorobach i historii ich leczenia. Warto zadbać o to już przed wizytą u lekarza: spisać przyjmowane leki nie omijając preparatów przyjmowanych na własną rękę w okresie dłuższym niż 30 dni.

• Suplementy diety, leki dostępne bez recepty i te zaordynowane przez lekarzy mogą mieć ogromny wpływ na wzajemne wchłanianie, metabolizm oraz efekt terapeutyczny. W razie jakiejkolwiek wątpliwości warto zasięgnąć porady farmaceuty w aptece — farmaceuta wskaże i wyjaśni optymalny schemat dawkowania, wraz z odstępami pomiędzy poszczególnymi lekami oraz posiłkami, ostrzeże przed możliwymi interakcjami oraz wskaże do wyeliminowania leki o podobnych mechanizmach działania.

• Przyjmowany z lekiem płyn determinuje rozpad tabletki i przyspiesza jej działanie. W ulotkach producentów najczęściej zawarta jest informacja o popiciu odpowiednią ilością płynu, jednak bez konkretnych wskazówek, jaki to ma być płyn i w jakiej objętości. Najlepszym płynem do popicia leków jest woda niegazowana niskozmineralizowana, o temperaturze pokojowej lub zwykła woda przegotowana i ostudzona. Zwykle lek należy popijać ilością ok 200 ml wody (szklanka lub kubek średniej wielkości).

• Ważne jest, aby sprawdzać datę ważności, która zazwyczaj umieszczona jest na opakowaniu leku. Pamiętajmy, że przyjmowanie środków farmakologicznych, które są już niezdatne do spożycia, może mieć tragiczne skutki.

Uwaga na interakcje

Pacjenci nie zawsze zdają sobie sprawę, że przyjmowanie wielu leków niesie za sobą ryzyko pojawienia się niekorzystnych dla zdrowia interakcji. Na działanie preparatów leczniczych wpływ mają także posiłki i napoje np. soki owocowe czy alkohol. Dlatego warto zasięgnąć porady farmaceuty, który posiada pełną wiedzę na temat działania leków.

Na koniec pamiętajmy, że decyzję o zakończeniu terapii musi podjąć lekarz. Nie należy odstawiać leku samodzielnie przed czasem zaleconym przez lekarza. Dokończmy terapię, nawet jeśli po kilku dniach nie czujemy już objawów choroby. To samo dotyczy leków stosowanych przewlekle — jeśli np. pod wpływem leków na nadciśnienie, parametry pomiaru ciśnienia poprawiły się, to utrzymajmy leczenie zgodnie z zaleceniem lekarskim.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.