Pamięć fotograficzna
Pamięć fotograficzna to zwyczajowa nazwa na określenie wyobraźni ejdetycznej, a więc zdolności do precyzyjnego odtwarzania, z dużą dokładnością, widzianych wcześniej obrazów, dźwięków, miejsc, obiektów itp. Wyobrażenia ejdetyczne są niestety udziałem niewielu osób. Nie wszyscy potrafią wiernie odzwierciedlić to, co wcześniej zobaczyli. Dar pamięci fotograficznej posiada zaledwie 0,1% dorosłych i około 8% dzieci. Wyobraźnia ejdetyczna jest rzadkim fenomenem, jednak osoby, które mają pamięć fotograficzną, twierdzą, że zapamiętywane obrazy mogą czasami zakłócać proces myślenia, gdyż wyobrażenia ejdetyczne są mało podatne na zmiany poznawcze.
1. Co to jest pamięć fotograficzna?
Każdy chyba chciałby mieć niezawodną pamięć i pamiętać na zawsze raz przeczytane informacje albo posiadać tak żywą i wierną pamięć, by w ogóle nie musieć się uczyć i wkuwać setki wiadomości. Umiejętności takie wykazują osoby z tzw. „pamięcią fotograficzną”. W literaturze psychologicznej można przeczytać o wielu przypadkach ludzi z fenomenalną pamięcią, np. o słynnym mnemoniście Salomonie Szereszewskim albo o pewnej 23-letniej kobiecie, badanej przez Charlesa Stromeyera i Josepha Psotkę. Kobieta ta potrafiła patrzeć na bezsensowną konfigurację kropek i następnie „nałożyć ją mentalnie” na inny układ kropek w taki sposób, że wzór układał się i uwidaczniał coś, czego nie było widać na żadnym z dwóch obrazów z osobna. Fachowym określeniem dla „pamięci fotograficznej” jest „wyobraźnia ejdetyczna”. Psychologowie wolą używać tego drugiego terminu z tego względu, że obrazy ejdetyczne różnią się pod wieloma ważnymi względami od zdjęć utrwalonych przez aparat fotograficzny.
Zdjęcia oddają obraz w najdrobniejszych szczegółach, podczas gdy obraz ejdetyczny ukazuje najdokładniej najciekawsze i najbardziej znaczące części obiektu. Wspomnienia ejdetyczne różnią się też pod wieloma względami od normalnej pamięci obrazów, która cechuje większość ludzi. Po pierwsze, ejdetycy opisują swoje obrazy pamięciowe jako żywe i oryginalne doświadczenia. Po drugie, obrazy ejdetyczne widziane są jako znajdujące się „poza głową”, a nie jako wewnętrzne, w „oku umysłu”. Obraz ejdetyczny może trwać przez kilka minut, a nawet kilka dni. Kobieta badana przez Stromeyera i Psotkę przechodziła pomyślnie test łączenia kropek nawet wtedy, gdy obie konfiguracje pokazywano jej w odstępie 24 godzin. I chociaż pamięć fotograficzna wydaje się wspaniałym darem, to okazuje się, że trwanie obrazów ejdetycznych może być też męczarnią. Ejdetycy bowiem twierdzą, że ich żywa wyobraźnia czasami powoduje zamieszanie w ich umyśle i nakłada się na inne myśli.
2. Czy pamięć fotograficzna zanika u dorosłych?
Wyobraźnia ejdetyczna występuje dość często u dzieci, ale bardzo rzadko u dorosłych. Jedno z oszacowań wskazuje, że około 5% dzieci ujawnia jakąś postać zdolności ejdetycznych, chociaż w większości przypadków są to zdolności zbyt słabe, aby przejść pomyślnie test łączenia kropek. Nikt nie wie, dlaczego wyobraźnia ejdetyczna zanika u dorosłych. Być może zachodzi rodzaj sekwencji rozwojowej, jak w przypadku utraty zębów mlecznych. Można też postawić hipotezę, że zanikanie zdolności ejdetycznych jest związane z rozwojem myślenia abstrakcyjnego, które pojawia się około 11-12 roku życia. Studia przypadków sugerują, że może występować związek między spadkiem zdolności ejdetycznych a rozwojem umiejętności językowych. Ejdetycy podają, że opisywanie słowami obrazu ejdetycznego powoduje, iż obraz ten zaciera się w pamięci.
Co ciekawe, psychologowie sądowi stwierdzili, że w przypadku przeciętnych ludzi podawanie słownych opisów twarzy podejrzanych interferuje z późniejszą pamięcią tych twarzy. Podobnie, gdy chce się opisać trudne do zwerbalizowania wrażenia, jak głos lub smak – u większości ludzi powoduje to pogorszenie zdolności późniejszego przypominania sobie tych wrażeń. Badania przeprowadzone w Nigerii dostarczają dodatkowego wsparcia, że utrata zdolności pamięci fotograficznej może wynikać z konfliktu między umiejętnościami językowymi a wyobraźnią wzrokową. Stwierdzono bowiem, że wyobraźnia ejdetyczna występuje powszechnie nie tylko u dzieci, ale i u niepiśmiennych dorosłych z plemienia Ibo. Chociaż wielu dorosłych Ibo potrafiło narysować szczegóły rysunków widzianych wcześniej, badania tych członków plemienia, którzy wyprowadzili się do miast i nauczyli czytać, wykazały u nich niewielkie zdolności ejdetyczne.
Czymkolwiek byłby ejdetyzm, na pewno występuje niezwykle rzadko, tak że niektórzy psychologowie nawet kwestionują fakt jego występowania. Nieliczne badania nad „pamięcią fotograficzną” ukazały, że różni się ona od zwykłej pamięci. Nadal bardzo mało wiemy na temat wyobraźni ejdetycznej. Pamięć fotograficzna to zagadka dla psychologów poznawczych. Jaki znany składnik pamięci odpowiada za obrazy ejdetyczne? Czy pamięć fotograficzna to wyjątkowa forma pamięci, czy można ją dopasować do modelu zapamiętywania (pamięć sensoryczna, pamięć operacyjna, pamięć długotrwała)?
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.