Pamięć krótkotrwała
Pamięć krótkotrwała (ang. short-term memory, STM) albo inaczej pamięć operacyjna stanowi drugi etap przetwarzania informacji przez umysł. Jest swego rodzaju przełącznikiem między pamięcią sensoryczną a pamięcią długotrwałą. Pamięć krótkotrwała przechowuje niewielkie partie wiadomości przez krótki czas (do kilkunastu sekund). To tymczasowy magazyn do przechowywania nowych informacji, które albo przejdą do pamięci długotrwałej i przyjmą postać trwałego engramu (śladu pamięciowego), albo zostaną zignorowane, uznane za nieistotne i zapomniane. Pamięć STM pełni funkcję selektywnego sita, które analizuje, co jest ważne, a co nie. Jak działa pamięć operacyjna i czym różni się od pamięci długotrwałej?
1. Funkcje pamięci operacyjnej
Pamięć krótkotrwała (operacyjna) służy jako bufor, w którym umieszcza się usłyszane przed chwilą nowe nazwisko. Działa ona także jako czasowy magazyn dla słów z pierwszej części zdania, gdy czyta się już jego koniec. Pamięć operacyjna jest procesem świadomego doświadczenia umysłowego – z jednej strony, włącza informacje pochodzące z pamięci sensorycznej, a z drugiej – wydobywa informacje z pamięci długotrwałej. Działa zatem dwukierunkowo. Ponadto, pamięć krótkotrwała dostarcza umysłowej „przestrzeni roboczej”, w której sortuje się i koduje informacje przed włączeniem ich do trwalszego przechowania. Czyniąc to, sprawia, że doświadczenia nabierają znaczenia poprzez wiązanie ich z informacją przechowywaną w pamięci długotrwałej. Pamięć operacyjna to „centralny układ przetwarzający” dla całego systemu pamięci.
Pamięć operacyjna jest rejestrem, utrzymującym informację przeważnie przez około 20 sekund, czyli znacznie dłużej niż czyni to pamięć sensoryczna. Jeśli podejmie się wysiłek i będzie się powtarzać materiał, można utrzymać aktywną informację dłużej. Pamięć krótkotrwała jako umysłowa przestrzeń robocza, w której się myśli, łączy obrazy wydobyte z pamięci długotrwałej. Zdaje się zatem, że pamięć operacyjna działa na podobnej zasadzie, jak centralny procesor w komputerze, ale też jako stacja przekaźnikowa między pozostałymi systemami pamięci. Gdy dochodzi do przeładowania pamięci operacyjnej, zwykłe elementy, które były w niej wcześniej, zostają usunięte, by ustąpić miejsca nowszym. Jednak gdy pamięć operacyjna jest zapełniona informacją wymagającą uwagi, można nawet nie zauważyć nowej informacji docierającej przez zmysły.
2. Różnice między pamięcią krótkotrwałą a długotrwałą
Zasadniczo proces zapamiętywania dzieli się na trzy etapy. Zdarzenia najpierw muszą zostać przetworzone przez pamięć sensoryczną i krótkotrwałą (operacyjną), zanim w końcu dostaną się do magazynu pamięci długotrwałej, z którego mogą w późniejszym czasie zostać wydobyte z powrotem do pamięci operacyjnej. Często pamięć krótkotrwałą przeciwstawia się pamięci długotrwałej, traktując je jako oddzielne magazyny pamięciowe, wykorzystujące odmienne sposoby rejestrowania informacji oraz niejednakowo wrażliwe na zapominanie. Czym różni się pamięć krótkotrwała i długotrwała?
| Właściwość | PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁA | PAMIĘĆ DŁUGOTRWAŁA |
|---|---|---|
| Czas przechowywania | kilkanaście sekund do kilku lub kilkunastu minut | praktycznie nieograniczony |
| Pojemność | 7 +/- 2 elementy; elementem może być cyfra, liczba, litera, figura geometryczna lub wyraz | praktycznie nieograniczona; nawet do 185 miliardów bitów informacji |
| Zapamiętywanie | szybkie, nie wymaga wysiłku, przebiega automatycznie | wolniejsze, wymaga zaangażowania i skupienia uwagi |
| Dostęp | łatwy i natychmiastowy | powolny, niekiedy wymaga wysiłku |
| Utrwalanie materiału | powtórki wewnętrzne; w pewnych wypadkach ułatwiają przekazanie materiału do pamięci trwałej | wykrycie wewnętrznej struktury lub znaczenia; uczenie się dowolne |
| Format zapamiętywanych informacji | akustyczny lub wzrokowy | semantyczny lub wzrokowy |
| Wrażliwość na zapominanie | duża; informacje zapomniane znikają bezpowrotnie | mała; informacje są zapominane pozornie, ponieważ można je odzyskać dzięki stosowanym świadomie specjalnym strategiom wydobycia, albo są odzyskiwane spontanicznie, w wyniku reminiscencji |
| Format zapisu | głównie akustyczny i wzrokowy; niekiedy semantyczny | głównie semantyczny; niekiedy wzrokowy lub słuchowy |
| Czynniki powodujące interferencję (zniekształcenia pamięciowe) | podobieństwo akustyczne (na zasadzie baran – banan) | podobieństwo semantyczne lub wzrokowe (na zasadzie baran – zwierzę) |
Pamięć operacyjna ukierunkowuje uwagę na ważne dane pochodzące ze zmysłów lub na materiał wydobyty z pamięci długotrwałej, czasowo przechowuje dźwięki albo obrazy wzrokowe oraz manipuluje nimi, przetwarza słowa i pomaga w zapamiętywaniu zdarzeń. Tak naprawdę bez pamięci krótkotrwałej nie dałoby się żyć.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.