Por - właściwości zdrowotne, przeciwwskazania, zastosowanie, przepisy

Por to niepozorne warzywo, które posiada wiele cennych właściwości zdrowotnych. Ma niewiele kalorii, niski indeks glikemiczny, ale dużą zawartość witamin i minerałów. Warto dodawać to warzywo do większości potraw, ponieważ oprócz działania prozdrowotnego, jest smaczne i aromatyczne. Jakie wartości odżywcze i właściwości ma por? Kto nie powinien spożywać pora? W jaki sposób przechowywać to warzywo i jak wykorzystać je w kuchni? Jakie potrawy można z niego przygotować?

1. Charakterystyka pora

Por to gatunek rośliny dwuletniej z rodziny amarylkowatych, do której należy też cebula, czosnek i szczypiorek. Pochodzi z Azji Mniejszej i był znany już w starożytnym Egipcie, Rzymie oraz Grecji.

Uważano, że warzywo dobrze działa na gardło. Podobno cesarz Neron spożywał je każdego dnia i szczycił się donośnym głosem. Por znajduje się w herbie Walii, ponieważ podczas bitwy z Saksonami Walijczycy umieścili pora w hełmie, by wyróżniać się na tle przeciwników.

Zobacz film: "Niebezpieczne substancje w warzywach i owocach"

Starcie zakończyło się sukcesem, a w Dniu Świętego Dawida mieszkańcy ozdabiają swoje stroje tym warzywem. O porze można też przeczytać w średniowiecznym tekście „Physicians of Myddfi”, który zaleca spożywanie go przez kobiety planujące ciążę.

W Polsce por pojawił się w średniowieczu za sprawą królowy Bony, urodzonej we Włoszech. Kobieta była zafascynowana rodzimą kuchnią i zajmowała się sprowadzaniem wielu egzotycznych owoców i warzyw.

Uprawa pora nie jest trudna, ponieważ nie potrzebuje on dużej ilości ciepła. Wystarczy wilgotne powietrze i spora ilość wody by wykiełkował i rozwinął się do imponujących rozmiarów.

2. Wartości odżywcze pora

Por zawiera dużą ilość cennych składników odżywczych, które pozytywnie wpływają na stan zdrowia i samopoczucie. Potrawy z tym warzywem dostarczają wiele potrzebnych mikroelementów, których czasami brakuje w naszym organizmie.

100 gramów pora dostarcza:

• 61 kilokalorii,
• 1,5 g białka,
• 0,3 g tłuszczu,
• 14,15 g węglowodanów,
• 1,8 g błonnika,
• 0,040 g kwasów tłuszczowych nasyconych,
• 0,004 g kwasów tłuszczowych jednonienasyconych,
• 0,166 g kwasów tłuszczowych wielonienasyconych,
• 59 mg wapnia,
• 2 mg żelaza,
• 28 mg magnezu,
• 180 mg potasu,
• 35 mg fosforu,
• 20 mg sodu,
• 0,12 mg cynku.

Por ma w swoim składzie również wiele witamin, takich jak:

• witamina C - 12.0 mg,
• tiamina - 0.060 mg,
• ryboflawina - 0.030 mg,
• niacyna - 0.400 mg,
• witamina B6 - 0.233 mg,
• kwas foliowy - 64 µg,
• witamina A - 1667 IU,
• witamina E - 0.92 mg,
• witamina K - 47.0 µg.

3. Właściwości zdrowotne pora

Właściwości odżywcze i zdrowotne pora zostały zauważone już w średniowieczu. Był on wykorzystywany na wiele różnych sposobów. Nie był traktowany jedynie jako produkt spożywczy, ale wiele osób uznawało go za lek. To warzywo jest lekkostrawne i dietetyczne, ma dobroczynny wpływ na zdrowie i samopoczucie.

3.1. Rośliny z rodziny amarylkowatych

Rodzina amarylkowatych, do której należy por, charakteryzuje się sporą zawartości związków, takich jak flawonoidy, oligosacharydy czy arginina.

Badania wykazały, że spożywanie dużej ilości cebuli, pora, czosnku i szczypiorku zmniejsza ryzyko zachorowania na raka żołądka. Por należy ponadto do warzyw niskoskrobiowych, które chronią przed wystąpieniem nowotworów złośliwych.

3.2. Por a układ krążenia

Por zawiera kemferol, który pobudza produkcję tlenku azotu w naczyniach krwionośnych. Dzięki temu możliwe jest kontrolowanie napięcia ścian żył i tętnic.

Co więcej, duża ilość kwasu foliowego w składzie wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe, ponieważ zmniejsza poziom homocysteiny we krwi. Zbyt wysokie stężenie tego związku przyczynia się do powstawania chorób układu krążenia.

3.3. Sposób na przeziębienie

Por wykazuje właściwości przeciwbakteryjne, które wspierają organizm podczas walki z infekcją. Warto zrobić syrop lub sok z pora, który sprawdzi się w przypadku przeziębienia i kaszlu.

Warzywo pomaga w leczeniu nieżytów górnych dróg oddechowych, ponieważ zwiększa produkcję śluzu i działa wykrztuśnie. Ponadto, obecne w składzie związki siarki hamują namnażanie bakterii chorobotwórczych.

Ten domowy sposób można stosować również u dzieci, ponieważ nie powoduje skutków ubocznych. Syrop z pora na przeziębienie jest bardzo łatwy do przygotowania.

Wystarczy zetrzeć białą część warzywa na tarce i wymieszać z identyczną ilością miodu. Następnie całość należy zagotować i przetrzeć przez drobne sitko. Dorośli powinni spożywać łyżkę stołową preparatu od 3 do 5 razy dziennie.

Dzieci natomiast mogą wypijać jedną łyżeczkę syropu w ciągu dnia. Sok z pora tworzy się samoistnie, gdy białą część warzywa ułożymy warstwowo w słoiku.

Najlepiej pokroić pora w plastry, posypywać je cukrem i polewać miodem. Następnie słoik należy zakręcić i odstawić w ciepłe miejsce na 24 godziny.

Po tym czasie sok można przelać do buteleczki. Dorośli powinni zażywać jedną łyżkę 2-4 razy na dobę, a dzieci łyżeczkę raz dziennie.

3.4. Oczyszczający wywar warzywny

Por działa bakteriobójczo, antybakteryjnie i antyseptycznie. Wywar warzywny z pora jest dobrym lekiem na kaca, który przyspiesza powrót do zdrowia i niweluje niedobory witamin w organizmie.

Ponadto, warzywo oczyszcza organizm z toksycznych substancji, redukuje namnażanie się grzybów, wirusów i bakterii.

3.5. Por na problemy trawienne

Por zmniejsza dolegliwości żołądkowe, szczególnie niestrawność i zaparcia. Może sprzyjać także usuwaniu robaków z przewodu pokarmowego.

W składzie znajduje się inulina, czyli naturalny probiotyk, odpowiedzialny za produkcję pożytecznych bakterii jelitowych. Między innymi Lactobaccillus i Bifidobacterium regulują proces trawienia i ułatwiają pozbycie się resztek pokarmu z organizmu.

3.6. Por na problemy z układem moczowym

Warzywo ma właściwości moczopędne, które pomagają usunąć nadmiar wody zgromadzonej w ciele. Dzięki temu możliwe jest również pozbycie się bakterii z cewki moczowej, które są przyczyną zapalenia pęcherza moczowego.

Por jest też pomocny w przypadku kamicy moczowej i wielu innych dolegliwości ze strony układu moczowego. Warto dodawać go do potraw i pić sok ze świeżych porów.

3.7. Por jako afrodyzjak

Już w starożytności wierzono, że por to wspaniały afrodyzjak, który poprawia życie seksualne. Ponadto, warzywo w diecie mężczyzny może redukować problemy z potencją i zwiększyć zadowolenie ze sfery intymnej.

3.8. Por na anemię

Por ma dużą zawartość żelaza i warto uwzględniać go w diecie w przypadku niedokrwistości. Wchłanianie żelaza wspomaga ponadto witamina C. Warto spożywać na przykład wielowarzywną sałatkę z porem, skropioną sokiem z cytryny.

3.9. Jak stosować pora na skórę?

Por wykazuje równie skuteczne działanie, kiedy nałoży się go na skórę. Warto sprawdzić jego właściwości w przypadku otarć, ran, odcisków i brodawek.

Okład z pora zmniejsza ból i swędzenie na przykład po ukąszeniu owadów. Kawałkiem warzywa można również pocierać okolicę użądlenia.

Zmiażdżone liście pora warto przykładać w przypadku chorób reumatycznych. Dzięki temu poszerzą się podskórne naczynia krwionośne, polepszy się ukrwienie tkanek, a ból znacząco się zmniejszy. Pora można zetrzeć na tarce, nałożyć na gazę, przyłożyć do ciała i szczelnie owinąć bandażem.

4. Przeciwwskazania do spożywania warzyw cebulowych

Warzywa cebulowe nie są wskazane w przebiegu schorzeń, takich jak:

• refluks żołądkowo-przełykowy,
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
• choroby wątroby,
• bóle jelitowe,
• wzdęcia,
• wrzody,
• zgaga.

Warto porozmawiać z lekarzem na temat spożywania konkretnych produktów. W niektórych przypadkach pacjenci mogą jeść pozornie zakazane produkty.

Ważna jest też obserwacja samopoczucia po posiłku, co pozwoli na opracowanie zdrowej diety. Ponadto por nie jest polecany dla:

• dzieci poniżej 1 roku życia,
• kobiet w ciąży,
• kobiet karmiących piersią.

Por u dziecka ze względu na swój ostry smak może wywołać zgagę i wzdęcia. Jego wprowadzenie do jadłospisu należy zacząć od małych ilości i powoli przyzwyczajać organizm do nowego składnika.

Najlepiej podawać go dziecku w formie ugotowanej, ponieważ wówczas jest łagodniejszy i miękki. W ciąży por, cebula i czosnek mogą być przyczyną zgagi i objawów niestrawności.

5. Zastosowanie pora w kuchni

Por przechowywany w odpowiedni sposób nie straci składników odżywczych i nie zepsuje się tak szybko. Ważne by kupić warzywo dobrej jakości i zwrócić uwagę, by nie miało zażółceń, pęcherzyków ani pęknięć.

Pora nie należy myć ani kroić przed włożeniem do lodówki. Najlepiej owinąć je luźno w woreczek, aby zachował wilgoć i nie stracił swoich właściwości. Zbyt wysoka temperatura i światło słoneczne sprawia, że warzywa tracą wiele witamin i szybciej się psują.

Por jest przede wszystkim składnikiem włoszczyzny, która jest podstawą do rosołu i wielu innych zup. Wspaniale smakuje w połączeniu z selerem, marchewką i pietruszką.

W Holandii jest uznawany za warzywo narodowe i dodaje się go do jednej z najpopularniejszych zup - erwtensoep. Warzywo to pasuje idealnie również do tart, zapiekanek i sosów.

Najlepiej wcześniej go ugotować lub usmażyć z dodatkiem bazylii, majeranku lub tymianku. Surowy por nadaje się do sałatek i surówek. Można go wcześniej sparzyć, ale nie jest to konieczne.

Por może być przechowywany w zamrażarce, ale warto go wcześniej umyć, osuszyć i pokroić w plasterki lub słupki. Można go także ususzyć.

6. Przepisy na potrawy z pora

Por to warzywo, które najczęściej dodajemy do rosołu, aby dodał bardziej wyrazistego smaku. Niekiedy również surowy por trafia do sałatki warzywnej. Jest to jednak warzywo, którego nie używa się w większej ilości. Warto to zmienić i przygotować dania z dodatkiem pora, które zachwycą smakiem i aromatem.

6.1. Przepis na zupę krem z porów

Składniki:

• 1 łyżeczka oliwy z oliwek,
• 1 cebula pokrojona w piórka,
• 250 g ziemniaków pokrojonych w kostkę,
• 2 średniej wielkości pory, skrojone,
• 1,2 litra wywaru warzywnego,
• 150 ml śmietany,
• sól i pieprz.

Przygotowanie:

Cebulę obieramy i kroimy w piórka. Pory siekamy dosyć drobno, a ziemniaki obieramy, myjemy i kroimy w kostkę. Na patelni rozgrzewamy oliwę z oliwek.

Wsypujemy pokrojone wcześniej warzywa i smażymy przez kilka minut. Następnie zalewamy całość bulionem warzywnym i czekamy aż się zagotuje.

Patelnię trzymamy na gazie do momentu aż warzywa staną się miękkie. Zupę na końcu blendujemy, doprawiamy według własnych upodobań i dodajemy śmietanę.

6.2. Surówka z porem i owocami

Składniki:

• 1 jabłko,
• kilka suszonych śliwek,
• 5 orzechów włoskich,
• garść rodzynek,
• 1 łyżka śmietany,
• 1 średni por.

Przygotowanie:

Jabłka obieramy i ścieramy na tarce. Pora dzielimy na dół i kroimy w cienkie plasterki, a orzechy i suszone śliwki drobno siekamy. W miseczce łączymy jabłko, śliwki, orzechy, pora i rodzynki.

Dodajemy śmietanę i odrobinę cukru do smaku. Por w połączeniu ze słodkimi owocami świetnie smakuje i dostarcza dużej ilości witamin i błonnika.

6.3. Jak zrobić omlet z porem?

Składniki:

• 4 jajka,
• 2 łyżki mleka,
• 1 por,
• 3 plasterki wędliny,
• garść szpinaku,
• łyżka oliwy,
• łyżka masła,
• 50 g sera brie,
• pomidorki koktajlowe,
• roszponka.

Przygotowanie:

Odcinamy ciemnozielone liście pora. Pozostałe części dzielimy wzdłuż na pół, myjemy i kroimy na cienkie plasterki. Na patelni rozgrzewamy oliwę z oliwek i podsmażamy pora.

Doprawiamy całość solą, przykrywamy pokrywką i dusimy kilka minut na małym ogniu. Po odkryciu patelni dodajemy wypłukany szpinak i dokładnie mieszamy.

Na desce kroimy w kostkę ser brie i wędlinę. W osobnym naczyniu łączymy jajka, mleko, sól i pieprz. Dodajemy do masy podsmażone wcześniej warzywa, ser i wędlinę, dokładnie mieszamy.

Ustawiamy piekarnik na grzanie od góry. Na kuchence ustawiamy patelnię, która dobrze znosi wysokie temperatury. Rozgrzewamy na jej powierzchni łyżkę masła.

Po chwili wlewamy masę jajeczną i rozprowadzamy ją równo. Smażymy całość około trzy minuty na średnim ogniu, do momentu aż omlet się zetnie i lekko zarumieni.

Następnie patelnię wstawiamy do piekarnika na około pięć minut, rączkę można zostawić na zewnątrz z lekko uchylonymi drzwiczkami. Danie podajemy bezpośrednio z patelni, wierzch omletu warto udekorować roszponką i pomidorkami koktajlowymi.

6.4. Przepis na pieczonego kurczaka z porami

Składniki:

• 2 duże filety z kurczaka (600 g),
• 2 ząbki czosnku,
• 2 pory,
• łyżka masła,
• łyżeczka oliwy,
• łyżeczka soku z cytryny,
• 60 ml śmietanki kremówki,
• 70 g sera mozzarella,
• sól i pieprz,
• pół łyżeczki sproszkowanej słodkiej papryki,
• pół łyżeczki suszonego tymianku.

Przygotowanie:

Każdy filet z kurczaka dokładnie myjemy i dzielimy wzdłuż na cztery części. Mięso doprawiamy solą, pieprzem, papryką i tymiankiem. Dodajemy drobno posiekany czosnek, oliwę z oliwek i sok z cytryny.

Całość dokładnie mieszamy, tak by kurczak był pokryty marynatą. Piekarnik rozgrzewamy do 180 stopni Celsjusza. Pora dzielimy wzdłuż na pół, myjemy i kroimy na cienkie plasterki.

Układamy na dnie naczynia żaroodpornego i posypujemy solą. Na wierzchu układamy filety z kurczaka, które pokrywamy wiórkami masła.

Brytfankę wstawiamy do piekarnika i pieczemy około 30 minut. Następnie zalewamy mięso śmietanką i posypujemy startym serem. Pieczemy przez ostatnie 10 minut, aż wierzch delikatnie się zarumieni. Potrawę podajemy z ziemniakami, ryżem lub kaszą.

6.5. Polędwiczki w sosie porowym

Składniki:

• 1 polędwiczka wieprzowa,
• 1 por,
• pół łyżki masła,
• pół łyżki oliwy,
• pół łyżeczki tymianku,
• pół łyżeczki musztardy,
• 80 ml śmietanki 30% lub 18%.

Przygotowanie:

Mięso myjemy i osuszamy za pomocą ręcznika papierowego. Odcinamy nadmiar tłuszczu i błonki. Polędwiczkę kroimy na centymetrowe plastry i delikatnie rozpłaszczamy za pomocą palców.

Pozbywamy się zielonych liści pora, a białą i jasnozieloną część dzielimy na pół, myjemy i dzielimy na cienkie plasterki. Na większej patelni rozgrzewamy masło i oliwę.

Mięso doprawiamy solą i pieprzem. Układamy na gorącym tłuszczu i smażymy około minutę z każdej strony. Następnie mięso zdejmujemy z ognia.

Na patelnię wrzucamy pokrojonego pora, posypujemy go solą i tymiankiem. Smażymy przez kilka minut, następnie wlewamy około 1/4 szklanki wody, przykrywamy pokrywką i dusimy około dwie minuty.

Po tym czasie na patelnię wylewamy płyn, który zgromadził się na talerzu z polędwiczkami. Dusimy całość pod przykryciem aż warzywo będzie całkowicie miękkie.

Dodajemy polędwiczki, musztardę i śmietankę. Całość zagotowujemy i trzymamy na ogniu przez minutę. Danie jest gotowe do podania.

6.6. Frittata z porem, serem kozim i miętą

Składniki:

• łyżka masła,
• 1 por,
• 3 duże jajka,
• 100 g kwaśnej gęstej śmietany 12%,
• 100 g roladki koziej,
• 2-3 gałązki szczypiorku,
• 1/3 szklanki listków świeżej mięty,
• sól morska,
• świeżo zmielony czarny pieprz.

Przygotowanie:

Piekarnik rozgrzewamy do 180 stopni Celsjusza. Usuwamy zielone liście pora, a białą część kroimy na 4 części, myjemy i kroimy na centymetrowe plasterki.

Na patelni o 18-centymetrowej średnicy rozpuszczamy masło i podsmażamy pora z odrobiną soli. Czekamy aż warzywo zmięknie. W misce łączymy jajka z solą i pieprzem.

Zdejmujemy patelnię z ognia, wlewamy masę jajeczną, śmietanę, plasterki sera i szczypiorek. Posypujemy pieprzem i wstawiamy do piekarnika na około dwanaście minut. Przed podaniem dekorujemy listkami mięty.

6.7. Tarta z porami

Składniki na ciasto:

• 2 szklanki mąki pszennej,
• 1 jajko,
• 150 g masła.

Składniki na farsz:

• 2 pory,
• 1 szklanka śmietany 12%,
• 2 szczypty gałki muszkatołowej,
• 2 szczypty mielonego pieprzu,
• 200 g sera żółtego,
• 3 jajka,
• masło.

Przygotowanie:

Do miski wsypujemy mąkę, dodajemy jajko, sól i posiekane drobno masło. Składniki wyrabiamy ręcznie do momentu uzyskania jednolitego ciasta. Następnie formujemy z niego kulkę i wkładamy do lodówki na pół godziny.

W tym czasie pory dzielimy na pół, myjemy pod bieżącą wodą i kroimy w plasterki. Na patelni rozgrzewamy odrobinę masła i podsmażamy pokrojone warzywo przez około pięć minut.

Ser ścieramy na tarce, w misce łączymy śmietanę, jajka, gałkę muszkatołową, sól i pieprz. Do masy dodaj połowę startego sera. Formę do tarty wykładamy ciastem i nakłuwamy je widelcem.

Na wierzchu układamy podsmażone pory, zalewamy masą z jajek i śmietany. Posypujemy serem i pieczemy pół godziny w temperaturze 180 stopni (termoobieg).