Prawny obowiązek szczepień
Czym jest obowiązek szczepień? Czy można odmówić szczepień z powodu przekonań religijnych lub światopoglądu? Dlaczego w sprawach szczepień decyzję podejmuje sąd rodzinny? Czy tyko dzieci podlegają obowiązkowi szczepień? Poniżej wiarygodne informacje na temat obowiązku szczepień, którego dla zdrowia własnego oraz zdrowia społeczeństwa nie powinno się unikać.
Obowiązek szczepień nie dotyczy tylko dzieci. Polskie prawo przewiduje przypadki obowiązkowego szczepienia niezależnie od wieku w przypadku szczepień poekspozycyjnych. Na przykład szczepienie przeciwko błonicy jest obowiązkowe dla osoby mającej styczność z chorymi na błonicę, przeciwko tężcowi zaszczepić się muszą osoby zranione, narażone na zakażenie po potencjalnej ekspozycji na tężec. Podobnie w przypadku zagrożenia zakażeniem wścieklizną, po ugryzieniu przez dzikie zwierzę chore lub kiedy istnieje podejrzenie, że zwierzę mogło być chore na wściekliznę. Czy można, mimo obowiązku, odmówić szczepienia w imieniu własnym lub w imieniu dziecka powołując się na względy religijne lub światopoglądowe?
Tak zwana "klauzula sumienia", o której można przeczytać w Internecie, w przypadku odmowy szczepień nie może mieć zastosowania i nie ma oparcia w polskim prawie - wyjaśnia w rozmowie z www.zaszczepsięwiedzą.pl adwokat Karol Kolankiewicz, lider Instytutu - Specjaliści Prawa Ochrony Zdrowia (www.ispoz.pl). Nie może być mowy o uprawnieniu pacjenta do odmowy poddania się szczepieniu ochronnemu z powołaniem się na art. 16 ustawy o prawach pacjenta, który mówi, że "Pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody [..]".
Przepis ten można stosować tylko wówczas gdy inne, odrębne ustawy, nie stanowią inaczej - taki wniosek wynika wprost z wcześniejszego art. 15 ustawy o prawach pacjenta: "Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych albo odmowy takiej zgody, jeżeli przepisy odrębnych ustaw nie stanowią inacze". Nie ma wątpliwości, że taką „odrębną ustawą” jest ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, zgodnie z którą szczepienie ochronne ma charakter obowiązkowy. Odmowa poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym może przede wszystkim spowodować wszczęcie egzekucji administracyjnej, mającej na celu wyegzekwowanie obowiązku wykonania szczepienia.
Postępowanie takie może zakończyć się nałożeniem przez wojewodę grzywny na rodzica dziecka, jako przedstawiciela ustawowego, do kwoty 10 000 zł w celu przymuszenia wykonania obowiązku szczepienia. Grzywna taka może być nakładana kilkakrotnie w tej samej lub wyższej kwocie łącznie do wysokości 50 000zł (art. 121 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji). Nałożone grzywny w celu przymuszenia, nieuiszczone w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie egzekucji należności pieniężnych, np. z wynagrodzenia za pracę, czy z rachunku bankowego.
Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, zgodnie z którą szczepienie ochronne ma charakter obowiązkowy, nakłada nie tylko obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym, ale także inne obowiązki, m.in. obowiązek poddania się kwarantannie przez określony czas przez osoby zdrowe, które pozostawały w styczności z chorymi m.in. na cholerę, dżumę płucną czy ospę prawdziwą (art. 34 ust. 2 ww. ustawy o zapobieganiu) oraz obowiązek poddania się hospitalizacji, w przypadku podejrzenia lub rozpoznania zachorowania na chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną, np. gruźlicę w okresie prątkowania (art. 35 ust. 1 ww. ustawy o zapobieganiu). Gdybyśmy przyjęli, że można tak po prostu odmówić poddania się szczepieniom ochronnym, to musielibyśmy także przyjąć możliwość odmowy poddania się m.in. kwarantannie, czy przymusowej hospitalizacji. Łatwo sobie wyobrazić tragiczne dla całego społeczeństwa skutki takiego sposobu rozumowania.
Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi przewiduje jednak wyjątki od obowiązku szczepień, jednak trzeba pamiętać, że każdy wyjątek od zasady należy intepretować ściśle. Spod obowiązku szczepień ochronnych zostały zwolnione osoby przebywające na terytorium RP przez okres krótszy niż 3 miesiące. Wyjątek ten nie dotyczy szczepień poekspozycyjnych (art. 17 ust. 1a ww. ustawy o zapobieganiu), czyli takich, które muszą być podane na przykład po ugryzieniu przez dzikie zwierzę (wścieklizna) lub w przypadku podejrzenia zakażenia tężcem.
Ustawa przewiduje sytuacje odroczenia w czasie szczepienia, gdy lekarskie badanie kwalifikacyjne daje podstawy do długotrwałego odroczenia obowiązkowego szczepienia ochronnego. Adwokat Karol Kolankiewicz podkreśla, że taką decyzję może podjąć tylko lekarz, przede wszystkim na podstawie badania oraz innych dostępnych danych np. zapisanych w dokumentacji medycznej, wynikających z wyników poprzednich badań czy z informacji dot. aktualnego stanu zdrowia dziecka uzyskanych od rodziców (np. przewlekła choroba, alergia na określone składniki produktów leczniczych) . Prawa do odroczenia terminu szczepienia celowo nie przyznano rodzicowi, czy opiekunom dziecka. Na forach rodziców odnoszących się sceptycznie do szczepienia można czasem przeczytać, iż o ile szczepienie jest obowiązkowe, to badanie kwalifikacyjne już nie, więc można odmówić poddania się badaniu i tym samym uniknąć szczepienia. Czy odmowa do przystąpienia badania kwalifikacyjnego też wiąże się z konsekwencjami prawnymi ?
- Tak, odmowę poddaniu się lekarskiemu badaniu kwalifikacyjnemu, zawsze poprzedzającemu szczepienie, bądź też nie przyprowadzenie dziecka na takie badanie, także należy uznać za odmowę poddania się obowiązkowi szczepienia, gdyż uniemożliwia to wykonanie szczepienia ochronnego - mówi adwokat Karol Kolankiewicz.
- Odmowa poddania dziecka obowiązkowemu szczepieniu może stanowić po stronie rodzica także wykroczenie z art. 115 § 2 Kodeksu wykroczeń. Zgodnie z jego treścią, ten kto, sprawując pieczę nad osobą małoletnią, pomimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, nie poddaje jej szczepieniu ochronnemu, podlega karze grzywny do 1500 złotych albo karze nagany. Nie można także wykluczyć jeszcze innej drogi, tzn. uznania, że nieuzasadniona odmowa poddania dziecku szczepieniu, stanowi zagrożenie dla jego dobra - dodaje.
W takiej sytuacji sąd opiekuńczy może zobowiązać rodziców do określonego postępowania, a nawet poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego. Postępowanie to może być prowadzone z urzędu (sąd może wszcząć postępowanie bez konieczności jakiegokolwiek wniosku), ale też np. na skutek powzięcia przed sąd opiekuńczy informacji o tym, że dobro dziecko jest zagrożone, np. od policji, od placówki medycznej, z Sanepidu czy od Wojewody.
Choć sformułowanie "obowiązek szczepień" może brzmieć jak przymus oraz nakaz ograniczający wolność jednostki, to jednak nie tylko jest on zgodny z polską Konstytucją, ale również powinien być postrzegany jako przywilej. W przypadku obowiązku szczepień państwo dba o bezpieczeństwo społeczeństwa wprowadzając regulacje prawne, które nie pozwolą jednostkom, podejmującym złe decyzje pod wpływem na przykład emocji czy błędnych informacji, narazić ogółu na zagrożenie związane z epidemiami chorób zakaźnych. Obok kary w wysokości 50 tysięcy znacznie poważniejszą konsekwencją w przypadku odmowy szczepienia może być choroba, powikłania po niej oraz narażenie innych osób na niebezpieczeństwo. A zdrowie nie ma ceny.
"Zaszczep się wiedzą" to akcja informacyjna i edukacyjna prowadzona od 2015 roku przez Związek Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych INFARMA. Jest przewodnikiem po wiarygodnych i sprawdzonych informacjach dotyczących szczepień. Rzetelne i sprawdzone informacje na temat szczepień można znaleźć na stronie internetowej www.zaszczepsiewiedza.pl. Osoby stojące przed decyzją: "szczepić, czy nie szczepić?", znajdą tu informacje sprawdzone przez autorytety wspierające akcję. Są wśród nich uznani eksperci oraz instytucje od lat zajmujące się wakcynologią.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.