Jak działa płyn Lugola? Dawkowanie, działanie i skład

Płyn Lugola stał się znany po wybuchu elektrowni atomowej w Czarnobylu w 1986 roku. Do dziś obserwuje się wzrost zainteresowania płynem po doniesieniach o możliwych zagrożeniach radiacyjnych. Jednak profilaktyczne przyjmowanie preparatu może bardziej zaszkodzić niż pomóc. Jak działa płyn Lugola? Dlaczego nie należy przyjmować go na własną rękę? Czy płyn Lugola jest na receptę?

1. Czym jest płyn Lugola?

Płyn Lugola (łac. Iodi solutio aquosa) to wodny roztwór jodu w jodku potasu. Opracował go w 1829 roku francuski lekarz – Jean Auguste Lugol. Pierwotnie płyn miał być wykorzystywany w leczeniu gruźlicy, jednak próby te zakończyły się niepowodzeniem. Ostatecznie preparat znalazł inne zastosowania medyczne.

Z uwagi na dużą zawartość jodu, zainteresowanie płynem Lugola wzrasta głównie w czasie zagrożeń radioaktywnych (awarie reaktorów, bomby atomowe).

2. Płyn Lugola a Czarnobyl

Zobacz film: "Jaka jest sytuacja przemysłu jądrowego w Polsce?"

Po katastrofie elektrowni atomowej w Czarnobylu w 1986 roku płyn Lugola zalecany był przez lekarzy, by chronić przed negatywnymi skutkami radioaktywnego izotopu jodu. Jednak z perspektywy czasu wielu naukowców i lekarzy uważa, że podanie roztworu nie miało żadnego sensu i było niepotrzebne. Skala zagrożenia radiacyjnego była bowiem zbyt niska, by mogła wywołać niepożądane skutki.

Obecnie w sytuacji wybuchów jądrowych nie jest zalecane podawanie tego roztworu. Rekomenduje się natomiast przyjęcie tabletek ze stabilnym jodem.

- Pamiętajmy, że po katastrofie w Czarnobylu całe pokolenia przyjęły jednorazowo płyn Lugola tylko i wyłącznie dlatego, że nie mieliśmy niczego innego. Wówczas to był jedyny sposób na ograniczenie skutków działania promieniowania na tarczycę - mówi dr n. med. Magdalena Cubała-Kucharska, specjalistka medycyny rodzinnej.

3. Skład płynu Lugola

Płyn Lugola to bezalkoholowy, wodny roztwór jodu w jodku potasu. W jego składzie znajduje się:

• jod,
• jodek potasu,
• woda destylowana.

Ogólnodostępna mieszanina nieoczyszczona może mieć w składzie też glicerol, czy inne substancje pomocnicze. Glicerolowy płyn Lugola to preparat przeznaczony tylko do użytku zewnętrznego.

4. Jak działa płyn Lugola?

Płyn Lugola jest jednym z najbardziej znanych preparatów o dużej zawartości jodu. Stosuje się go głównie zewnętrznie, a czasem z zalecenia lekarza – także wewnętrznie. Działa odkażająco, ma właściwości:

• bakteriobójcze,
• grzybobójcze,
• wirusobójcze.

Jod odgrywa też bardzo ważną rolę w chorobach gruczołu tarczowego. Duża zawartość tego pierwiastka w płynie Lugola może hamować lub pobudzać tarczycę do produkcji hormonów. Dlatego też roztwór często wykorzystuje się wspomagająco przy leczeniu chorób tego gruczołu.

Dawniej roztwór podawany był też po wybuchach jądrowych, by zahamować rozwój schorzeń tarczycy, powstałych na skutek wchłaniania radioaktywnego izotopu jodu z opadów promieniotwórczych.

Jaka jest zależność między płynem Lugola a promieniowaniem? Jego zadaniem jest nasycenie jodem tarczycy, co chroni organizm przed przyjęciem radioaktywnej postaci tego pierwiastka. Płyn Lugola przyjęty w odpowiednim czasie minimalizuje więc ryzyko rozwoju chorób tarczycy (w tym raka tarczycy), powstałych na skutek skażeń radioaktywnych.

5. Płyn Lugola – zastosowanie

Płyn Lugola obecnie wykorzystywany jest:

• do odkażania otarć, zadrapań i niewielkich ran,
• płukania gardła w infekcjach o podłożu bakteryjnym,
• pędzlowania migdałków i błony śluzowej w jamie ustnej,
• barwienia preparatów bakteriologicznych, uwidaczniania cyst pasożytów w rozmazie,
• w farmakoterapii schorzeń tarczycy,
• przed leczeniem operacyjnym tarczycy, podczas badania scyntygraficznego.

5.1. Wykorzystanie w przemyśle spożywczym

Płyn wynaleziony przez Lugola ma również zastosowanie w przemyśle spożywczym. W obecności skrobi powoduje zmianę barwy na niebiesko-fioletową lub czerwono-fioletową.

Właściwość tą można wykorzystać do sprawdzenia, czy produkty mleczne są zafałszowane mąką. Jest to nieuczciwa praktyka produkcyjna, która poprawia lepkość produktu oraz zakłóca pomiar zawartości białka.

Badanie to sprawdza również, czy mleko nie zostało rozwodnione, które zwykle uzupełniane jest skrobią. Płyn Lugola w ciągu kilku chwil da nam wiarygodną odpowiedź.

6. Płyn Lugola – wskazania do stosowania

Wskazaniem do zewnętrznego lub wewnętrznego przyjęcia płynu Lugola mogą być:

• infekcje gardła wywołane przez bakterie, przewlekłe zapalenia błony śluzowej gardła, ból i chrypka (płukanie gardła zawsze wymaga odpowiedniego rozcieńczenia płynu),
• niektóre schorzenia tarczycy (na wyraźne polecenie lekarza),
• strumektomia,
• niektóre badania (np. scyntygrafia),
• niewielkie zadrapania i skaleczenia (nie należy aplikować na otwarte rany).

7. Płyn Lugola w aptekach

Płyn Lugola można dostać właściwie w każdej aptece. Nie wszyscy zdają sobie jednak sprawę z tego, że ogólnodostępny roztwór nie nadaje się do spożycia. To nieoczyszczona mikstura, przeznaczona wyłącznie do stosowania zewnętrznego. Dlatego też wydawana jest bez recepty.

Wykonanie tylko przez farmaceutę

Z kolei płyn Lugola do picia wydawany jest tylko na receptę. Roztwór do użytku wewnętrznego to oczyszczona mieszanina, przygotowywana specjalnie przez farmaceutę w aptece. Można go przyjmować tylko i wyłącznie z zalecenia lekarza.

8. Ile kosztuje płyn Lugola?

Cena płynu Lugola to koszt ok. 10-20 złotych. Wiele osób decyduje się także na samodzielne przyrządzanie płynu Lugola. Choć jest to możliwe, to jednak pod żadnym pozorem taka mikstura nie nadaje się do spożycia.

Przyjęcie takiej mieszaniny jest niebezpieczne i może doprowadzić do groźnych powikłań. Zwłaszcza u dzieci przyjęcie takiej mikstury może spowodować bardzo poważne konsekwencje zdrowotne.

9. Płyn Lugola – dawkowanie

Jak stosować płyn Lugola? Roztwór stosowany zewnętrznie nie może być używany w nadmiarze, ponieważ może wysuszać skórę. Do płukania gardła wystarczy rozpuścić parę kropli preparatu w szklance wody. Z kolei do pędzlowania zainfekowanych migdałków płyn należy odpowiednio rozcieńczyć gliceryną.

W przypadku stosowania wewnętrznego dawka zawsze dobierana jest przez lekarza. Niekontrolowane spożywanie płynu Lugola może spowodować poważne problemy zdrowotne związane z tarczycą. Wg norm Instytutu Żywności i Żywienia zalecane spożycie jodu dla populacji dorosłej (RDA) to 0,75 mg, podczas gdy jedna kropla płynu Lugola zawiera około 1,25 mg jodu.

Należy także pamiętać o tym, że płyn Lugola, który dostępny jest w aptekach bez recepty, nie nadaje się do spożywania. Wypicie go mogłoby mieć niebezpieczne dla zdrowia konsekwencje. Można go wykorzystać jedynie do użytku zewnętrznego.

10. Płyn Lugola – działanie niepożądane

Tak jak podaje Ministerstwo Zdrowia, nie należy stosować płynu Lugola na własną rękę. Zawarty w nim jod może spowodować niepożądane dla organizmu skutki. Niektóre z nich mogą nawet skończyć się śmiercią.

Czym grozi niekontrolowane picie płynu Lugola? Skutki uboczne to:

• nadczynność tarczycy – może być śmiertelna dla chorych na układ krążenia, prowadzić do powstawania raka,
• podrażnienia błon śluzowych,
• zapalenie skóry,
• swędzenie skóry,
• nadżerki,
• gorączka,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• wysypka na ciele,
• pojawienie się trądziku jodowego,
• tyreotoksykoza – nadmiar hormonów tarczycy w organizmie,
• alergia ogólna lub miejscowa.

Przyjęcie zbyt dużej dawki jodu może skutkować też zatruciem jodem, ciężkimi problemami z oddychaniem oraz zaburzeniami rytmu serca.

- Dlaczego nie można pić czy to płynu Lugola, czy jodyny? Po pierwsze skoro te preparaty przeznaczone są do dezynfekcji skóry, czyli do stosowania zewnętrznego, to nie mamy pewności czy użyto odpowiedniej czystości surowców. Wiadomo, że płyny doustne muszą być bardziej oczyszczone. Drugim argumentem jest sam jod, który bardzo łatwo jest przedawkować - wymienia mgr farm. Szymon Tomczak.

Na szamańskich forach (czyt. medycyny alternatywnej) dzienne dawki dochodzą do kilkunastu kropli tego specyfiku. Pozostaje nam zachować rozsądek i nie ulegać plotkom, a dla osób ciągle obawiających się o niski poziom jodu w ich organizmie polecam owoce morza i to nie od święta. To wszystkim nam wyjdzie na dobre - komentuje farmaceuta.

11. Płyn Lugola – przeciwwskazania do zażycia

Przeciwwskazania do stosowania płynu Lugola:

• karmienie piersią,
• nadczynność tarczycy,
• niewydolność nerek,
• stosowanie związków rtęci,
• ciąża,
• gruźlica,
• nadwrażliwość na jod.

12. Płyn Lugola a jodyna

Wiele osób jest mylnie przekonanych, że płyn Lugola i jodyna jest tym samym. Płyn Lugola, biorąc pod uwagę skład, ma inne działanie. Stężenie aktywnej substancji także jest inne niż w przypadku jodyny.

Jodyna to roztwór jodu w alkoholu etylowym z dodatkiem jodku potasu jako środka stabilizującego. Zwykle znajduje się w niej 95 proc. alkoholu etylowego, 4 proc. jodu i 1 proc. jodku potasu.

Jodyna ma zastosowanie wyłącznie zewnętrzne. Spożywanie takiego roztworu może przynieść więcej szkody niż korzyści – wywołać reakcje alergiczne, czy poważnie podrażniać przewód pokarmowy. Jodyna może jednak z powodzeniem zastąpić płyn Lugola do dezynfekowania ran lub płukania gardła.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.