Zez - towarzyszący, ukryty, porażenny
Zez (łac. strabismus) jest zaburzeniem widzenia spowodowanym nieprawidłowym ustawieniem i ruchomością gałek ocznych w wyniku wzmożonej siły działania jednej grupy mięśni poruszających gałką oczną w stosunku do mięśni działających antagonistycznie lub też całkowitym wyłączeniem jednej grupy wskutek porażenia nerwu zaopatrującego ją. Manifestacją tego jest dostrzegane na zewnątrz niesymetryczne ustawienie osi oczu, co stanowi wyraźny defekt kosmetyczny.
1. Rodzaje zeza - zez towarzyszący
Zez powoduje upośledzenie prawidłowego widzenia obuocznego, które chory odbiera jako dwojenie widzianego obrazu, a w efekcie może prowadzić do niedowidzenia graniczącego nawet z całkowitą ślepotą. Wyróżnia się trzy rodzaje zeza, mianowicie zez towarzyszący, zez ukryty oraz zez porażenny.
Zez towarzyszący jest najczęstszą postacią zeza. Polega on na istnieniu trwałego odchylenia osi jednego oka w stosunku do osi oka ustawionego na wprost i jest spowodowany zaburzeniem równowagi siły działania poszczególnych grup mięśni okoruchowych. Nazwa pochodzi stąd, że oko zezujące towarzyszy ruchom prowadzącego (prawidłowo ustawionego) i zawsze tworzy z nim taki sam kąt, określany jako kąt zeza pierwotny.
Co więcej, jeśli chory ustawia oko zezujące tak, aby dostrzec określony obiekt, wówczas oko prowadzące odchyla się w stosunku do zezującego o taki sam kąt jak w poprzednim przypadku i nazywamy go wtedy kątem zeza wtórnym. Tak więc wartość kąta odchylenia w zezie towarzyszącym jest zawsze taka sama.
1.1. Zez towarzyszący - przyczyny i objawy
Biorąc pod uwagę kierunek odchylenia oka zezującego, wyróżniamy zez zbieżny, zez rozbieżny, ku górze, ku dołowi oraz zez skośny. Efektem takiego ustawienia oczu jest spostrzeganie przez każde z nich dwóch różnych obrazów, co prowadzi do utraty możliwości scalenia tych obrazów przez korę mózgu w jedną całość (jak to ma miejsce w warunkach prawidłowych) i w związku z tym dwojenia widzianego obrazu.
Najpoważniejszym powikłaniem istnienia takiego stanu jest ograniczenie lub utrata zdolności widzenia w oku chorym. Mechanizm tego powikłania polega na tym, że kora mózgu tłumi ten obraz, który jest spostrzegany przez oko zezujące, dlatego jest on widziany słabo i nieostro. Do pewnego wieku stan ten jest w pełni odwracalny, z tego powodu ważne jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie leczenia zeza, aby nie utracić funkcji jednego oka.
1.2. Zez towarzyszący - leczenie
W przypadku istnienia zeza towarzyszącego powinno być wykonane szczegółowe badanie okulistyczne, uwzględniające ocenę ostrości wzroku, ponieważ częstą przyczyną jego powstania są właśnie wady refrakcji, których prawidłowe wyrównanie okularami może doprowadzić do ustąpienia zeza. Przeprowadza się również różnego rodzaju testy diagnostyczne oceniające kąt zeza oraz zdolność widzenia obuocznego.
Po tak przeprowadzonym badaniu planuje się odpowiednie leczenie. Jeżeli współistnieje wada refrakcji, to może wystarczyć jedynie dobranie właściwych szkieł okularowych i jej wyrównanie. Jeśli to nie pomaga, należy zapobiegać opisanemu wcześniej tłumieniu funkcji oka zezującego, a tym samym niedowidzeniu, poprzez czasowe zasłanianie oka zdrowego. W tym celu stosuje się najczęściej różnego rodzaju przesłony zakładane na okulary.
To musisz wiedzieć:
W praktyce wygląda to tak, że np. przez 6 dni zasłonięte jest oko zdrowe, a 7 dnia odsłania się je i zasłania oko chore. Dzięki temu poprawia się znacznie widzenie oka zezującego. Przynosi to dobre rezultaty już po kilku tygodniach, zwłaszcza w bardzo młodym wieku – najlepiej do 4 roku życia, później efekty są mniej spektakularne.
Oprócz tego w leczeniu wykorzystuje się również szkła pryzmatyczne, które – załamując odpowiednio promienie świetlne – powodują, że w oku zezującym powstaje obraz podobny jak w oku zdrowym, co również zapobiega procesowi tłumienia. W następnym etapie, kiedy zwalczy się niedowidzenie oka chorego, można zastosować leczenie chirurgiczne, polegające na przywróceniu prawidłowej funkcji mięśni okoruchowych i tym samym doprowadzające do ustąpienia zeza.
2. Zez - ukryty
Kolejną postacią zeza jest zez ukryty. Jest on również wynikiem zaburzenia równowagi mięśni okoruchowych, a różnica polega na tym, że odchylenie jednego oka od ustawienia prawidłowego następuje jedynie wtedy, gdy wyłączy się funkcję drugiego, na przykład poprzez jego zasłonięcie (właśnie ten sposób jest wykorzystywany w diagnostyce tego rodzaju zeza).
Kiedy osoba patrzy dwoma oczami, zez jest niewidoczny. Z czasem może jednak dojść do jego utrwalenia. Przyczynami tego mogą być: duża różnica wady refrakcji jednego oka w stosunku do drugiego, długotrwałe przesłonięcie jednego oka (np. w wyniku jego choroby), a także choroby zakaźne czy urazy głowy. Leczenie polega na wyrównywaniu wady refrakcji, wykonywaniu różnego rodzaju ćwiczeń oczu, a w razie utrwalenia zeza stosuje się podobne metody jak w leczeniu zeza towarzyszącego.
3. Zez - porażenny
Zez porażenny jest spowodowany porażeniem nerwu zaopatrującego daną grupę mięśni okoruchowych. Prowadzi to do niemożności poruszania gałką oczną w określoną stronę i jej stałego ustawienia w kierunku przeciwnym do mięśni uszkodzonych. Cechą charakterystyczną jest zmienny kąt odchylenia oczu względem siebie. Polega to na tym, że jeśli oko zdrowe, obserwując jakiś obiekt ustawi się w tym samym położeniu, co oko zezujące, to kąt ten maleje do zera, nie występuje dwojenie i osoba widzi prawidłowo.
Natomiast kiedy oko zdrowe obserwuje obiekt zlokalizowany po przeciwnej stronie w stosunku do ustawienia oka zezującego, kąt ten jest bardzo duży, pojawia się dwojenie i nieprawidłowe widzenie. Z tej przyczyny chory stara się kompensacyjnie tak ustawiać głowę, aby obie gałki oczne były ustawione w tej samej pozycji, gdyż dzięki temu unika dwojenia. Leczenie tej postaci zeza wymaga interwencji neurologicznych, a opisane wcześniej działania okulistyczne mają znaczenie wspomagające proces leczenia.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.