Gruczolakowłókniak - rodzaje, przyczyny, diagnostyka, usuwanie

Gruczolakowłókniak to guzek piersi, który można łatwo przesuwać, bezbolesny, dobrze odgraniczony i niepowodujący bólu. Może być elastyczny lub twardy, a jego kształt jest regularny. Jego wielkość to 1-3 cm średnicy, choć może być także większy. Często powiększa się w czasie ciąży i karmienia piersią, a zmniejsza po 30. roku życia. W 1/4 przypadków guzków jest więcej niż jeden.

Rodzaje gruczolakowłókniaków:

• gruczolakowłókniak prosty – składający się tylko z tkanki gruczołowej i włóknistej, jest niegroźny;
• gruczolakowłókniak złożony – oprócz tkanek gruczołowej i włóknistej, obejmuje także inne zmiany tkanki piersi, jego obecność zwiększa ryzyko pojawienia się raka piersi;
• gruczolakowłókniak olbrzymi – guz mający powyżej 5 cm średnicy;
• gruczolakowłókniak młodzieńczy – pojawiający się u nastolatek.

Gruczolakowłókniaki złożone, w przeciwieństwie do prostych, wiążą się z nieznacznie podwyższonym ryzykiem rozwoju nowotworu piersi, szczególnie w przypadku kobiet starszych, z obciążeniem rodzinnym nowotworami złośliwymi piersi. Ryzyko w takich sytuacjach wzrasta dwukrotnie w stosunku do kobiet bez zmian guzowatych w piersiach i dotyczy także gruczolakowłókniaków mnogich.

Najczęściej gruczolakowłókniak występuje u kobiet przed 20. lub między 20. a 30. rokiem życia, bezdzietnych, z nieregularną miesiączką i w rodzinie których pojawił się nowotwór sutka. Podejrzewa się, że powstanie gruczolakowłókniaka wiąże się z poziomem hormonów rozrodczych – estrogenów, gdyż guzy tego typu pojawiają się i powiększają wtedy, kiedy poziom tych hormonów jest najwyższy, a także podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych zawierających estrogeny lub hormonalnej terapii zastępczej (HTZ). Przyczyny powstawania gruczolakowłókniaków nie są znane. Wydaje się, że znaczenie mają zaburzenia równowagi hormonalnej występujące w organizmie kobiety w wieku rozrodczym. Najczęściej gruczolakowłókniaki ulegają regresji po menopauzie, aczkolwiek mogą występować u kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą.

U kobiet poniżej 40 roku życia, większość (80%) gruczolakowłókniaków nie zmienia swojej wielkości, około 15% może się zmniejszyć lub zaniknąć a pozostałe (5-10%) mogą się powiększać.

Testy diagnostyczne przeprowadzane w przypadku pojawienia się w tkankach piersi jakichkolwiek zmian, to:

• badanie palpacyjne piersi – czyli badanie piersi za pomocą dotyku, które może być wykonane samodzielnie (samobadanie) lub u lekarza;
• badanie USG piersi – to badanie ultrasonograficzne, polecane dla kobiet poniżej 40. roku życia;
• mammografia – badanie mammograficzne jest najbardziej odpowiednie dla kobiet powyżej 40. roku życia;
• biopsja aspiracyjna cienkoigłowa – to pobranie próbki płynu z wnętrza guzka i zbadanie jej – w przypadku gruczolakowłókniaka we wnętrzu guzka nie powinno być płynu, a stała tkanka;
• biopsja gruboigłowa – to pobranie próbki tkanki z wnętrza guzka i zbadanie jej.

Diagnostyka gruczolakowłókniaków uzależniona jest od wieku pacjentki:

• u pacjentek poniżej 25 roku życia konieczne jest badanie fizykalne (przez lekarza ginekologa lub specjalistę chorób piersi) oraz badanie ultrasonograficzne (USG) piersi. Jeżeli obraz gruczolakowłókniaka jest typowy w badaniu USG nie ma konieczności wykonania biopsji cienkoigłowej. Wskazania do biopsji w tym wieku obejmują istnienie czynników ryzyka raka piersi – np. występowanie raka piersi w rodzinie, lub atypowy obraz guzka w USG. Nowotwór piersi jest niezwykle rzadki w tej grupie wiekowej, dlatego też w większości przypadków diagnostyka za pomocą USG jest wystarczająca do rozpoznania gruczolakowłókniaka,
• u pacjentek powyżej 25 roku życia, podobnie – wykonuje się badanie palpacyjne oraz USG piersi. USG jest preferowane u kobiet młodych, u których w budowie piersi dominuje tkanka gruczołowa i obraz mammograficzny jest przez to trudniejszy do interpretacji. U większości pacjentek w tym wieku, obraz USG nie jest wystarczającym dowodem na rozpoznanie gruczolakowłókniaka. Konieczna zazwyczaj jest biopsja cienkoigłowa, która niestety nie zawsze pozwala na potwierdzenie rozpoznania. Ze względu na to, że gruczolakowłókniaki zawierają dużą ilość tkanki włóknistej, obraz cytologiczny z biopsji może być niejasny. Wielu specjalistów zaleca, zatem w celu rozpoznania wykonanie biopsji gruboiglowej.

Postępowanie podobnie jak diagnostyka uzależnione jest od wieku pacjentki. U pacjentek poniżej 25 roku życia nie ma konieczności usuwania rozpoznanego gruczolakowłókniaka, chyba, że na życzenie pacjentki. Zalecana jest obserwacja – wykonywanie badania palpacyjnego oraz badania USG raz na 3-6 miesięcy. U pacjentek powyżej 25 roku życia, z potwierdzonym rozpoznaniem gruczolakowłókniaka w drodze biopsji gruboigłowej również nie ma konieczności usuwania guzka, a wskazania do obserwacji – jak powyżej.

Istnieje kilka sytuacji, w których gruczolakowłókniak wymaga jednak chirurgicznego usunięcia. Są to:

• powiększanie się gruczolakowłókniaka,
• wyjściowa wielkość guza powyżej 4 cm,
• guz powoduje asymetrię piersi,
• istnieje podejrzenie, że guz zawiera jednak komponentę złośliwą,
• pacjentka odczuwa dolegliwości bólowe związane z guzkiem.

Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, trwa od 45 do 60 minut. Może być przeprowadzony w ramach chirurgii jednego dnia, lub wiązać się z maksymalnie dwudniowym pobytem w szpitalu. Blizna po wycięciu guzka ma kształt zakrzywionej linii o długości od 1 do 2 cm, po zagojeniu bywa prawie niewidoczna. Zabieg wycięcia można przeprowadzić także za pomocą tzw. mammotomu.

Operacja usunięcia gruczolakowłókniaka ma jednak swoje wady: pierś może utracić swój kształt, na skórze mogą pozostać blizny. Z tego powodu w przypadku młodych kobiet raczej nie usuwa się gruczolakowłókniaków, jeśli wyniki badań są w normie. Zaleca się raczej częste kontrole guza, aby w przypadku powiększania się go lub jakichkolwiek innych zmian szybko go usunąć. Usunięcie gruczolakowłókniaka nie gwarantuje, że już nigdy się nie pojawi. Po operacji także trzeba regularnie się badać.

Źródła

1. Powiększenie gruczołów piersiowych u dzieci
2. Czekanowski R. Choroby gruczołu sutkowego - menopauza - hormonalna terapia zastępcza, Borgis, Warszawa 2003, ISBN 83-85284-37-0
3. Berek J.S., Novak E. Ginekologia, Medipage, Warszawa 2008, ISBN 978-83-89769-46-6
4. Stavros T. Ultrasonografia piersi, Medipage, Warszawa 2007, ISBN 83-89769-37-4
5. Borgen P., King T., Atlas chirurgii piersi, Medipage, Warszawa 2006, ISBN 83-89769-25-5
6. Domagała W., Stachura J. PATOLOGIA znaczy słowo o chorobie, Kraków 2008, ISBN 978-83-60183-64-9
7. Kruś S., Skrzypek-Fakhoury E. Patomorfologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3283-3
8. Bręborowicz G. (red.), Ginekologia, Urban & Partner, Wrocław 2006, ISBN 83-89581-39-6