Chorują coraz młodsi. "W tym miejscu na 100 proc. rozwinie się nowotwór"

Według Krajowego Rejestru Nowotworów każdego roku w Polsce złośliwe nowotwory jamy ustnej rozpoznaje się u ponad 4000 osób. Jednak większość z nich jest wykrywana, gdy choroba jest już bardzo zaawansowana, co znacząco pogarsza rokowania pacjentów. Szacuje się, że w III i IV stadium szansa na wyleczenie spada do ok. 30-40 proc. To skutek tego, że rozwijający się guz może w tym czasie naciekać na sąsiadujące struktury, np. język, gardło lub kości, a także dawać przerzuty do węzłów chłonnych szyi.

Późna diagnoza, która przekłada się na przeżywalność, ma związek z bagatelizowaniem podejrzanych wykwitów oraz trudnościami w ich samodzielnej identyfikacji. Jak zauważa prof. dr hab. Wojciech Golusiński, nawet wielu medyków, w tym dentystów czy lekarzy rodzinnych, nie ma na temat nowotworów jamy ustnej odpowiedniej wiedzy.

- Stomatolog powinien zbadać całą jamę ustną, w tym błonę śluzową, język, wyrostki zębodołowe i w razie potrzeby pokierować pacjenta dalej do laryngologa. Bardzo często się jednak zdarza, że dentyści nie skupiają się na tych podejrzanych zmianach. Dlatego tak istotne jest, by podnosić czujność onkologiczną wśród pracowników ochrony zdrowia - podkreśla w rozmowie z WP abcZdrowie kierownik Katedry i Kliniki Chirurgii Głowy, Szyi i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Wielkopolskim Centrum Onkologii w Poznaniu.

Jest to szczególnie istotne, ponieważ nowotwory jamy ustnej - choć dotychczas najczęściej dotyczyły mężczyzn po 50. roku życia, to coraz częściej pojawiają się także wśród młodszych pacjentów, w wieku 30-40 lat.

- Powszechnie uważa się, że nowotwory te występują u osób zaniedbanych, degradujących się życiowo, u których wiek biologiczny nie zgadza się z metrykalnym. W ostatnich latach wszystko się jednak odwróciło i raki jamy ustnej występują też u osób mądrych, pracujących, wyedukowanych - mówi prof. Golusiński.

- Mam pacjentów już od 25. roku życia. To jest fenomen. U takich młodych ludzi zachorowanie może się wiązać z infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), ze złym stylem życia (nadużywaniem alkoholu, paleniem papierosów, żuciem nikotyny) albo zaniedbaniem stanu higienicznego jamy ustnej - wylicza.

Ostatnia z wymienionych przyczyn może mieć związek na przykład ze złym dopasowaniem aparatu ortodontycznego albo z ubytkami zębów, które przez dłuższy czas nie są odpowiednio leczone. - Jeżeli ktoś doznaje drażnienia bocznej powierzchni języka, na przykład przez ząb, który go kaleczy, to w tym miejscu na 100 proc. rozwinie się nowotwór złośliwy. Pierwszym jego zwiastunem są białe naloty na błonie śluzowej. Mówi się na to zwyrodnienie białe albo leukoplakia. To stan przednowotworowy - wyjaśnia ekspert.

- Następnym etapem jest szybko rozwijający się pełnoobjawowy nowotwór inwazyjny. Dlatego tak ważna jest szybka reakcja pracowników zdrowia. Jeśli rak nie zostanie rozpoznany albo diagnostyka się przedłuża i trwa np. dwa miesiące, to wiąże się to z niepewnymi rokowaniami dla chorego - dodaje.

Rak jamy ustnej zaliczany jest do tzw. nowotworów głowy i szyi. Do tej grupy wchodzą guzy rozwijające się w obrębie tkanek położonych między podstawą czaszki a obojczykami, z wyłączeniem mózgu i gałki ocznej.

- Najczęściej mamy do czynienia z nowotworami płaskonabłonkowymi języka i dna jamy ustnej. Nowotwory tego obszaru mogą jednak obejmować także np. błonę śluzową jamy ustnej, policzków, podniebienia miękkiego i twardego, obszar od migdałków podniebiennych do przodu albo od warg do tyłu - wylicza prof. Golusiński.

Ze względu na swoje umiejscowienie zwykle rozwijają się skrycie, wywołując czasem niecharakterystyczne objawy. Bywa, że mogą one przypominać zwykłe podrażnienie.

- Chory może mieć asymetryczne owrzodzenie na przykład na bocznej powierzchni języka albo na błonie śluzowej policzka. Takie zmiany mogą być białe albo czerwone. Początkowo, w stanie przednowotworowym, są niebolesne. Z czasem zmienia się palpacyjnie struktura takich tkanek: stają się bardziej spoiste, twarde, bolesne przy dotykaniu - wyjaśnia prof. Golusiński.

Ekspert podkreśla, że zgodnie z zasadą europejskiej profilaktyki nowotworów głowy i szyi, jeśli podejrzana zmiana nie zniknie w ciągu trzech tygodni, to należy się zgłosić do specjalisty, najlepiej do laryngologa.

- Nasz niepokój powinien też wzbudzić dyskomfort związany z rozdrabnianiem pokarmu, z połykaniem, a także ból, przy czym bywa on niecharakterystyczny. Często nie umiejscawia się konkretnie w obrębie jamy ustnej, ale promieniuje. Jednym z najczęstszych objawów jest ból ucha. Zdarza się, że przychodzi do mnie pacjent, skarży się na ból ucha, zaglądam, ucho zdrowe. Proszę o otworzenie ust, a w jamie ustnej widzę nowotwór - mówi kierownik poznańskiej Katedry i Kliniki Chirurgii Głowy, Szyi i Onkologii Laryngologicznej.

- Bywa też, że pacjent zauważa na szyi zgrubienie i ono okazuje się konsekwencją nowotworu, który rozwija się w obrębie jamy ustnej - dodaje.

Częste wśród pacjentów bagatelizowanie objawów przekłada się na niekorzystne rokowania. Prof. Golusiński przyznaje, że zdarzają mu się chorzy w bardzo zaawansowanym stanie.

- Zgłosił się 28-latek, który odczuwał ból podczas połykania. To był nieoperacyjny guz języka, a więc stan, w którym niewiele mogłem pomóc. W takiej sytuacji guza nie można usunąć, a tylko wprowadzić radio- i chemioterapię, ale wiadomo, że odpowiedź na nie nie będzie tak skuteczna, jak przy leczeniu operacyjnym. Los tego chorego jest więc bardzo niepewny - mówi ekspert.

- Niestety, szybki pęd życia sprawia, że pacjenci bagatelizują niepokojące objawy. Do tego dochodzi wspomniana kwestia zbyt małej wiedzy na temat tych nowotworów u pracowników ochrony zdrowia - dodaje.

Zdarzają się jednak także przykłady pozytywne. - Młoda, 32-letnia kobieta zaczęła mieć dolegliwości w połogu: czuła pieczenie w jamie ustnej, uczucie ciała obcego. Bardzo ją to irytowało i zgłosiła się do lekarza. To był początek raka dna jamy ustnej. Dzięki szybkiej operacji i zrekonstruowaniu tego obszaru efekt leczenia jest doskonały - podkreśla prof. Golusiński.

- Dlatego limitem powodzenia leczenia jest czas. Im szybciej zgłosimy się do lekarza i rozpoczniemy leczenie, tym lepiej, bo jeśli nowotwór przekroczy trzecie stadium albo przechodzi w czwarty, to szansa na wyleczenie spada dramatycznie - dodaje.

Marta Słupska, dziennikarka Wirtualnej Polski