Interpretacja badania EKG serca

Serce jest organem bardzo skomplikowanym. Aby zrozumieć idee badania EKG, należy wiedzieć, jak ono działa. Zadaniem tego narządu, najprościej rzecz ujmując, jest przepompowywanie krwi. Aby było to możliwe musi się ono rytmicznie kurczyć i rozkurczać. Dzieje się to na skutek impulsów elektrycznych, wysyłanych przez specjalne rozruszniki znajdujące się w sercu, które następnie drogą włókien nerwowych są rozprowadzane po całym sercu. Narzucają one rytm serca, czyli ilość uderzeń na minutę, poprzez pobudzanie komórek mięśniowych do skurczu. Zadaniem EKG jest pośrednia rejestracja czynności elektrycznej serca z powierzchni klatki piersiowej.

Rejestracja czynności elektrycznej serca jest odbierana w czasie badania EKG przez specjalne elektrody przyklejone na skórze klatki piersiowej pacjent a także umieszczone na kończynach. Podczas standardowego EKG serca pacjent ma na sobie aż 10 elektrod. Każda elektroda ma inny kolor gdyż każda z nich powinna być umieszczona w jednym konkretnym miejscu – pomylenie miejsca przyklejenia elektrody zafałszuje wynik badania.

Istotą zapisu EKG jest odczytywanie przez maszynę różnicy potencjałów elektrycznych między poszczególnymi elektrodami. Wynik badania to 12 linii odpowiadających różnym potencjałom elektrycznym na różnych częściach serca. Elektrody, oprócz tego że muszą być przyklejone w pewnych konkretnych miejscach i w odpowiedniej kolejności to muszą także dobrze przylegać do klatki piersiowej, co jest osiągane dzięki stosowaniu specjalnego żelu lub wody. U mężczyzn czasami konieczne jest zgolenie owłosienia z klatki piersiowej.

Wynik EKG to wykres, który składa się z odcinków i załamków. Interpretowany jest nie tylko wygląd poszczególnych części zapisu, ale także czas ich trwania. Najważniejsze w interpretacji EKG jest ocena podstawowych załamków oraz odległości między nimi. Pierwszy z nich to załamek P odpowiadający szerzeniu się impulsów elektrycznych do przedsionków serca. Następny jest tzw. zespół QRS odpowiadający czynności elektrycznej komór serca. Na końcu mamy załamek T obrazujący powrót mięśnia sercowego do stanu przed skurczem.

Częstość rytmu serca ocenia się przez pomiar od jednego załamka P do kolejnego, oczywiście biorąc przy tym pod uwagę szybkość przesuwu papieru w aparacie a także wielkość kratek papieru na którym wykonywany jest zapis, jednak są to wartości stałe dla danego aparatu a ponadto umieszczone są także na wyniku. Wiedząc jakiej części sekundy odpowiada jedna kratka zapisu można obliczyć czas trwania każdego załamka oraz czas trwania odcinków między nimi.

Tak więc na podstawie zapisu EKG można ocenić nie tylko czy serce bije za wolno czy za szybko, ale także czy np. przewodzenie impulsu elektrycznego z przedsionków serca do komór nie jest zbyt wolne co może świadczyć o istnieniu bloku w przewodzeniu między tymi strukturami. Jeżeli natomiast odcinek PR jest zbyt krótki może świadczyć to o dodatkowej drodze przewodzenia między przedsionkami i komorami co może być przyczyną groźnych zaburzeń rytmu.

W ocenie zapisu EKG także bardzo istotna jest także ocena czy w każdym odprowadzeniu znajdują się wszystkie załamki i czy wyglądają one prawidłowo a także czy są skierowane w konkretnych odprowadzeniach w dobrą stronę czyli do góry lub do dołu. Ważne jest także aby między każdymi załamkami P występował zespół QRS i załamek T. Jeśli np. między dwoma P nie występuje zespół QRS to świadczy to o poważnym bloku w sercu i zaburzeniach przewodzenia. Nieprawidłowy wygląd zespołu QRS także świadczy o problemach z przewodzeniem.

Różne odległości między poszczególnymi załamkami w konkretnym odprowadzeniu świadczą o zaburzeniach rytmu. Jeśli w zapisie występują same załamki P lub zespoły QRS a w dodatku rytm jest przyspieszony to świadczy to o częstoskurczu odpowiednio pochodzenia komorowego oraz przedsionkowego. Rodzajem częstoskurczu przedsionkowego jest tzw. migotanie przedsionków, a komorowego migotanie komór, które jest stanem bardzo poważnym, najczęstszą przyczyną zatrzymania akcji serca u osób dorosłych.

Ważne w ocenianiu czy zapis EKG jest w granicach normy, czy też przedstawia jakąś patologię, jest sprawdzenie czy odcinki łączące poszczególne załamki znajdują się na jednej linii. Najważniejsza jest tutaj ocena odcinka łączącego załamek S z załamkiem T. Obniżenie a zwłaszcza podwyższenie tego odcinka w stosunku do innych odcinków może świadczyć o zawale serca. Ponieważ różne odprowadzenia odpowiadają różnym ścianom serca, to zmiana odcinka ST w konkretnych odprowadzeniach pozwala zidentyfikować, której ściany serca dotyczy zawał i jak bardzo jest on rozległy, co ma bardzo duże znaczenie dla rokowania.

Zarówno uniesienie jak i obniżenie ST może świadczyć o zawale, jednak w zależności od rodzaju zmian tego odcinka wybierane są różne sposoby leczenie. EKG jest badaniem dodatkowym pozwala także na wykrycie przebytego zawału w przeszłości, aczkolwiek są to inne zmiany niż w przebiegu świeżego zawału.

EKG jest metodą prostą i niezastąpioną w kardiologii. Jednak ma ona także swoje ograniczenia. Zapis zupełnie prawidłowy u osoby bez żadnych dolegliwości może być potwierdzeniem pełnego zdrowia. Zdarza się jednak, że osobie z poważną chorobą serca, EKG wyjdzie prawidłowe. Z drugiej strony nie zawsze nieprawidłowości w zapisie EKG oznaczają chorobę, może to być po prostu pewien wariant normy, w żaden sposób nie wpływający na zdrowie pacjenta. Dlatego ważne oby leczyć pacjenta a nie jego wyniki badań. W pierwszej kolejności powinno się brać pod uwagę dolegliwości pacjenta, a dopiero potem jego EKG.

Pacjenci nie powinni także sami próbować rozszyfrowywać wyniku EKG, gdyż jest to zadanie bardzo trudne i nie trudno mylnie zinterpretować wynik. Lepiej zostawić to zadanie kardiologowi.

Źródła

1. Hampton R.J. EKG w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004, ISBN 83-200-2911-2
2. Dąbrowski A., Dąbrowska B. Podręcznik elektrokardiografii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 9788320035483
3. Gray D., Houghton A. EKG jasno i zrozumiale, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2005, ISBN 83-88778-86-2
4. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0