Ganglion - przyczyny, objawy i leczenie

Ganglion to guzek, zachyłek jamy stawu lub pochewki ścięgna wypełniony płynem surowiczym bądź treścią galaretowatą. Nazywa się go torbielą galaretowatą lub pseudotorbielą łącznotkankowa, ponieważ nie jest wyścielony tkanką nabłonkową, co odróżnia go od torbieli prawdziwej.

Ganglion zwykle pojawia się na grzbietowej lub wewnętrznej stronie dłoni, w okolicy nadgarstka, rzadziej stopy czy stawu kolanowego. Może mieć różną wielkość. Zazwyczaj przypomina ziarno grochu, ale obserwuje się także zmiany kilkucentymetrowe.

Początkowo guzek jest miękki, z czasem twardnieje – pojawia się twardy ganglion (niektórzy mają ganglion twardy jak kość). Ma to związek z zastojem płynu torbieli, który rozpycha torebkę stawową. Dochodzi nie tylko do jego gromadzenia się, ale i gęstnienia w związku z częściową reabsorbcją.

Taka torbiel galaretowata nie daje się odprowadzić, ponieważ tkanka łączna wyściełająca jamę może wytworzyć zastawkę, która umożliwia tylko jednostronny przepływ płynu. Nigdy nie dochodzi do przebicia skóry nad guzkiem.

Torbiel galaretowata jest nie tylko defektem kosmetycznym. Może wywoływać różne dolegliwości. Ma to związek z uciskiem zmiany na okoliczne nerwy i ścięgna. Choć zwykle ganglion nie boli, przy ucisku lub poruszaniu stawem może pojawiać się:

• dyskomfort,
• ból,
• ograniczenie ruchomości stawu nadgarstkowego,
• zaburzenia czucia w palcach.

Czy ganglion to nowotwór złośliwy? Nie, choć jego kształt rzeczywiście może wysuwać takie podejrzenie. Ganglion to guzek, który nie ulega zezłośliwieniu nawet po dłuższym czasie.

Ganglion powstaje w wyniku mikrourazów i urazów oraz drażnienia pochewek ścięgien w okolicy torebek stawowych. Może być skutkiem zmian zwyrodnieniowych w obrębie nadgarstka czy stanów zapalnych ścięgien mięśni lub torebek stawowych.

Najczęstszą przyczyną powstawania zmian tego typu są przeciążenia związane z nadmiernym treningiem, pracą lub wykonywaniem codziennych czynności.

To dlatego pojawienie się ganglionu zwykle obserwują osoby, które znacznie obciążają stawy, głównie nadgarstka, np. podczas dźwigania, pisania czy wykonywania innych powtarzalnych ruchów. Ganglion to domena tenisistów, muzyków oraz ludzi pracujących przy komputerze oraz kasie.

Rozpoznanie ganglionu ustala lekarz, opierając się na wywiadzie, opisie objawów zgłaszanych przez pacjenta oraz badaniu palpacyjnym. Często wykonuje się również zdjęcie RTG, USG lub rezonans magnetyczny w celu zróżnicowania zmiany z innymi chorobami. Ważne, by potwierdzić diagnozę i ustalić, że guz to nie nerwiak, stan zapalny stawów czy martwica kości łódeczkowatej.

Jeśli guzek nie boli i nie przeszkadza, leczenie nie jest konieczne. Szanse na samoistne wchłonięcie się torbieli zwiększają masaże. W sytuacji, gdy obecności ganglionu towarzyszy ból, można próbować odciążyć kończynę poprzez zastosowanie szyny lub stabilizatora.

Ważne jest również powstrzymanie się od ruchu (na przykład za pomocą temblaka lub ortezy). Pomocne są także zabiegi fizjoterapeutyczne. Podstawą leczenia ganglionu jest likwidacja stanu zapalnego powstającego w obrębie stawu, stąd konieczność stosowaniu odpowiednich preparatów przeciwzapalnych.

Jeśli dolegliwości bólowe i dyskomfort nie ustępują, konieczna może okazać się aspiracja, polegająca na nakłuciu i usunięciu galaretowatej treści. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym, w warunkach sterylnych i pod kontrolą USG. Stosuje się także leki przeciwzapalne.

Jeśli ganglion i dolegliwości bólowe powracają, dokonuje się chirurgicznego usunięcia zmiany. Podczas zabiegu zostaje wycięty fragment torebki stawowej lub ścięgnistej. Operacja ganglionu przeprowadzana jest w znieczuleniu miejscowym z niewielkim nacięciem skóry. Powrót do sprawności trwa kilka miesięcy.

Niestety zabieg nie jest do końca skuteczny, ponieważ ganglion wykazuje tendencje do nawrotów. Aby temu zapobiec, po operacji wskazana jest fizjoterapia pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty. Pomocna jest laseroterapia, pole magnetyczne, ultradźwięki, krioterapia czy kinesiotaping (plastrowanie dynamiczne).