Koferdam – z czego się składa i do czego służy?

Koferdam to cienki arkusz naturalnej gumy lateksowej lub bezlateksowej, którego używa się w celu izolacji zębów podczas zabiegów dentystycznych. Guma, z którego jest on wykonany, występuje w różnych kolorach, krojach i grubościach, smaku i zapachu, zarówno w postaci arkuszy, jak i rolek. Koferdam ma zazwyczaj wymiary 15 x 15 cm lub rolki o szerokości od 12,5 do 15 cm.

Jaki koferdam jest najlepszy? Im materiał jest cieńszy, tym łatwiej się go stosuje. Jego minusem jest jednak to, że łatwo go rozedrzeć. Ponadto nie uszczelnia zęba tak dobrze, jak wariant grubszy. To dlatego najczęściej stosowany jest koferdam średniej grubości. Koferdam cienki wykorzystywany jest głównie przy zabiegach endodontycznych, a gruby zapewnia maksymalną retrakcję tkanek. Leczenie w koferdamie jest podstawowym zabezpieczeniem zęba leczonego kanałowo.

Elementy wchodzące w skład koferdamu to:

• guma lateksowa bądź bezlateksowa,
• dziurkacz, który jest wykorzystywany do wykonywania otworów na zęby w gumie do koferdamu,
• klamry do koferdamu, ze skrzydełkami lub bez, które służą do utrzymywania i stabilizacji gumy w optymalnym ułożeniu,
• kleszcze do zakładania klamer, mocowane do otworów w klamrach. Po rozszerzeniu umożliwiają założenie klamer,
• ramka metalowa lub plastikowa, która napina gumę do koferdamu w taki sposób, by ta nie ograniczała widoczności i nie blokowała dostępu do pola zabiegowego. Ramki do koferdamu najczęściej mają kształt litery U.

Dodatkowe elementy utrzymujące i izolujące to nić dentystyczna, gumki widget oraz płynny koferdam (służy do zabezpieczania i uszczelniania miejsc, które nie są dostatecznie osłonięte przez gumę).

Po co stosuje się koferdam? Dzięki niemu możliwe jest:

• utrzymanie wysokiej, niedostępnej innymi metodami, suchości pola operacyjnego. Nie ma dostępu wilgoci czy śliny, które mogłyby zanieczyścić pole zabiegowe,
• stworzenie bariery aseptycznej,
• uzyskanie większego dostępu do pola operacyjnego,
• polepszenie widoczności pola operacyjnego. Na przykład bez wykorzystania koferdamu leczenie kanałowe z zastosowaniem mikroskopu zabiegowego byłoby prawie niewykonalne,
• wyeliminowanie możliwości uszkodzenia policzka i warg poprzez ich odsunięcie,
• zaoszczędzenie czasu (nie trzeba wymieniać wałeczków z ligniny, nie ma potrzeby suszenia pola operacyjnego),
• osiągnięcie najlepszych rezultatów leczenia dentystycznego. Pozwala na przykład na założenie szczelnego i trwałego wypełnienia,
• poprawienie komfortu pracy dentysty,
• zapewnienie większego bezpieczeństwa. Nie istnieje ryzyko aspiracji drobnych narzędzi do przełyku i tchawicy pacjenta.

Koferdam zakłada się etapami. O czym należy wiedzieć i pamiętać?

Koferdam naciąga się tak, że staje się niemal przezroczysty. Nie może się przy tym podrzeć lub uszkodzić (np. ostrymi narzędziami). Przy leczeniu kanałowym należy założyć koferdam tak, by odizolowany był jedynie leczony ząb. Przy leczeniu ubytków pole operacyjne powinno być szersze. To dlatego koferdam zakłada się tak, by przez dziurkę wystawał leczony ząb oraz zęby do niego przylegające. Przed zabiegiem stomatologicznym lekarz dentysta wycina w koferdamie za pomocą dziurkacza otwór i zakłada ślinochron. Następnie mocuje specjalną klamrę, która dostosowana jest do wielkości i kształtu zęba, po czym naciąga gumową membranę na ramkę.

Klamry do koferdamu bez skrzydełek umieszczane są najpierw na zębie, a następnie wokół niego rozciąga się ślinochron. Klamry bez skrzydełek przymierzane są bezpośrednio na zębie, w przypadku klamer ze skrzydełkami po przymierzeniu klamra jest zdejmowana.

Pod koferdam zakłada się podkładki, które pochłaniają ślinę, wodę i pot. Gumę naciąga się tak, by było na niej jak najmniej zmarszczek.

Teoretycznie ma żadnych przeciwwskazań do stosowania koferdamu. Co najwyżej wymagane są różne modyfikacje. Na przykład jeśli pacjent jest uczulony na lateks, należy użyć gumy wykonanej z materiału bezlateksowego. Z kolei u chorych ze schorzeniami górnych dróg oddechowych należy odsunąć gumę, która mogłaby zakryć nos. Przeszkodą jest bardzo duże uszkodzenie tkanek twardych zęba.