Niepełnosprawność sprzężona – rodzaje, terapia, orzeczenie

Niepełnosprawność sprzężona jest bardzo zróżnicowanym zaburzeniem, które polega na występowaniu co najmniej dwóch niepełnosprawności. Stanowi odrębną, swoistą, zindywidualizowaną i złożoną jednostkę chorobową. W pedagogice specjalnej jest ona określana jako osobna forma niepełnosprawności.

Jej inne nazwy to niepełnosprawność złożona, wieloraka, wielozakresowa, współobecna, współistniejąca. W literaturze przedmiotu funkcjonuje podział na niepełnosprawność sprzężoną i niepełnosprawność złożoną:

• niepełnosprawność sprzężona to co najmniej dwa współwystępujące rodzaje niepełnosprawności wywołane jednym czynnikiem (np. niepełnosprawność intelektualna i słabe słyszenie wywołane przebytym zapaleniem opon mózgowych),
• niepełnosprawność złożona to współistniejące rodzaje niepełnosprawności wywołane różnymi czynnikami, które zadziałały jednocześnie bądź w różnych okresach życia (np. zespół Aspergera i niepełnosprawność ruchowa będąca skutkiem wypadku).

W myśl przepisów prawa niepełnosprawność sprzężoną należy rozumieć jako występowanie u dziecka niesłyszącego lub słabosłyszącego, niewidomego lub słabowidzącego, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną albo z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, co najmniej jednej z wymienionych niepełnosprawności.

Niepełnosprawność sprzężona zwykle oznacza niepełnosprawność fizyczną oraz niepełnosprawność umysłową lub psychiczną (nie mówi się, że pacjent jest niepełnosprawny fizycznie czy umysłowo, a z niepełnosprawnością sprzężoną).

Co ważne, niepełnosprawność głębszą określa się ją jako niepełnosprawność dominującą, zaś pozostałe - niepełnosprawnościami współwystępującymi.

Najczęściej występujące typy niepełnosprawności to:

• niepełnosprawność fizyczna (np. niepełnosprawność ruchowa, zaburzenia wzroku),
• niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim, umiarkowanym lub głębokim,
• zaburzenia ze spektrum autyzmu (np. zespół Aspergera, autyzm wczesnodziecięcy),
• zaburzenia zachowania (np. zachowania agresywne, zachowania autoagresywne).

Rozpoznanie niepełnosprawności sprzężonej, w której muszą wystąpić co najmniej dwa rodzaje niepełnosprawności, zwykle wymaga konsultacji z wieloma specjalistami oraz wykonania różnych badań. Pomocne są zarówno badania laboratoryjne i obrazowe, jak i testy genetyczne (co ma związek z tym, że wiele zaburzeń to konsekwencja mutacji genetycznych.

Także jeśli chodzi o leczenie, niepełnosprawność sprzężona nie jest traktowana jako dwie osobne jednostki chorobowe u jednej osoby, a spójny rodzaj zaburzenia. Jej terapia może przyjmować różne formy.

Wiele zależy od rodzajów i stopnia zaawansowania niepełnosprawności. Oznacza to, że jest dobierana indywidualnie do potrzeb i możliwości konkretnego dziecka.

Zwykle w leczeniu niepełnosprawności sprzężonej niezbędna jest opieka wielu specjalistów: pediatry, okulisty, neurologa, laryngologa czy okulisty, jak i pedagoga specjalnego, psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry, także fizjoterapeuty i terapeuty zaburzeń integracji sensorycznej (SI).

Dzieci z niepełnosprawnością sprzężoną powinny posiadać orzeczenie o niepełnosprawności. Dzięki niemu ma prawo do uzyskania dofinansowania na terapię czy sprzęt potrzebny do rehabilitacji czy leczenia.

Co ważne, w tym kontekście nie funkcjonuje rozróżnienie na niepełnosprawność sprzężoną czy złożoną. Oznacza to, że niezależnie od tego, czy niepełnosprawności mają charakter wrodzony czy nabyty, czy wywołał je jeden czynnik czy czynniki niezależne, dzieci mają takie same prawo do korzystania z pomocy i specjalnej organizacji kształcenia i wychowania.

Niepełnosprawność sprzężona jest także przesłanką do orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Diagnozę przeprowadza się w zespole orzekającym, który działa w poradni pedagogiczno-psychologicznej.

Orzeczenie wydaje się dla dzieci i uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym, które wymagając stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Umożliwia ono kształcenie w szkole specjalnej, w której program nauczania zostanie indywidualnie dostosowany do jego potrzeb.

Dla każdego dziecka i każdego ucznia należy opracować indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny, organizować zajęcia wskazane w orzeczeniu oraz realizować zalecenia zawarte w orzeczeniu,