Operacje paliatywne raka piersi

Rak piersi jest jednym z nowotworów złośliwych najczęściej poddawanych operacjom paliatywnym. Zabiegi te stanowią 19% wszystkich operacji paliatywnych w chirurgii onkologicznej, co daje mu miejsce zaraz za rakiem płuca i jelita grubego. Potrzeba wykonywania tego typu operacji wynika z faktu, że nierzadko nowotwór piersi rozpoznawany jest późno. Wskazaniem do zabiegów paliatywnych jest rak rozsiany, z przerzutami odległymi (czyli rak w IV stopniu zaawansowania).

Leczenie paliatywne raka znajduje również zastosowanie w przypadku nawrotów choroby w miejscach innych niż pierś po uprzednim leczeniu z założenia radykalnym.

Jednym z zabiegów paliatywnych w raku piersi jest mastektomia paliatywna. Operacja polega na usunięciu piersi u kobiety, u której zdiagnozowano IV stopień zaawansowania choroby nowotworowej (obecność przerzutów odległych). Nie ma jednoznacznych dowodów z badań naukowych, że taki zabieg poprawia rokowanie, dlatego należy go rozważać w indywidualnych przypadkach, gdy pacjentka z różnych powodów, nawet psychologicznych, życzy sobie przeprowadzenia go. Silnym wskazaniem do paliatywnej mastektomii jest zagrożenie krwawieniem z guza lub jego martwica i owrzodzenie, wiążące się z przykrym zapachem. W tym wypadku mamy do czynienia z tzw. mastektomią toaletową. Zwykle przeprowadza się w chirurgii paliatywnej amputację prostą, czyli usunięcie piersi wraz z powięzią mięśnia piersiowego większego, bez węzłów pachowych.

Inną metodą leczenia paliatywnego jest resekcja (wycięcie) zmian przerzutowych i wznów na ścianie klatki piersiowej. Objawem takiej zmiany jest zwykle bezbolesny guzek w bliźnie po mastektomii albo w innymi miejscu na ścianie klatki piersiowej. Rozsiana wznowa pojawia się czasem we wczesnym okresie po mastektomii wykonanej z powodu lokalnie zaawansowanego raka. Większość nawrotów w obrębie ściany klatki piersiowej pojawia się w przeciągu 5 lat od mastektomii. Nawet połowa pacjentek, których dotyczy ten problem, ma równocześnie lub miała wcześniej wykryte przerzuty odległe. Rozpoznanie wznowy w ścianie klatki piersiowej nie jest czynnikiem dobrym prognostycznie. Jednakże ponad 50% pacjentek z tą diagnozą przeżywa jeszcze ponad 5 lat. Pacjentki, które nie miały przerzutów raka piersi w węzłach chłonnych w momencie poddawania się mastektomii, mają nawet ok. 60-procentową szansę na przeżycie 5 lat. Te, u których potwierdzono obecność przerzutów w węzłach, mają już niestety dużo mniejszą szansę na dobrą prognozę. Resekcję zmian na ścianie klatki piersiowej można rozważyć w przypadku, gdy nie ma rozległego rozsiewu nowotworu, a oczekiwany czas przeżycia wynosi ponad 12 miesięcy.

Jednym ze wskazań do leczenia paliatywnego są przerzuty odległe w wątrobie. Taką operację wykonać można np. wtedy, gdy obecne jest pojedyncze ognisko przerzutowe w wątrobie, a pacjentka od dawna nie wykazuje progresji choroby i jest w stanie stabilnym. W takich przypadkach, po resekcji przerzutu, obserwowano 37-procentowe przeżycia 5-letnie, natomiast 21% pacjentek przez okres 5 lat nie wykazywało żadnego postępu choroby.

Leczenie paliatywne jest zalecane również w sytuacji, w której konieczna jest stabilizacja kości po złamaniu spowodowanym przerzutami (tzw. złamaniu patologicznym). Mogą to być złamania kości długich (np. udowej) lub kręgosłupa. W tym ostatnim przypadku na skutek przerzutów dochodzi do tzw. złamań kompresyjnych, kiedy to kręgi ulegają „ściśnięciu”, prowadzącemu do skrócenia i pogłębienia krzywizny kręgosłupa. Może wtedy dojść do ucisku rdzenia kręgowego, objawiającego się niedowładami, bólem czy zaburzeniami czucia.

Inne wskazania do leczenia paliatywnego są przerzuty odległe w obrębie płuca. W tym przypadku należy też brać pod uwagę możliwość obecności pierwotnego raka płuca, który również jest często występującym nowotworem złośliwym i może przypadkowo współwystępować u pacjentki z rakiem piersi.

Leczenie paliatywne należy przeprowadzić także wtedy, gdy wystąpią przerzuty odległe w mózgu. Operację można rozważać, gdy pacjentka od dłuższego czasu nie wykazuje progresji choroby nowotworowej i stwierdza się u niej pojedynczy przerzutowy guz mózgu. Jako leczenie uzupełniające stosuje się w tym wypadku radioterapię raka piersi. Badania wykazały lepszą jakość życia, a nawet dłuższy czas przeżycia pacjentek, u których wykonywano przed napromienianiem operację, niż tych, u których ograniczono się do samej radioterapii w przypadku obecności przerzutu w mózgu.

Źródła

1. Brużewicz S., Wronkowski Z., Chemioterapia i radioterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3273-4
2. Gardas-Skowrońska A., Kułakowski A., Onkologia. Podręcznik dla studentów medycyny., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, ISBN 83-200-2737-3
3. Markowska J. (red.), Terapie wspomagające w nowotworach złośliwych, MedPharm, Wrocław 2011, ISBN 978-83-60466-83-4
4. Jeziorski A., Szawłowski A., Towpik E., Chirurgia onkologiczna - tom 1-4, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, ISBN 978-83-200-3719-7