Rak skóry (prezentacja edukacyjna)

Rogowacenie słoneczne

Rogowacenie słoneczne to najczęściej występujący stan przedrakowy, mający charakter przebarwień rogowo-keratynowych na powierzchni skóry. Zmiany skórne mogą wystąpić na twarzy, powierzchniach grzbietowych rąk, przedramionach, szyi, karku i wyłysiałej skórze głowy. Mogą przyjmować różny kształt – być pojedyncze lub częściej – rozsiane, okrągłe bądź owalne. Rogowacenie słoneczne zwykle pojawia się u ludzi w wieku 40 lat, choć może także uwidocznić się u młodszych osób. W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się osoby o jasnej karnacji, blondyni, rudzi oraz ci z niebieskimi lub zielonymi oczami. Wczesne leczenie jest tu wysoce zalecane, by uniknąć powstania raka płaskonabłonkowego.

Rogowacenie warg

Rogowacenie warg jest związane z rogowaceniem skóry i – jak ten drugi stan – jest stanem przedrakowym, który pojawia się na dolnej wardze. Cechy charakterystyczne to plamy, suche i popękane usta z widocznym obrzękiem, brak widocznej granicy między wargami a skórą oraz linie na ustach. Jeśli rogowacenie warg nie jest leczone, może przekształcić się w raka płaskonabłonkowego.

Róg skórny

Jest odmianą rogowacenia słonecznego; może dotyczyć także dzieci. U osób dorosłych pojawia się z tych samych przyczyn, co rogowacenie starcze. Róg skórny to nawarstwienie rogowe, tak obfite, że aż tworzy różnego kształtu stożkowate twory. Zwykle nie są to duże zmiany, a ich podstawa ma średnicę około kilku milimetrów, ale kształtem mogą przypominać rogi zwierzęcia. U osób starszych o jasnej karnacji, które często były narażone na działanie promieni słonecznych, zwykle u podstawy rozwija się nowotwór płaskonabłonkowy.

Kiedy pieprzyk (myszka) może stanowić problem?

Niewiele pieprzyków przekształca się w nowotwór, choć te nietypowe kształty mogą stać się czerniakiem z biegiem czasu. Normalne pieprzyki mają różny kształt (są okrągłe lub owalne), który z czasem może się zmieniać, ale ich powierzchnia jest zazwyczaj gładka. Ich wielkość nie przekracza wielkości gumki od ołówka. Pieprzyki powstają w dzieciństwie lub w wieku dojrzewania.

Nietypowe pieprzyki

Nietypowe pieprzyki nie są nowotworem, ale mogą się nim stać. Można je znaleźć w miejscach często narażonych na działanie promieni słonecznych i mają większy niż zwykle rozmiar i nieregularny kształt. Mogą być płaskie lub wypukłe albo o powierzchni gładkiej bądź szorstkiej. Są mieszaniną kolorów, w tym różowego, czerwonego i brązowego.

ABC raka skóry

Większość pieprzyków ma podobny do siebie wygląd – jeśli któryś z nich odbiega wyglądem, rozmiarem i kształtem od innych, powinien być zbadany przez dermatologa, gdyż może się okazać nowotworem. Dalsze slajdy powiedzą, na co należy zwrócić szczególną uwagę.

A jak asymetria

Asymetryczność pieprzyka lub piega powinna wzbudzić twoje zainteresowanie, bowiem większość z nich ma symetryczny kształt. Warto narysować prostą linię przez środek pieprzyka/piega i porównać obie połówki – jeśli nie wyglądają podobnie, udaj się do lekarza.

B jak brzegi

Jeśli brzegi pieprzyka są poszarpane, nieostre lub nieregularne, warto je przebadać u dermatologa, gdyż czerniak często ma nierówne krawędzie.

Kolor

Pieprzyk, który nie ma jednakowego koloru na swojej powierzchni lub który posiada odcienie brązu, czerni, niebieskiego, bieli lub czerwieni, winien wzbudzić twoje podejrzenie. Normalne pieprzyki mają jeden odcień koloru.

Średnica i wysokość

Niepokój powinien wzbudzić pieprzyk o większej średnicy niż wspomniana gumka od ołówka. Jeśli także część pieprzyka jest podniesiona, wystaje ponad poziom skóry, niech go obejrzy lekarz. Czerniak zwykle powiększa się i podnosi swoją wysokość w krótkim czasie. Pieprzyk, który się przekształca – kurczy, powiększa, zmienia kolor, zaczyna swędzieć lub krwawić – także powinien być zbadany.

Jak znaleźć raka?

Najlepszą metodą wczesnego wykrycia raka jest częste oglądanie (raz w miesiącu) swojego ciała przed lustrem po wyjściu z kąpieli czy spod prysznica, kiedy skóra jest jeszcze mokra. Czerniak u mężczyzn często pojawia się na plecach, a u kobiet – w dolnej części nogi. Należy jednak obejrzeć powierzchnię całego ciała w poszukiwaniu podejrzanych zmian skórnych. W częściach trudno dostępnych lub słabo widocznych dla ciebie poproś o pomoc członka rodziny. Gdy już znajdziesz coś niepokojącego, zrób zdjęcie i podaj datę jego zrobienia, dzięki czemu będziesz mógł/-a obserwować ewentualne zmiany. Zwracaj szczególną uwagę na pieprzyki, gdy jesteś nastolatką/nastolatkiem, w ciąży i w okresie przekwitania.

Ocena pieprzyka

Jeśli znajdziesz pieprzyk lub plamkę, które wykazują niepokojące oznaki – są wrażliwe i swędzą, łuszczą się, sączą, nie goją się, są zaczerwienione i mają obrzęk poza ich krawędziami – umów się z dermatologiem, by to zbadał. Zwykle w takich przypadkach pobierany jest wycinek z objętego zmianami miejsca i wykonywana jest biopsja. Jeśli okaże się, że jest to rak, cały pieprzyk oraz jego okolice mogą zostać usunięte chirurgicznie i zaszyte szwami. Być może niezbędne będzie dalsze leczenie.

Czerniak złośliwy

Czerniak złośliwy to najgroźniejsza odmiana nowotworu, szczególnie gdy jest wykryty w zaawansowanej fazie. Jego leczenie jest trudne. Najlepsze rokowania na przeżycie mają osoby, u których został zdiagnozowany wcześnie. Nowotwory nieczerniakowe to rak podstawnokomórkowy i rak płaskonabłonkowy – są one częste i prawie zawsze wyleczalne, jeśli wykryte wcześnie. Osoby, które przeszły raka skóry, są narażone na jego ponowne pojawienie się, dlatego kluczowe znaczenie mają badania kontrolne.

Czynniki ryzyka – kto jest najbardziej narażony

Głowną przyczyną raka jest częste przebywanie na słońcu, choć nie wyjaśnia to zmian nowotworowych, pojawiających się na skórze nienarażonej na działanie promieni słonecznych. Czynnikami ryzyka mogą tu także być zanieczyszczenia środowiska, radioterapia i geny. Każdy z nas może wykształcić nowotwór skóry, choć najbardziej zagrożeni są ci, którzy:
- mają jasną karnację,
- wykształcili nieregularne pieprzyki,
- mają krewnych dotkniętych tą chorobą,
- często się opalali bądź byli narażeni na działanie promieni słonecznych, mieli poparzenia słoneczne,
- przebyli radioterapię,
- mieszkali bądź mieszkają w krajach, gdzie przez cały rok świeci słońce.

Jak ograniczyć ryzyko?

Ogranicz czas, w którym przebywasz na słońcu, szczególnie między 10.00 a 16.00, kiedy słońce jest najostrzejsze. Gdy jesteś na dworze, smaruj się kremami przeciwsłonecznymi z dużym filtrem (nie zapominaj o ustach i uszach), noś czapkę/kapelusz i okulary przeciwsłoneczne. Pamiętaj – jeśli zauważysz jakiekolwiek niepokojące zmiany na skórze, skonsultuj się z lekarzem.