Rak trzustki (prezentacja edukacyjna)

Co to jest trzustka?

Trzustka to gruczoł położony w górnej części jamy brzusznej, składający się z części wewnątrzwydzielniczej (hormonalnej, odpowiedzialnej za wytwarzanie m.in. insuliny i glukagonu) i zewnątrzwydzielniczej (trawiennej, produkującej sok trzustkowy). Organ ten odpowiedzialny jest za produkcję enzymów trawiennych oraz za produkcję hormonów, takich jak insulina, które regulują poziom cukru i skrobi.

Przyczynami raka trzustki są zazwyczaj zaawansowany wiek i palenie papierosów. Zwiększone ryzyko istnieje u osób, które często stykają się z produktami naftowymi, a ich dieta jest uboga w błonnik bądź nadużywają alkoholu. Wykazano również, że cukrzyca jest powiązana ze wspomnianym nowotworem (10–20% chorych na raka trzustki ma również cukrzycę).

Rak trzustki jest nazywany cichym zabójcą, bowiem wczesna faza choroby zazwyczaj przebiega bezobjawowo. Do symptomów choroby należą silny, tępy ból w nadbrzuszu i plecach, żółtaczka, patologiczna nietolerancja glukozy lub cukrzyca i powiększenie wątroby. Objawy rak trzustki może również powodować nudności, utratę apetytu, wymioty, spadek masy ciała, złe samopoczucie
i osłabienie.

Lekarz przeprowadza pełne badanie lekarskie, w którym pyta o przebyte choroby u pacjenta oraz w jego rodzinie, mierzy temperaturę, puls, ciśnienie itd. Przy kompleksowym badaniu zaleca się badania krwi, moczu i stolca. Dodatkowe badania wykonywane przy raku trzustki uwzględniają:
– ultrasonografię (USG),
– zdjęcia rentgenowskie, tomografię komputerową żołądka i dwunastnicy,
– biopsję (BAC), – obrazowanie rezonansu magnetycznego (MRI),
– endoskopową cholangiopankreatografię wsteczną (ERCP),
– badanie cytologiczne wydzieliny trzustki,
– pankreatoskopię + biopsję celowaną,
– ultrasonografię laparoskopową,
– oznaczanie markerów nowotworowych CA 19-9 i CA 50 (wznowy).
Najskuteczniejsza metoda diagnozy, dająca 85–90% trafność, to połączenie USG, tomografii komputerowej
i ERCP.

Rak trzustki jest wyleczalny tylko przy wczesnej diagnozie, zanim się rozprzestrzeni. W przeciwnym wypadku terapia jest bardzo trudna. Nowotwór ten można leczyć, a objawy mogą zostać złagodzone, zaś jakość życia chorego poprawiona. Sposób leczenia raka trzustki zależy od kilku czynników: typu, rozmiaru, wieku pacjenta, zasięgu choroby oraz ogólnego stanu zdrowia. Terapia składa się z operacji, radioterapii, chemioterapii czy terapii biologicznej.

Operacja zazwyczaj usuwa część bądź całość trzustki (częściowa lub całkowita resekcja trzustki), czasem niezbędne jest również wycięcie części żołądka, dwunastnicy i innych okolicznych tkanek. Zabieg ten nazywa się operacją Whipple’a (częściowa pankreatoduodenektomia).

Skutki uboczne leczenia operacyjnego raka trzustki zależą od zasięgu choroby, wieku, ogólnego stanu zdrowia pacjenta itp. Większość pacjentów skarży się na bóle przez pierwsze kilka dni po zabiegu, które są łagodzone farmakologicznie. Chory może mieć problemy z trawieniem, dlatego też w pierwszej fazie po operacji odżywiany jest płynami, ewentualnie pożywieniem dożylnym czy przez rurkę do karmienia. Lekarz może zalecić specjalną dietę i leki, by złagodzić objawy biegunki, bóle i skurcze. Przy radykalnym wycięciu trzustki pojawia się cukrzyca, dlatego też mogą być przepisane pacjentowi insulina lub inne leki.

Radioterapia jest to metoda leczenia raka trzustki za pomocą promieniowania jonizującego, które uszkadza komórki rakowe i zapobiega ich wzrostowi. Leczenie to jest prowadzone 5 razy w tygodniu przez 5-6 tygodni. Przy tej formie terapii pacjent nie musi być hospitalizowany. Co więcej, radioterapia może pomóc złagodzić ból czy problemy trawienne, gdy przewód żółciowy lub dwunastnica są zablokowane.

Radioterapia może być bardzo męcząca, dlatego kluczowy jest tu odpoczynek, choć lekarze zalecają, by być aktywnym w miarę swoich możliwości. W miejscach napromieniowania skóra może stać się zaczerwieniona, sucha i wrażliwa. Radioterapia w okolicy brzucha może spowodować nudności, wymioty, biegunkę lub inne problemy z trawieniem. W celu złagodzenia tych symptomów mogą zostać zaproponowane dieta lub leki. W większości przypadków dokuczliwe efekty uboczne znikają wraz z końcem leczenia.

Chemioterapia zabija komórki rakowe, niszczy je poprzez zapobieganie ich wzrostowi i rozprzestrzenianie się. Jednak w trakcie całego procesu mogą zostać uszkodzone zdrowe komórki, wywołując tym samym nieprzyjemne skutki uboczne. Nie należy się jednak zbytnio tym martwić, bowiem komórki te po zakończeniu leczenia szybko się regenerują. Leczenie raka trzustki może się składać z jednego lub kilku środków, które będą podawane doustnie bądź dożylnie. Chemioterapia przebiega w cyklach z fazy leczenia i fazy rekonwalescencji i tak kilka razy.

Skutki uboczne tej formy terapii to osłabiony system immunologiczny, utrata włosów, brak apetytu, nudności, wymioty, biegunka, ból gardła. Wszystkie te objawy stopniowo jednak przechodzą w trakcie rekonwalescencji.

Terapia biologiczna stymuluje lub przywraca zdolność układu immunologicznego do zwalczania chorób. Do hamowania podziałów komórek nowotworowych wykorzystuje się substancje wydzielane prawidłowo przez komórki ustroju (biologiczne modyfikatory odpowiedzi komórkowej). Teoretycznie metody immunoterapii są mniej toksyczne, bardziej fizjologiczne i wybiórcze.

Skutki uboczne immunoterapii zależą od rodzaju leczenia. Objawy to zwykle dreszcze, gorączka, bóle mięśni, osłabienie, utrata apetytu, nudności, wymioty czy biegunka. U niektórych pacjentów może pojawić się wysypka. Wspomniane symptomy są przeważnie krótkotrwałe i stopniowo ustępują po zakończeniu leczenia.

Po zakończeniu leczenia raka trzustki zwykle co jakiś czas przeprowadza się badania kontrolne, które ewentualnie wychwytują jakiekolwiek niepokojące zmiany, natychmiast sprawdzane i w razie potrzeby leczone.