Reumatoidalne zapalenie stawów (prezentacja edukacyjna)

Kto jest w grupie ryzyka?

RZS to powszechna choroba reumatyczna, na którą w samych tylko Stanach Zjednoczonych cierpi około 1,3 miliona ludzi. Kobiety są trzy razy bardziej narażone na jej wykształcenie niż mężczyźni. Dotyka ona wszystkich grup rasowych w równym stopniu. Choroba może mieć swój początek w każdym wieku, nie tylko w czasie menopauzy, choć przeważnie zaczyna się po czterdziestce, a przed sześćdziesiątką. W niektórych rodzinach kilka osób może być nią dotkniętych, co sugeruje, że może mieć ona podłoże genetyczne.

Młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów

Młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów powoduje zapalenie stawów oraz ich sztywność przez okres ponad 6 tygodni u dziecka 16-letniego i poniżej tego wieku. Dotyka ono około 50 tysięcy dzieci w Stanach Zjednoczonych. Stan zapalny wywołuje zaczerwienienie, opuchliznę i ból w stawach.

Jaka jest różnica pomiędzy zdrowymi stawami a tymi w stanie zapalnym?

Staw to miejsce, w którym dwie kości się spotykają, by umożliwić poruszanie się różnych części ciała. Zapalenie stawów powoduje powstanie obrzęku, bólu, zesztywnienia oraz zaczerwienienia. Zapalenie może również pojawić się w okolicznych tkankach wokół stawów, takich jak ścięgna, więzadła czy mięśnie. W niektórych przypadkach schorzenie może doprowadzić do zniszczenia chrząstki, kości i więzadeł oraz do deformacji stawu.

Co wywołuje RZS?

Przyczyna reumatoidalnego zapalenia stawów jest jak dotąd nieznana. Pomimo że od dłuższego czasu podejrzewa się, że wirusy, bakterie czy grzyby mogą być odpowiedzialne za schorzenie, to nie dowiedziono tego ponad wszelką wątpliwość. Niektórzy badacze podejrzewają, że tendencja do wykształcenia RZS może być dziedziczna. Co więcej, sądzi się, że innymi czynnikami mogą być zjawiska środowiskowe, które skłaniają układ immunologiczny do atakowania własnych tkanek, prowadząc do stanu zapalnego różnych organów, takich jak płuca czy oczy. Najnowsze badania dowiodły, że palenie tytoniu zwiększa ryzyko RZS.

Okresy remisji i zaostrzeń

Objawy RZS pojawiają się i znikają, w zależności od stopnia stanu zapalnego tkanek. Gdy tkanka jest podrażniona, choroba jest aktywna, natomiast gdy stan zapalny ustępuje, choroba jest nieaktywna (remisja). Okresy remisji pojawiają się spontanicznie lub po specjalistycznym leczeniu i mogą trwać tygodniami, miesiącami bądź latami. W tym czasie objawy RZS znikają, a sami pacjenci cieszą się dobrym samopoczuciem. W momencie ponownego uaktywnienia się choroby objawy powracają.

Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów

Kiedy choroba jest aktywna, pacjent może cierpieć na wiele dolegliwości, takich jak: uczucie zmęczenia, brak apetytu, lekka gorączka, bóle mięśni i stawów oraz sztywność stawów. Sztywność stawów jest zazwyczaj najbardziej zauważalna rano i po okresie bezruchu. Innymi oznakami są także zaczerwienienie, opuchlizna, ból i nadwrażliwość. Ból stawów ma zwykle charakter symetryczny, tzn. stan zapalny występuje po obu stronach ciała. Przewlekły stan zapalny może uszkodzić tkanki, chrząstki i kości. Prowadzi to do osłabienia kości oraz mięśni - co powoduje zniekształcenia stawów - oraz utraty ruchomości, czyli całkowitego zesztywnienia stawu.

Kim jest reumatolog?

Reumatolog to lekarz, który specjalizuje się w nieinwazyjnym leczeniu chorób reumatycznych. Jego uwagę przykuwają: niewyjaśniona wysypka, gorączka, anemia, osłabienie organizmu, utrata wagi, zmęczenie, brak apetytu, bóle stawów i mięśni. Jest on wyspecjalizowany w ocenie ponad 100 odmian zapalenia stawów.

Jak się diagnozuje RZS?

Pierwszy krok w diagnostyce RZS to wizyta u reumatologa, który zbierze dokładny wywiad, zbada stawy pod kątem stanu zapalnego, deformacji i guzków reumatoidalnych itp. Wykonuje się także badania krwi i zdjęcie rentgenowskie. Diagnoza będzie postawiona na podstawie określonego wzorca symptomów, obszaru i rozmiaru stanu zapalnego, badania krwi i RTG. Pełne rozpoznanie może wymagać kilku wizyt.

Leczenie

Jak dotąd nie wynaleziono leku na RZS, dlatego też terapia skupia się na zmniejszeniu stanu zapalnego i towarzyszącego mu bólu, maksymalizacji ruchomości stawów oraz zapobieganiu uszkodzeniom i deformacji. Duże znaczenie w skuteczności ma wczesne rozpoznanie. Leczenie RZS składa się z kombinacji leków, odpoczynku, ćwiczeń wzmacniających stawy, ochrony przed ewentualnymi urazami oraz edukacji pacjenta i jego rodziny. Każda terapia ma charakter indywidualny i jest dostosowana do szczególnych potrzeb chorego, jego wieku, stanu zdrowia, zawodu oraz zakresu stanu zapalnego.

Leczenie farmakologiczne RZS

Istnieją dwa rodzaje leków na RZS: te, które stanowią pierwszą linię obrony i mają szybkie działanie, i te zwane DMARD, które modyfikują przebieg choroby i mają wolne działanie (stosowane są w drugiej linii). Leki pierwszej linii to te o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym, jak np. kwas acetylosalicylowy czy kortyzon, natomiast te z grupy DMARD to: sole złota, azatiopryna, cyklosporyna, penicylamina, hydroksychlorochina, leflunomid, metotreksat, minocyklina, sulfasalazyna, cyklofosfamid. Wspierają okresy remisji i zapobiegają postępowi uszkodzeń stawów, choć nie mają one działania przeciwzapalnego.

Inne metody leczenia

Nie ma specjalnej diety na reumatoidalne zapalenie stawów, choć stwierdzono, że suplementacja diety olejem rybnym i kwasami tłuszczowymi omega-3 może przynieść korzyści w postaci zmniejszenia sztywności porannej i bólu stawów. Można także stosować maści czy preparaty doustne dostępne bez recepty.

Dlaczego odpoczynek i ćwiczenie są tak ważne?

W leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów ważną rolę odgrywają odpoczynek oraz specjalistyczne ćwiczenia, które wzmacniają mięśnie wokół stawów i utrzymują giętkość oraz ruchomość stawów.