Tętnica – budowa, położenie, rola i rodzaje naczyń

Tętnica, inaczej naczynie tętnicze (łac. arteria), to największe naczynie krwionośne o nieprzepuszczalnych ściankach, które rozszerza i zwęża się w rytmie pracy serca. Odbiera z niego krew, która dzięki niej jest rozprowadzona po całym organizmie.

Tętnice stanowią ważny element układu krwionośnego, nazywanego układem naczyniowym. Jego pozostałe elementy to serce i krew oraz inne naczynia krwionośne, takie jak żyły i włosowate naczynia krwionośne.

Główne funkcje układu krwionośnego to transport tlenu, dwutlenku węgla, hormonów i substancji odżywczych (witaminy, aminokwasy, sole mineralne, glukoza) oraz wydalanie zbędnych produktów przemiany materii, utrzymywanie prawidłowej temperatury ciała i obrona przed wykrwawieniem (poprzez krzepnięcie krwi).

Tętnice - pod względem wielkości - dzieli się na trzy grupy: duże, średnie i małe. Do pierwszych, czyli dużych, zalicza się aortę i jej główne odgałęzienia. Tętnice średnie to tętnice mięśniowe, na przykład tętnice wieńcowe serca czy tętnice krezkowe układu pokarmowego.

Małe tętnice nazywane są tętniczkami. Przechodzą w naczynia włosowate. Ze względu na budowę, wyróżnia się tętnice sprężyste, największe, najbliżej serca.

Drugi typ to tętnice mięśniowe (stanowią większość naczyń tętniczych), będące odgałęzieniami tętnic sprężystych oraz typ – mieszany (tętnica szyjna zewnętrzna oraz tętnica pachowa).

Tętnica to naczynie krwionośne o nieprzepuszczalnej ścianie, które mają postać różowawych, tętniących cew, rozszerzających się i zwężających zgodnie z pracą serca. Ruchy tętnic to tętnienie.

Ściany tętnic składają się z kilku warstw. To:

• warstwa wewnętrzna lub błona wewnętrzna (łac. tunica intima),
• błona sprężysta wewnętrzna (łac. membrana elastica interna),
• warstwa środkowa lub błona środkowa (łac. tunica media),
• błona sprężysta zewnętrzna (łac. membrana elastica externa),
• warstwa zewnętrzna, przydanka lub błona zewnętrzna (łac. tunica adventitia lub tunica externa).

Tętnice są unerwione czuciowo i ruchowo. Obydwa rodzaje włókien tworzą gęstą sieć dookoła naczynia i w jego błonie zewnętrznej.

Czym się różni tętnica od żyły i naczynia włosowatego?

Tętnica jest naczyniem krwionośnym zbudowanym z grubych i elastycznych ścianek (zawiera wiele elementów sprężystych oraz komórek mięśniowych regulujących napięcie ściany). Ma to związek z tym, że panuje w niej wysokie ciśnienie. Za sprężystość odpowiada duża ilość tkanki łącznej sprężystej znajdująca się w ich ścianach.

Żyły są naczyniami krwionośnymi, których ścianki są znacznie cieńsze od ścianek tętnic (krew płynie w nich pod małym ciśnieniem). Ich zadanie to doprowadzanie krwi z tkanek do serca lub wątroby w przypadku żyły wrotnej.

Ważnym elementem są zastawki żylne, które zapobiegają cofaniu się krwi. Jest między nimi jeszcze inna różnica. Tętnice to naczynia wyprowadzające krew z komór serca na obwód. Żyły to naczynia, którymi krew powraca do serca.

Naczynia włosowate to z kolei drobne naczynia krwionośne, które łączą żyły z tętnicami. Ich funkcją jest wymiana między krwią a tkanka substancji pokarmowych, zbędnych produktów przemiany materii, tlenu, dwutlenku węgla oraz hormonów. Dzięki nim układ naczyń tętniczych jest połączony z układem naczyń żylnych (poprzez sieć naczyń włosowatych).

Jakie są ważne tętnice człowieka? Duże naczynia w bezpośrednim sąsiedztwie serca to aorta, pień ramienno-głowowy, tętnice szyjne wspólne i wewnętrzne, tętnice podobojczykowe, tętnice biodrowe wspólne oraz tętnice płucne. Najważniejszą tętnicą w organizmie człowieka jest aorta.

W kończynie dolnej do najważniejszych należą następujące tętnice:

• tętnica udowa,
• tętnica podkolanowa,
• tętnica piszczelowa przednia,
• tętnica piszczelowa tylna,
• tętnica grzbietowa stopy,
• tętnica podeszwowa przyśrodkowa,
• tętnica podeszwowa boczna.

Gdzie jest tętnica na ręce? Najważniejsze tętnice kończyny górnej to tętnice:

• tętnica pachowa,
• tętnica ramienna,
• tętnica promieniowa,
• tętnica łokciowa.

Gdzie jest tętnica szyjna? Warto wiedzieć, że z zasady tętnica kieruje się do obszaru unaczynianego najkrótszą drogą.

Do najpoważniejszych, jednocześnie najczęściej rozpoznawanych chorób tętnic należy miażdżyca (arterioskleroza). To schorzenie przewlekłe związane z odkładaniem się blaszek miażdżycowych, które z czasem zwężają światło naczynia krwionośnego.

Ma to poważne konsekwencje dla samopoczucia i zdrowia. Niedrożność i zatkanie tętnicy może nie tylko wywoływać nieprzyjemne objawy, takie jak bóle głowy czy zaburzenia równowagi, ale i skutkować niedokrwieniem mózgu bądź serca czy zawałem.