Właściwości fizykochemiczne moczu

Właściwości fizyczne moczu:

Ciężar właściwy moczu

Norma mieści się w granicach od 1016 do 1022 g/l i zależy od ilości wydalanych substancji (mocznika, sodu, potasu i ilości wydalanej wody). Dzięki ciężarowi właściwemu moczu można określić zdolność nerek do zagęszczania moczu w zależności od stopnia nawodnienia.

Wzrost wartości ciężaru właściwego moczu (powyżej 1022 g/l) pojawia się przy nadmiarze glukozy i białka w moczu. Zawyżony ciężar moczu wiąże się z zażywaniem niektórych leków, a także odwodnieniem.

Zmniejszenie ciężaru właściwego moczu jest związane z wypiciem dużej ilości płynów lub stosowaniem leków moczopędnych.

Stały ciężar moczu w granicach 1010-1012 g/l jest charakterystyczny dla przewlekłej niewydolności nerek.

Barwa moczu

Prawidłowa barwa moczu określana jest jako słomkowa, jasnożółta, szaro-żółta, bursztynowa i ciemnożółta. Na barwę wpływa ilość barwnika moczu (urochromu), stopień zagęszczenia oraz pH. U osób odwodnionych mocz przybiera barwę pomarańczową, a jeśli mocz jest mocno rozwodniony, ma barwę jasnożółtą.

Zmiany barwy moczu:

• czerwono-różowa oznacza, że w moczu znajdują się krwinki czerwone, hemoglobina i barwniki zawarte w żywności (burakach ćwikłowych, marchwi itd.);
• ciemnobrązowa oznacza obecność w moczu bilirubiny, związków porfirynowych, może świadczyć o żółtaczce;
• brązowo-czarna oznacza krwotoki z dróg moczowych przy kwaśnym pH, porfirię lub methemoglobinurię;
• fioletowa oznacza stany pozawałowe, ostrą niewydolność jelitową;
• zielona lub niebieska występuje po spożyciu niektórych leków, zawierających, np. wyciąg z konika morskiego;
• mleczna oznacza ropne zakażenia dróg moczowych;
• pieniący się mocz może świadczyć o obecności białek.

Przejrzystość moczu

Prawidłowy mocz jest przejrzysty i lekko opalizujący. Mętny mocz wskazuje na bakteryjne zapalenie układu moczowego. Jeśli mocz przeznaczony do analizy przechowywany jest w temperaturze pokojowej, to mętnieje, ponieważ namnażają się w nim bakterie.

Odczyn moczu

Prawidłowy odczyn waha się od lekko kwaśnego do lekko zasadowego. Odczyn moczu zależy od diety, osoby niejedzące mięsa mają zasadowy odczyn moczu, w przeciwieństwie do tych, które mięso jedzą – odczyn moczu jest u nich kwaśny. Przy dłuższym przechowywaniu moczu namnażające się w nim bakterie powodują alkalizację moczu.

Zapach moczu

Fizjologicznie zapach świeżego moczu określa się jako swoisty. Zapach owocowy świadczy o cukrzycy, ze względu na ciała ketonowe. Zapach amoniaku wskazuje natomiast na bakterurię. Właściwości chemiczne moczu:

Glukoza

Występuje w moczu w niewielkiej ilości u zdrowych osób. Gdy jej stężenie przekracza 180mg/dl wykrywana jest w moczu. Występuje u osób chorych na cukrzycę lub w przypadku glikozurii nerkowej.

Białko

Prawidłowa ilość białka w moczu to około 100 mg na dobę – nie jest to wykrywane w popularnych metodach diagnostycznych. Białkomocz stwierdza się u osób chorych na nerki lub drogi moczowe, czasem w przypadku gorączki, po wysiłku fizycznym. Białko w moczu może występować także u kobiet w ciąży. Białkomocz pojawia się przy zatruciu związkami nefrotoksycznymi, nadciśnieniu tętniczym czy niewydolności układu krążenia.

Bilirubina

Jej pojawienie się w moczu wskazuje na problemy z wątrobą: wirusowe lub toksyczne zapalenie wątroby, marskość wątroby.

Urobilinogen

Jego norma to 0,05–4,0 mg/dobę. Jego większe stężenie może świadczyć o chorobach wątroby.

Ciała ketonowe

Nie pojawiają się w moczu zdrowych osób. Występują u osób głodzonych, z niewyrównaną cukrzycą lub po spożyciu dużej ilości alkoholu, a także podczas gorączki, uporczywych wymiotów, biegunki, zatrucia ciążowego, diety bogatotłuszczowej lub ubogowęglowodanowej.

Źródła

1. Badanie moczu z oceną wydolności nerek – niedoceniany element diagnostyki w praktyce lekarza rodzinnego
2. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0
3. Dunstan R. Interpretacja wyników badań laboratoryjnych, Via Medica, Gdańsk 2002, ISBN 83-89012-96-0
4. Kokot F., Kokot S. Badania laboratoryjne - zakres norm i interpretacja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, ISBN 83-200-2711-X